Thelonious Monk 1947
Thelonious Sphere Monk
(*
10. Oktober
1917
in
Rocky Mount
,
North Carolina
; †
17. Februar
1982
in
Weehawken
,
New Jersey
) weer en US-amerikaansch
Jazzmusiker
(
Pianist
un
Komponist
).
He weer neben
Charlie Parker
,
Dizzy Gillespie
,
Charlie Christian
un
Kenny Clarke
en vun de Mitbegrunner vun den
Bebop
. Mit sien eegenwillig
Klaveerstil
un sien unverwesselboren
Kompositschonen
gellt Monk as en vun de groot Individualisten un beduden Innovatoren vun den
Modern Jazz
.
Thelonious Monk truck as Kind Anfang vun de 1920er Johren mit sien Familie in de
New Yorker
Stadtdeel San Juan Hill, de suudwestlich vun
Harlem
liggt un vor allen vun Afro- Amerikanern bewahnt wurrd. De Vader, Thelonious Monk Sr., hett de Familie aber all en paar Johr later verlaaten. So leeg de Verantwortung for dat Uptrecken un de Levensunterhalt vun Thelonious un sien beid Geschwister alleen bi sien Moder Barbara, de as Angestellte for de Stadtverwalten arbeiten dee. Monk wurr vun sien Moder in sien musikalischen Neigungen unterstutt un kreeg all as Kind
Klaveerunnerricht
. In dat Oller vun 13 Johren harr he en Klaveerwettstried in dat
Harlemer Apollotheater
so faken wunnen, dat he vun de wieder Deelnahm utslooten wurr.
De Stadt New York entwickel suck in de Joogd vun to en vun de groot
Jazzmetropolen
. Besunners de Stadtdeel Harlem wurr mit sien vol Clubs to en Brennpunkt vun disse Entwicklung. So wuss Monk in en musikalisch bannig lebhaft Umgegend up un hor vol Jazzmusiker ?live“. As frohe Inflooten gellen
Duke Ellington
,
Fats Waller
,
Earl Hines
un de
Stride-Pianist
James P. Johnson
, de in de Nahberschap vun de Familie Monk leev.
Eerst Erfohrungen sammel Monk, as vol Musiker ut de Tiet, as Pianist up ?House-Rent-Parties“. De weern in vun Swaarten bewahnt Stadtdeelen wiet verbreedt. Mieters, de hor Miete (
Rent
) nich upbringen kunnen, hebbt Minschen vun hor Nahberschap inlaaden, hebbt for deren musikaalsch Unnerhollen sorgt un hebbt denn ?den Hoot herumgahn laaten“. Dorvan hebbt se denn de Musiker un de Miete betallt. Dorneben hett Monk ok den Gesang vun sien Moder in de Kark up de
Orgel
begleit. En New Yorker Uptreden vun den blinden Klaveer-Virtuosen
Art Tatum
in dat Johr 1932 hett bi den fiefteihnjohrigen Monk en deepen Indruck achterlaaten.
Mit 17 Johren hett Monk de High School verlaaten, um mit en Wanderpredigerin twee Johr lang as Pianist up Tour to gahn. He is dorbi ok in
Kansas City
uptreden, wat damals en pulseerend Jazz-Stadt weer. Se is u.a. ok de Heimat vun de
Count Basie
Band un vun de Pianistin
Mary Lou Williams
. Se hor Monk spelen, hett sien Talent erkennt un hett hum in sien musikalisch Ambitionen Moot makt. Nah hor Seggen harr Monk damals all en rhythmisch un harmonisch bannig eegenwillen Stil. Den Indruck, de Monks Musik up hor un anner Musiker maakt hett, beschreev Mary Lou Williams later henn so: ?Wir nannten es damals ?Grusel-Musik“ und behielten es uns fast ausschließlich fur die fruhen Morgenstunden vor, wenn wir Musiker unter uns waren. Wieso ?Grusel-Musik“? Weil die schauerlichen Akkorde uns an Musik erinnerten, die in ?Frankenstein“ und ahnlichen Gruselfilmen vorkam.“
Wedder toruch in New York City, hett suck Monk eenig Johren mit Gelegenheitsjobs as Pianist dorslahn. Anfang vun de 1940er Johren wurr he Huuspianist in de Harlemer Club
Minton’s Playhouse
, de Treffpunkt vun en loos Verband vun jung Musikers weer, de bi Jam-Sessions nah nee musikalisch Weeg afsiets vun den
Swing
-Mainstreams socht hebbt. Neben
Charlie Parker
,
Dizzy Gillespie
,
Charlie Christian
un
Kenny Clarke
tell Monk dormit to de Kreis vun Musiker, de laterhenn as Kienzell vun en nee’n Stil ? den Bebop ? un dormit vun den
Modern Jazz
gellen sullen.
Wiel Parker un Gillespie later to de Protagonisten vun de
Bebop
avanceerten, bleev Monk disse Acht aber anfangs verseggt. Dat leeg to’n eenen an Monks individualistisch, for vol blots swoor nahtomaken Speelwies, to’n annern aber ok an sien notorisch Untoverlassigkeit, de, sulvst bit en groothartig Upfaaten vun Punktlichkeit, dat meest unmogelk makt hett, mit hum regelmatig to proben. He wurr woll 1946 vun
Dizzy Gillespie
as Pianist for de sien Big Band engageert, wiel aber immer mal weer to laat keem oder overhoopt nicht to Proven oder Uptreden, wurr he ok weer rutschmeeten.
De Tenorsaxophonist
Coleman Hawkins
weer in disse Tiet een vun de wenig Bandleader, de Monk as Pianist engageeren deen. Hawkins, en Veteran vun den traditionellen
Swing
-Stil, wurr dorfor aber bannig kritiseert, wiel dat rhythmisch un harmonisch unkonventionell Speel vun Monk bi dat Publikum aflehnt wurr. Hawkins hett hum liekers in sien Quartett behollen un hett mit hum in dat Johr 1944 de sien eerst Studioupnahmen makt.
Wiel Monk noch immer bi sien Moder leven dee, de ok for sien Levensunnerholt sorg, muss he nich upgrund vun wertschaplich Dwang kunstlerisch Togestandnisse maken oder sien eegensinnig Levensrhythmus an de Gewohnheiten vun sien Mitminschen anpassen. Dorum kunn he suck ungehinnert un ungestort sien musikalisch Leedenschap widmen un sien kompositorischen Ideen verwirklichen.
To disse Tiet hull Monk ok en Oort ?Huusseminare“ for befruend Musiker af. De jung
Miles Davis
,
Sonny Rollins
,
Bud Powell
un annern gungen in de Wahnung vun de Familie Monk in un ut un leeten suck vun Thelonious de sien Kompositschonen an’t Klaveer verkloren. He hett dorbi ganz penibel drup acht, dat sien faken bannig komplizeert Stucken korrekt speelt wurrn. Miles Davis, de en Johrteint later mit Monks Kompositschoon
'Round Midnight
sien Dorbrook bi dat breedt Publikum hemm sull, hett later seggt, dat disse Lektionen for sien musikalische Entwicklung vun grood Beduuden ween hebbt.
Eerst 1947 ? Monk ist nun all 30 Johr old ? nehm Monk dor de Vermittlung vun den Saxophonisten un Talentscouts
Ike Quebec
sien eerst Schallplaat as Bandleader for dat upstrevebd
Plattenlabel
Blue Note Records
up, later rutkommen unner den Titel
Genius Of Modern Music
. Sien Partner bi de Upnahmen in de folgend Johren weern unner annern de
Vibraphonist
Milt Jackson
un de Slagtuuchspeler
Art Blakey
und
Max Roach
.
In dat glieker Johr hett he Nellie Smith (1921?2002), en Deern ut de Nahbersschap, heiraadt. Ut de Ehe gungen zwee Kinnder hervor,
Thelonious
un Barbara (1953?1984).
Monk harr to disse Tiet all vol vun sien Stucken komponeert, de eerst Johren oder gar Johrteinten later Anerkennung kreegen. Dorto tellen sien bekanntst Kompositschonen
Well, You Needn’t
,
Round Midnight
un
Straight, No Chaser
. Ok sien individualistisch Klaveerstil mit de for hum typisch perkussiv Anslag weer jetzt all vull utpraagt. Sien kunstlerisch Entwicklung weer dormit wietgahnd afslooten: In de Loop vun sien wiedere Karriere geev dat in sien Musik kien wesentlich stilistisch Verannerungen un Brook mehr. Vol vun de up Blue Note verapenlicht Upnahmen stellen mustergultige Interpretationen seiner Kompositionen dar und gelten heute als Klassiker.
Monks eerste Upahmen unner eegen Naam hebbt suck aber man blots schleppend verkofft. Sien eegenwillig Musik drap bi dat Publikum up Unverstandnis. Ok unner Musikerkollegen und ?kritiker bleev he umstreeden. Faken hett man hum sogor unnerstellt, dat he gar nich good spelen kunn.
Ok en Vorfall Enn‘ 1951 behinner Monks Karriere in de folgend Johren swoor: Bi en Polizeikontroll wurrn in en vun Monk parkt Auto Drogen funnen. Wiel he tegen den wirklichen Drogenbesitter ? sien Fruend
Bud Powell
? utseggen wull, wurr he to 60 Daag Gefangnis veroordeelt. Schlimmer for hum weer aber de mehrjohrig Enttoog vun de ?Cabaret Card“, de damals for Engagements in Night Clubs in New York erforderlich weer. Dordor kunn Monk johrenlang kien Club-Engagement in sien Heimatstadt kriegen.
Dat Label Prestige hett Monk 1952 en Angebot for Upnahmen makt. Wiel suck sien bitherig Platten man slecht verkofft harrn, leet hum Blue Note Records trecken. Dat up eenig vun sien Prestige-Upnahmen to horend, duutlich verstimmt Klaveer lett entweder up en gewisse Nahlassigkeit bi de Produktschoon sluuten oder Monk hett dat bewusst insett. Aber ok wahrend disse Periode hett Monk eenig bemarkensweert Upnahmen. Hervortoheben sund sien Alben mit Sonny Rollins un de Upnahmen vun Hilligavend 1954 mit Miles Davis as Leader,
Milt Jackson
,
Percy Heath
un Kenny Clarke: Disse gelln vol Kenner as en Steernstunn vun den Jazz.
De Jazzproduzent un Monk-Fan
Orrin Keepnews
hett Anfang 1953 dat Label
Riverside
grunnd. For blots 108
Dollar
hett he Monk 1954 Ut de sien Kuntrakt bi Prestige herutkofft. He hett suck aber eerst wat toruchhollen, Upnahmen mit Monks Eegenkompositschonen to verapenlichen. In de Afsicht, dat Publikum Stuck for Stuck an Monks exzentrisch Musik herantofuhren, wurrn op annere Wiese twee LPs mit
Standards
bzw. Interpretationen vun Stucken Duke Ellington verapenlicht, de bi dat Publikum un de Kritik tomindst bescheeden Achtungserfolge brocht hebbt.
En Wendepunkt in Monks Karriere stell dat Johr 1957 dar. To’n een kreeg he up Bedriev vun de inflootriek Baroness
Pannonica de Koenigswarter
sien Uptrittsgenehmigung toruch. Disse ehmalge Diplomatengattin ut dat Huus Rothschild kummer suck in de Oort vun en Patronin um Jazz-Musiker. Dormit kreeg Monk denn ok en spoodriek Engagement over mehrere Maand in dat New Yorker
Five Spot
Cafe mit de
Tenorsaxophonisten
John Coltrane
.
To’n annern wurr dat darte up Riverside verapenlicht Album
Brilliant Corners
to en Mielensteen in Monks Diskografie: Begleit vun de Tenorsaxophonisten
Sonny Rollins
, den
Altsaxophonisten
Ernie Henry
, den
Bassisten
Oscar Pettiford
un den Slagtuuchspeler
Max Roach
entstunn en sorgfaltig konzipeert un produzeert Album, up dat suck Monks Musik vull entfalten dee. Grooten Andeel dorna harr Sonny Rollins, de as frohere Besoker vun Monks ?Seminaren“ mit de sien Musik bestens vertraut weer un ok wuss, wu man de spelen dee. Hoochpunkte weern de vertrackte Neukompositschoon
Brilliant Corners
un de utdehnt Blues mit den
luutmalerischen
Titel
Ba-Lue Bolivar Ba-Lues-Are
. Disse Titel betruck suck up dat Bolivar-Hotel in
New York
, in dat de Baroness de Koenigswarter in en Suite resideeren dee. As tosatzlichen Dank for hor Unnerstutten hett Monk een vun sien muiste Balladen, in de he mit de rechte Hand
Celesta
un mit de linke Hand Klaveer speel,
Pannonica
. Mit disse Album gelung Monk endlich de Dorbrook bi dat Publikum. In‘ Harvst vun dat Johr, drapen Monk, sien ehmalg Mentor
Coleman Hawkins
un ok weer Coltrane upnanner, verapenlicht up de
Riverside
-LP
Monk's Music
.
In de wiedere Verloop vun de 1950er Johren nehm Monk tallriek beduudend Schallplatten up. Dorunner weer Inspelungen mit Musikers as John Coltrane un
Gerry Mulligan
un Solo-Inspelungen. Spoodriek Tourneen dor de USA un Europa slooten suck an. 1958 wurr Monk in de
Down Beat
Critics Poll eerstmals to’n besten Pianisten kuurt. In‘ Februar 1959 keem dat to en Konzert in der renommierten New Yorker Town Hall, bi dat Monk sien Musik in de orchestralen Bearbeitungen vun den Arrangeur Hall Overton mit en Tentett upfuhrt hett.
1960 wurr de Tenorsaxophonist
Charlie Rouse
Monks fast Partner in sien Quartett. Rouse weer woll kien Saxophonist vun dat Format vun en John Coltrane oder en Sonny Rollins, aber sien Speelwies pass ideal to Monk sien Klangwelt ein. Disse Verbinnen sull bit Enn‘ vun de 60er Johren bestahn blieven.
Mit en Verdragsafsluss bi dat Schallplattenlabel
Columbia
, dat to
CBS
horrn de un for dat all anner Jazz-Grotten as Miles Davis oder
Dave Brubeck
arbeiten deen, wurr Monk 1962 endgultig to en internatschonal fiert Jazz-Star. De eersten for Columbia upnommen Schallplatten wiesen dat Thelonious-Monk-Quartett mit
Charlie Rouse
an‘t Tenorsaxophon, den Bassisten
John Ore
un den Slagtuuchspeler
Frankie Dunlop
in perfekt upnanner inspeelt Form un tellen mit to sien best Upnahmen. Enn‘ 1963 keem dat in dat New Yorker Lincoln Center to en tweet spoodriek Upfuhrung vun sien Musik in Big-Band-Besetten. Sien Proben mit de Arrangeur
Hall Overton
wurrn vun den Fotografen
W. Eugene Smith
in Bild- un Ton-Dokumenten fasthollen, de 2009 in dat
Jazz Loft Project
verapenlicht wurrn. Monk unnernehm nu Tourneen nah
Europa
un sogor bit nah
Japan
. Dat
Time-Magazine
harr hum in‘ Februar 1964 up de Titelsiet.
Monks kompositorisch Aktivitat gung aber in de Verloop vun disse Tiet so nah un nah toruch. Upnahmen vun nee Kompositschonen wurrn immer seltener. Eenig vun sien for Columbia upnommen Schallplatten enthullen kien eenzig nee Stuck. Afsehn vun eenig Improvisationen stammt sien letzte Komposition ut dat Johr 1967. He speel to disse Tiet ? anners as in de 1950er Johren ? ok blots noch selten mit Musikern buterhalv vun sien fast Quartett un kreeg dordor weniger Impulse van buten. So wurr de froher so unkonventionell un upregend Musik vun Monk, so nah un nah to en Musik vun vorhersehbar Formelhaftigkeit.
Tegen Enn‘ vun de 60er Johre kreegen Monks Schallplatten blots noch middelmaatig Kritiken in de Press, un ok de Verkoopstallen gungen toruch. Ut kommerziellen Erwagungen drang Columbia hum 1968, en Album mit Orchester-Begleitung uptonehmen. De bannig glatt geraden Arrangements vun Oliver Nelson wurrn de Musik vun Monk in kien Oort un Wies gerecht. Den Vorslag, een Plaat mit
Beatles
-Kompositschonen intospelen, hett Monk aflehnt, worup henn Columbia de Tosommenarbeit mit hum beend hett. Sien Quartett hett suck in de Folgejohren so nah un nah uploost. Dornah hett Monk mit wesselnd Begleiter blots noch af un an Upnahmen for lutt Labels makt. Aber ok wahrend disse Tiet bleev he suck stilistisch true un speel up en hooch Niveau.
Nah 1970 verschwunn Monk woll ut gesundheitlich Grunnen vun de Buhn. De ohnehin all introverteert Musiker truck suck mehr un mehr toruch. He wies Anteken vun
Depression
un hett dat Klaveerspelen so nah un nah togeven. In de letzt Johren vun sien Leven hett he dat Klaveer nich mehr anrohrt un verfull in
Apathie
. Sien letzt Upnahm stammt ut dat Johr 1971, sien letzten apenlichen Uptrae harr he 1976.
Monk wurrd vun Tietgenossen as introverteert
Exzentriker
un goodmutig Familienminsch beschreven. He full all Mal dor sien hunenhaft Grott up, aber ok dor sien ungewohnlich Koppbedeckungen un Sunnbrillen as ok sien Zeegenboort. Dormit praag he neben Dizzy Gillespie dat Bild vun en
Hipster
vun de 40er un 50er Johren.
In de Apenlichkeit weer Monk bannig woortkarg un folg blots sien eegen Levensrhythmus, wat suck unner annern so dorstellen kunn, dat he slaapen dee, wannehr un wo hum dat infallen dee. Sellschopliche Konventionen as t.B. Punktlichkeit harrn for hum blots bedingt Gultigkeit. Sien Unzuverlassigkeit to’n Anfang vun sien Loopbahn is all legendar. Sien Mitminschen tegenover wies he suck faken desinteresseert. Sulvst tegenover de Musik vun anner Musikers weer he af un an ignorant un uter suck sogor affallig dorover.
Trotz sien Exzentrik weer Monk aber woll en verantwortungsbewusst Ehmann un Familienvader as ok en Fruend, up de man suck verlaaten kunn. Sien Angehorigen hebbt den in de Apenlichkeit so swiegsamen un eenzelgangerischen Monk as en in sien vertroot Umgegen kommunikativen un geselligen Minschen beschreven. He speel geern Koorten un gull as bannig good
Schach
- un
Dischtennis
-Speler. Thelonious Monk fohr nich blots over Johrteinten en intakt Familienleben. Mit Bud Powell,
Coleman Hawkins
un de Baroness de Koenigswarter hett hum ok en levenslang eng Fruendschap verbunnen. He weer ok en gooden Geschaftsmann, de suck nie unner Wert verkoopen dee. Vun hum sund ok kien Drogenprobleme bekannt, de sonst for sien Musikergeneration so faken weern.
De meest Tiet vun sien Leven leev Monk in de Wohnung vun sien Kindheit un verleet New York bannig ungeern. So beharrlich un souveran he in sien Musik weer, so unseker, ja gar helplos weer he faken buterhalv vun sien vertraut Umgebung. Nahdem he 1959 up den
Bostoner
Flooghaben vun de Polizei upgreepen un wegen sien erratisch Verhollen for dree Daag in psychiatrisch Beobachtung geven wurr, leet suck Monk up Reisen meest vun sien Fru Nellie begleiten, de hum ok faken bi sien seltenen Interviews to Siet stunn. Sien Sohn Thelonious Jr. hett dorvan bericht, dat Monk daaglang Phasen vun dee
Depression
oder
Euphorie
, folgt vun extrem Erschopfungstostannen dorloopen hett. He wurr dorum mehrfak vun sien Familie in’t Krankenhuus inleefert, wat aber nich bekanntgeven wurr. Dat gifft Anteken, dat Monk sien Exzentrik up en lichte Form vun
Autismus
ruht, dat
Asperger-Syndrom
.
De Musik vun Thelonious Monks weer stark vun sien introverteert, individualistisch Personlichkeit praagt. So eegenwillig Monk an de hum eegen Levensrhythmus un sien faken exzentrisch Gewohnheiten festhull, so eegenwillig weer ok sien Musik. Sien Fru Nellie hett bericht, dat suck Monk sien Umgevung innerlich meest vullstandig enttrucken kunn un suck tiets Levens blots mit sien Musik beschaftigt hett.
Up Filmupnahmen vun den Klaveer speelend Monk is to sehn, wu de Pianist mit sien Beens danzend Bewegungen utfuhrt. Wahrend de Soli vun sien Band-Liddmaaten, muuch Monk dat geern, mit de Klaveerbegleitung uttosetten un offenar kumplett in suck versunken, meest as in
Trance
up de Buhne to danzen. In dissen ?monkischen“ Danz hett he de eegendomlich Rhythmik un Harmonik vun sien Musik nahmakt. Vordergrundig bekeeken, sutt datt faken behabig un ungeschickt ut. Tatsachlich aber harr Monk en bannig individuell Gefohl for Tiet, Bewegung un Rhythmus, wat sien Verhollen up Annern faken befremdlich warken leet. Sien seltsam wirkend Gewohnheiten weer aber up en bannig speziell Oord un Wies sien musikalisch Spraak, so dat vol vun sien exzentrisch Verhollen bi’d genau Tokieken Parallelen to sien Musik erkennen lett un man dat nahvulltrecken kann.
Betekenderwies betrecken suck vol vun sien Kompositschonen in‘ Titel direkt up Verwandte, eng Frunden oder sogor up hum sulvst.
Little Rootie Tootie
betreckt suck up den Okelnaam vun Sohn Thelonious Jr.,
Boo Boo’s Birthday
up de vun sien Dochter Barbara.
Crepuscule With Nellie
is sien Fru widmet,
Pannonica
de Baroness de Koenigswarter.
Thelonious
,
Blue Monk
oder
Monk’s Mood
sund blots dree vun de Stucken, de de Naam vun den Komponisten in‘ Titel hebbt.
Monk wurr wahrend sien gesamt Leven vun Fruen in sien unmiddelbar Umgegend fordert un umsorgt: anfangs vun sien Moder, later vun sien Fru Nellie, de in for Monk wertschaplich stuur Tieden ok den Levensunnerholt vun de Familie sekern dee, un toletzt vun de Baroness de Koenigswarter, in deren Villa in New Jersey he suck 1973 in’t Oller toruchtruck. Dor verbroch he mit sien Frau Nellie meest vullkommen toruchtrucken sien Levensabend. Sien psychisch Tostand verslechter suck in disse Tiet immer mehr. He is 1982 nah en Gehirnslag storven.
Sien Sohn Thelonious Monk junior is ok Musiker wurrn. He wurr professionell Slagtuuchspeler un hett dat ?Thelonious-Monk-Institute for Jazz“ in’t Leven roopen. De sien Ziel is dat, musikalisch begabte Jugendliche to fordern. Jedes Johr gifft dat vun dit Institut den renommeerten Thelonious-Monk-Award for herutragend Talente.
Monk gellt as Mitbegrunner un fuhrend Musiker vun den
Bebop
. He nimmt binnverhalv vun dit Genre eber en Butenpositschoon in. Dat liggt an sien eegenwillig Kompositschonen, aber ok an sien jnich weniger individuell
Improvisationsstil
. Monk entwickel en bannig eegenstandig musikalisch
Asthetik
, die woll etwa tietgliek mit den Bebop entstahn is un up den Bebop ok inwarkt, aber in‘ Wesentlichendoch unafhangig is. Up de Fraag, well hum musikalisch an‘ meesten beinfloot hett, hett Monk mal antwort: ?Na, ick sulvst natuurlich.“
In for den Bebop atypisch Oord un Wies sund Monk sien Kompositschonen nich blots Neeharmonisierungen vun bekannt
Standards
, sonnern meest vullstandig nee Themen. Disse sund deelwies hooch komplex un enthollen ungewohnlich
Harmoniefolgen
- as etwa
Round Midnight
(kiek Bispeel), deels aber ok frappierend eenfak, to‘n Bispeel justergrad dat Stuck
Thelonious
, dat up een eenzigen Toon upbaut.
Monk harr en Vorliebe for besunners kort, pragnante Themen. Grundlaag weern woll faken dat 12-taktig
Blues
-Schema oder de 32-taktigen Standardform vun popular
Songs
, he hett aber geern symmetrisch 8-, 16- oder 32-taktige Formdeelen verfremdet, indem he schienbar vollig unlogisch un overraschend ungerade
Takte
anhangen dee, inschoov oder de Melodie um en half Beat vorverlegg. Themen as
I mean you
oder
Straight no chaser
baseeren up sulcke
rhythmisch
Verschuuven oder Unregelmatigkeiten. Disse Besunnerheiten geevt Monks Stucken en sperrigen un irritierenden, aber just dordor en reizvullen Charakter. Se sund an hor individuell Formenspraak licht as sien Warken to erkennen.
As Pianist improviseer Monk selten as typisch Bebop-Solisten in rasanten, sonnern he speel ehder moderate
Tempi
. Hum gung dat nich dorum, sien Virtuositat unner Bewies to stellen, sonnern de verstaken Strukturen vun en Thema uptodecken un den Tohorer dorbi mittonehmen. He anner standig de Melodien un Harmonien vun de kompositorisch Vorlagen, indem he Motive, Phrasen un Akkorde dorut rutnehm, wieder maken dee, oder ok korter. Sien kantig un bizarr Improvisationen wurrn spontan utfunden, bilden aber kien losloost oder free assozieert Linie, sonnern betrucken suck immer up dat to Grunnen liggend Thema.
Monk hett damals bannig ungewohnliche
Akkorde
,
Intervalle
un
Skalen
, etwa den overmatigen
Dreeklang
, de Ganztonledder, de to‘n
Tritonus
erhoht
Quarte
(da ?Bebop“-Intervall) un lutt, as besunners dissonant wohrnahmen
Sekunden
bruukt. As Bispeel is dat Klaveerintro ut de Kompositschoon
Brilliant Corners
to nennen.
He kombineer disse Elemente up bizarr Oord un Wies mitnanner un verdeel sien Akkorde over de ganze Klaviatur. He hett de sowohl as harmonische Wendungen as ok as eegen ?Farven“ insett.
Auch rhythmisch hett Monk in de for hum typisch perkussiv Stil nicht verwacht, aber umso mehr effetvull Akzente sett. He hett de sparsam sett, aber immer an Stellen, wo se en Hoochstmaat an Utsaegkraft harrn. He speel mit Pausen un Gegenrhythmen, de nich mit den wiederloopenden
Swing
in Inklang stunnen. Indem he de Form fromd maken dee un nee grootruumig thematisch Betuug herstellen de, hett he butergewohnlich Spannungsmomente un hett nee Horizonte funnen. De Horer kann miterleven,wu Monk dat Stuck improviseerend kommenteert, dordenkt un nochmals ganz nee utfinnen deiht.
Monks Oort un Wies vun de Kompositschoon und Improvisatschoon sund to eens mitnanner verbunnen. De Kritiker
Whitney Balliett
faat disse Wesselbetrecken so tosommen:
“Seine Improvisationen sind verflussigte Kompositionen, seine Kompositionen sind gefrorene Improvisationen.“
Binnerhalf vun den Modern Jazz geiht Monk bit an de Grens to de Uploosen vun jede Tonalitat,
Phrasierung
un Rhythmik. Deswegen weer he lang Tiet up Unverstandnis bi’t Publikum und Kritik stott. In de Bebop-Ara wurr he deshalb faken bannig aflehnt un anfeindt. Sien Kritiker hebbt sien Oord un Wies, Spannung to ertuugen, up slecht technisch Konnen un fehlend
Swing
-Gefohl toruchfuhrt. Monks Musik wunn aber dor sien konsequent skurrile Exzentrik en binnere Stimmigkeit un Slootenheit, as se ok in‘ Jazz selten to finnen is. Sien bannig personlich
Improvisationsstil
find dorum ok man ganz wenig Luud, de dat nahmaken will (un konnt).
Monk hett de kompositorischen un improvisatorischen Mogelkkeiten vun den modernen Bebop-Idiom utloot: He ironiseer dat, wat man to kennen gloov, parodeer
Klischees
, unnerleep de Erwartungshaltung vun den Horers un schaff nee nich verwacht Bezuge. Dorbi geev he aber de Tradition nie nich up, sonnern bleev in den Rahmen vun de funktionaal, vun den Blues ?trankt“ Jazzharmonik un konventionell Songformen. Disse vorgeven Strukturen sund as Basis vun sien Speelwies immer erkennbar un wurrd just dor hor Verfremdung hervorhaben. En besunnern Reiz vun sien Musik liggt dorum in de immer spurbar Spannungsverhaltnis tuschen de traditionellen musikaalsch Formen un hor individualistisch Transformation.
Dor sien laat Anerkennung hett suck Monks Infloot eerst af etwa 1955 bemarkbor makt. He hett de Jazz in de 1950er Johren neeoordig Perspektiven geven: Sien experimentell Stil nehm all vol vun dat weg, wat later in de 1960er Johren in‘
Free Jazz
begang weer un breet utfalt wurr. Dorsett vun sien zynisch Humor klung bi Monk vol eerstmals an, wat ebenso genial Jazz-
Avantgardisten
later wiederentwickelten. So hett Monk tallriek Jazzmusiker de 1960er Johren as
John Coltrane
,
Ornette Coleman
,
Sonny Rollins
un
Eric Dolphy
beinfloot.
He sulvst weer aber nich bereit, de radikalen Umwalzungen mittomaken, sonnern stunn den Free Jazz vun de 1960er Johren aflehnend tegenover. He hett den jungen Avantgardisten vorsmeeten, untosommenhangend un unlogisch eenfak blots ?einen Haufen Noten“ nahnanner to spelen. Den Free-Jazz-Pionier Ornette Coleman hett he sogor beschuldigt, mit sien neeoordig musikaalschen Konzepten den Jazz to zerstoren. - Hier wiest suck, dat de Komponist undStrukturalist Monk up de traditionelle Form anwiest bleev, um sien individuelle musikaalsch Spraak spreken to konnen.
Monk komponeer in de Loop vun sien Leven blots genau 71 Themen (
Duke Ellington
to‘n Bispeel komponeer etwa 2000). Dennoch gellt he as en vun de wenig groot Jazz-Komponisten. Vol vun sien Stucken wurrn wegen hor genial eegenwilligen, faken bizarren Formenspraak sulvst to Jazzklassikern (so nommt ?
Standards
“). Se hebbt in dat, wat man as
Modern Jazz
betekent, en afsolut overragend Stellung innommen un gellen as Paradebispelen for disse Musikrichtung, an de kien beduudend hudig Jazzmusiker un Jazzpianist vorbikummt.
Siet Monks Dood hett sien Musik en regelrechte Renaissance beleevt, de bit huud anhollt. Vol naamhaft Musiker beschaftigen suck bit huud intensiv mit sien Wark un speelt sien Kompositschonen in. Dorto horrn unner annern
Anthony Braxton
,
Misha Mengelberg
un
Chick Corea
. De Pianist
Alexander von Schlippenbach
fuhrt mit en Grupp vun jung Musikers in en Konzertprogramm dat Gesamtwark vun Monk up un hett dat in dat Johr 2004 komplett upnommen. De Sopransaxophonist
Steve Lacy
speel eenig Johr vun sien Karriere sogor blots Monk-Kompositschonen.
Monks Einfluss reckt aber wiet over den Jazz rut. So keem 1984 dat vun
Hal Willner
produzeert Duppelalbum
That’s The Way I Feel Now
, up dat sowohl Jazz- as ok Popmusiker Monk hor Reverenz erwiesen. Dorunner sund
Gil Evans
,
Dr. John
,
Donald Fagen
un
John Zorn
. Ok dat
Kronos Quartet
hett en kammermusikaalsch Hommage an Monk upnommen.
1989 produzeer
Clint Eastwood
den Dokumentarfilm
Thelonious Monk: Straight, No Chaser
, en sensibel un leevhaft Portrait vun Thelonious Monks, unner de Regie vun
Charlotte Zwerin
.
1963 wurr he in de
Down Beat Jazz Hall of Fame
wahlt. In‘ April 2006 kreeg Thelonious Monk for sien Werk posthum en
Pulitzer Pries
.
- 52nd Street Theme
- Ask me now
- Ba-Lue Bolivar Ba-Lues-Are
- Bemsha Swing
- Blue Monk
- Bright Mississippi
- Brilliant Corners
- Bye-Ya
- Crepuscule With Nellie
- Epistrophy
- Eronel
- Evidence
- Hackensack
- I mean you
- In walked Bud
- Introspection
- Let´s call this
|
- Light Blue
- Little Rootie Tootie
- Misterioso
- Monk´s Dream
- Monk´s Mood
- Off Minor
- Pannonica
- Played Twice
- Reflections
- 'Round Midnight
- Ruby My Dear
- Rhythm-A-Ning
- Straight, No Chaser
- We See
- Well You Needn’t
|
All to Leevtieden wurrn mehr as 50 Upnahmen vun Thelonious Monk unner sien sien eegen Naam oder de vun anner Leader verapenlicht. Siet sien Dood wurrn sien Diskografie bit huud tallriek wiedere, bitlang unverapenlicht Upnahmen oder Tosommenstellungen tofugt. Noch in dat Johr Jahr 2005 wurr etwa en bitlang unbekannt Live-Upnahm vun Monk mit John Coltrane verapenlicht. En vullstandig Uplistung an disse Stae is dorum weder sinnvull noch mogelk. Dorfor wurrd hier exemplarisch up eenig besunners hervortohevend Upnahmen henwiest.
Alben
- Genius Of Modern Music
Vol. 1
(1947-48, Blue Note)
- Genius Of Modern Music Vol. 2
(1952, Blue Note)
- Miles Davis:
Miles Davis and The Modern Jazz Giants
(1954, Prestige)
- Monk's Music
(1957, Riverside)
- Brilliant Corners
(1957, Riverside)
- Thelonious Monk Quartet with John Coltrane at Carnegie Hall
(1957, Blue Note, erschienen 2005)
- Thelonious Alone In San Francisco
(1957, Riverside)
- The Thelonious Monk Orchestra At Town Hall
(1959, Riverside)
- Criss Cross
(1963, Columbia)
- Live At the It Club
(1964, Sony, verapenlicht 1998)
- Monk Big Band & Quartet In Concert
(1964, Columbia)
- Solo Monk
(1965, Columbia)
- Underground
(1967/68, Columbia)
- The London Collection Vol. I+II
(1971, Black Lion)
Tosommenstellungen
- The Best Of Thelonious Monk. The Blue Note Years
(1947-1952, Blue Note, verapenlicht 1991)
- Thelonious Monk 85th Birthday Celebration
(1952-1961, ZYX Music, verapenlicht 2002)
- The Columbia Years: '62-'68
(1962-1968, Sony, verapenlicht 2001)
Annern
Dat gifft tallriek Schallplatten, up de anner Musiker blots Kompositschonen vun Thelonious Monks spelen, oder bi de disse en Swoorpunkt bilden. Disse List gifft blots en lutten Utwahl wedder.
- Steve Lacy:
Reflections
(1958, New Jazz/OJC)
- Steve Kahn
:
Evidence
(1980, Novus)
- Sphere:
Four In One
(1982, Elektra)
- Roswell Rudd
/
Misha Mengelberg
:
Regeneration
(1982, Soul Note)
- Arthur Blythe
: Light Blue
(1983, Columbia)
- Verschiedene:
That’s The Way I Feel Now
(1984, A&M)
- Kronos Quartet
:
Monk Suite
(1985, Nonesuch)
- Steve Lacy:
Only Monk
(1985, Soul Note)
- Anthony Braxton
:
Six Monk’s Compositions
(1987, Black Saint)
- Paul Motian
:
Monk In Motian
(1988, jmt)
- Carmen McRae
:
Carmen Sings Monk
(1988, Novus)
- Steve Lacy:
More Monk
(1989, Soul Note)
- Bebop & Beyond:
Plays Thelonious Monk
(1990, Blue Moon)
- T.J.Kirk
:
If Four Was One
(1996, Warner Bros.)
- Esbjorn Svensson Trio
:
Plays Monk
(1996, ACT)
- Alexander von Schlippenbach:
Plays Monk
(1997, enja)
- T.S.Monk:
Monk On Monk
(1997, N2K)
- Verschiedene:
Blue Monk: Blue Note Plays Monk's Music
(1999, Blue Note)
- Wynton Marsalis
:
Standard Time, Vol. 4: Marsalis Plays Monk
( 1999, Columbia)
- Alexander von Schlippenbach:
Monk's Casino
(Das Gesamtwerk, 2005, Intakt)
- Thelonious Monk: Straight, No Chaser
(Dokumentarfilm vun Charlotte Zwerin, 1989)
- Rufus Beck:
The Thelonious Monk Story
(Hoorbook, 2 CDs, 2005, ZYX Music)
- Thomas Fitterling:
Thelonious Monk. Sein Leben, seine Musik, seine Schallplatten
. Oreos, Waakirchen 1987,
ISBN 3-923657-14-5
- Thomas Fitterling:
Thelonious Monk: His Life and Music
. Berkeley Hills Books, Berkeley 1997,
ISBN 0-9653774-1-5
- Leslie Gourse
:
Straight, No Chaser: The Life and Genius of Thelonious Monk
, Schirmer Books, 1998.
ISBN 0-8256-7229-5
- Jacques Ponzio, Francois Postif:
?blue monk“ - prophet der moderne im jazz
. Hannibal, St. Andra-Wordern 1997,
ISBN 3-85445-142-3
- Arthur Taylor:
Notes and Tones. Musician-to-Musician Interviews
. Da Capo Press, New York 1993,
ISBN 0-306-80526-X
(utfuhrlich Interviews mit 30 Jazzmusikern, darunter Monk)
- Marcus A. Woelfle:
Thelonious Monk 85th Birthday Celebration.
Biheft to der CD-Box. ZYX Music 2002.
- Misterioso. Jazzlegende Thelonious Monk
. Themenheft aus
du
Schweizer Monatsschrift. TA-Media Verlag, Zurich 1994 (Marz). ISSN 0012-6837
- Rob van der Bliek (Hrsg.)
The Monk Reader
, Oxford University Press 2001
- Laurent de Wilde
:
Monk
. Oversett vun Jonathan Dickinson. New York: Marlowe Press, 1997.
ISBN 978-1-56924-740-2
(engl.; franzos. Original 1996)