McCoy Tyner (1973)
Alfred McCoy Tyner
(*
11. Dezember
1938
in
Philadelphia
,
Pennsylvania
; †
6. Marz
2020
in
New Jersey
[1]
) weer en
US-amerikaansch
Jazzpianist
un
Komponist
.
Up Drangen vun sien Moder fung he mit 13 Johr mit dat
Klaveerspeel
an. In Philadelphia hett he suck regelmatig mit sien Fruenden
Mickey Roker
un
Lee Morgan
to
Jam-Sessions
in de jewielig Wahnen drapen. Siet sien 15. Levensjohr is Tyner mit Jazzgruppen uptreeden. Frohe Inflooten weern de Broers
Bud
un
Richie Powell
, de in de Nahberschap leven deen. Um disse Tiet noom he suck as konverteert
sunnitischer
Muslim
Sulieman Saud
,
[2]
hett aber later weer unner sien Gebortsnaam arbeit. In Philadelphia is he ok eerstmals up
John Coltrane
drapen, mit de he in den dortigen Club
Red Rooster
uptreeden is.
McCoy Tyner (1989)
Af 1959 speel he for soss Maand in dat
Jazztet
vun
Art Farmer
un
Benny Golson
, bevor he suck 1960 John Coltrane ansluuten dee, mit de he in dat sulvig Johr
Coltrane Plays the Blues
inspeelen dee. 1962 entstunn dat klassische
John Coltrane Quartet
mit Coltrane,
Jimmy Garrison
un
Elvin Jones
, in dat he bit 1965 en dragend Rull speel. Wiels disse Tiet hett Tyner an Alben as
A Love Supreme
(1964,
Impulse!
), un
Crescent
(1964, Impulse!) mitwarkt, buterdem as
Sideman
bi
Joe Henderson
sien Debutalbum
Page One
in‘n Juni 1963. Nah Ansicht vun
Ian Carr
weer dat
John Coltrane Quartet
dat woll inflootriekste Quartett in de Jazzgeschichte, un Tyner speel dorbi en wesentliche Rull.
[3]
Dorneben hett Tyner ok mit den Saxophonisten
Wayne Shorter
for
Blue Note Records
speelt, as bi dat Album
Night Dreamer
1964, un af 1962 Schallplatten unner eegen Naam up dat Label
Impulse!
herutbrocht, an de Elvin Jones,
Art Davis
un Jimmy Garrison mitwarkt hemm. Af 1966 is Tyner as Solist oder mit en eegen
Trio
bzw.
Quartett
in den
USA
,
Europa
un
Japan
uptreeden. Wiels disse Tiet hett he ok mit
Ike
un
Tina Turner
,
Jimmy Witherspoon
un anner Kunstler arbeit. 1967 keem sien epochales Album
The Real McCoy
up dat Label Blue Note Records, mit
Joe Henderson
,
Ron Carter
un ok weer Elvin Jones herut.
[4]
Mit grottere Besetten (unner annern mit
Lee Morgan
un
Joe Chambers
) hett Tyner dat Album
Tender Moments
(1967) upnommen, de sien eerst Titel
Mode to John
he den just storven John Coltrane widmen dee.
[5]
Anfang vun de 1970er Johren is Tyner to
Orrin Keepnews
sien Label Milestone wesselt, for dat he Alben as
Sahara
(1972), da Soloalbum
Echoes of a Friend
(1972),
Enlightenment
(1973, mit
Azar Lawrence
) un
Fly With The Wind
(1976) inspeelt hett. 1978 speel he bi de
Milestone Jazz Stars
(unner annern mit
Sonny Rollins
, Ron Carter un
Al Foster
). 1988 entstunn de Bigband-Produktschoon
Uptown/Downtown
, unner annern mit
Kamau Muata Adilifu
,
Howard Johnson
,
Robin Eubanks
un
Steve Turre
. 1989 kehr Tyner to dat Blue-Note-Label toruch un nehm dat
Ellington
-Album
Things Ain’t That What They Used to Be
(deelwies Duos mit
George Adams
un
John Scofield
) as ok dat Duo-Album
Manhattan Moods
(1993) mit
Bobby Hutcherson
up. Nah twee Alben for
Impulse!
is Tyner 1998 to dat Telarc-Label wesselt. To sien selten Uptraen as
Sideman
in de 1980er un 1990er Johren horr de Mitwarken an dat
David-Murray
-Album
Special Quartet
, wat 1990 entstahn is. .
Neben den Powell-Broers weer Tyner froh vun
Thelonious Monk
un
Art Tatum
beinfloot, he entwickel aber all wiels sien Tiet in dat Coltrane-Quartett sien ganz eeegen un stilbillend Identitat. Coltrane hett Tyner sien eegenstandig Klaveerspeel loovt:
[6]
?Seine großte Gabe ist sein melodischer Einfallsreichtum, […] die Klarheit seiner Ideen. Auch hat er einen ganz personlichen Sound auf dem Piano ? einen Sound, der wegen der
Clusters
, die er gebraucht, und der Art und Weise, in der er sie individualisiert, besonders klar und hell ist […] Außerdem hat McCoy einen ungewohnlichen Formsinn […] Er spielt niemals konventionelle Klischees. Und schließlich: McCoy hat Geschmack. Er kann nehmen, was er will, und etwas Wunderbares daraus machen.“
[7]
Nah den Coltrane-Biographen Bill Cole is dat Tyner all froh gelungen, ?eine Synthese von
Garland
, Monk und
Wynton Kelly
“ to formen; ?er hat eine starke linke Hand, und er zeigt schon fruh seine ausgepragte Fahigkeit, mit außerst imaginativen Harmonien zu begleiten“.
[8]
Sien Kolleeg
Richie Beirach
betont dat stilbillend Element vun dat
Stride Piano
vun de Tatum-School: ?McCoy nahm das Stride-Piano als eines seiner stilistischen Hauptelemente ? mit den
Quinten
im Bass und den Akkorden in der Mitte der Klaviatur. So etwas nenne ich Innovation, wenn man etwas aus der Vergangenheit nimmt und dem Vokabular der Gegenwart einverleibt.“
[9]
Martin Kunzler
hett de nee Aart vun Tyner suck genauer ankeeken un seggt: ?Er befreite die
Harmonik
von ihrer tonikalen Formbindung. Der Funktionsharmonik setzte er ein neues,
modal
[…] begrundetes harmonisches Konzept entgegen. Der Pianist schuf mit dieser Transformation linearer Tonorganisation in die Vertikale und ihrer Ausweitung betrachtliche improvisatorische Freiraume fur sich und die Solisten.“ McCoy Tyner beschrifft sien Rull in dat Coltrane-Quartett: ?Die Gruppe funktionierte in erster Linie als geschlossene Einheit. Wenn ich meine Funktion darin einmal herauslosen und analysieren sollte, kann ich eigentlich nur sagen, es war die eines Orchesters. Mit anderen Worten: Ich hatte dem Quartett die Klangfulle zu geben. Oder, wie John zu sagen pflegte: die Dichte und Volltonigkeit. Nun kann ja ein Klavier tatsachlich wie ein Orchester behandelt werden, und genau das versuche ich auch und gab dem Quartett einen Sound, der immer voller, dichter, umfassender wurde.“
[10]
Nah
Ian Carr
hettt Tyner immer kompositorisch speelt, mit en vorutkiekend Blick for de Musik un en unbeirrbaren Instinkt for den Moment, wannehr he improviseeren kann un wannehr he mit de Rhythmusgrupp to spelen hett, um den Solisten to unnerstutten. He tell hum to de an’n dynamischsten spelend Pianisten; dorbi speel Tyner nie ?free“, sonnern treckt dat vor,
tonal
un kontrolleert to spelen. In en Gesprach mit
Joachim-Ernst Berendt
hett Tyner seggt, dat all Musik weer ?eine Reise der Seele in neues, unerforschtes Gebiet. […] Ich versuche dabei, die Musik aus vielen verschiedenen Landern zu horen, aus Afrika, Indien, aus der arabischen Welt, europaische klassische Musik… alle Arten von Musik sind untereinander verbunden.“
[11]
To dat Charakteristikum vun sien
machtvull Speel
hett Tyner verklort: ?Du musst eins werden mit dem Instrument. Du fangst an, ein Instrument zu lernen, aber zuerst ist das Piano nichts weiter als ein Objekt. Doch dann werden du und dein Instrument eins.“
[12]
McCoy Tyner harr mit sien charakteristisch Sound Infloot up vol nahfolgend Pianisten as
Hal Galper
,
John Hicks
,
Henry Butler
,
Joanne Brackeen
un den Duutschen
Joachim Kuhn
.
Tyner hett eenige bekannt Titel komponeert as
Passion Dance
,
Contemplation
,
Blues on the Corner
,
Land of the Lonely
,
Celestial Chant
,
Enlightenment Suite
un
Desert Cry
.
Dat mit de McCoy Tyner Big Band upmommen Album
Journey
hett 1995 en
Grammy Award
in de Kategorie ?Best Large Jazz Ensemble Performance“ wunnen. Tyner sien Album
Infinity
(mit
Michael Brecker
) wurr 1996 mit en Grammy in de Kategorie ?Best Jazz Instrumental Performance“ uttekent. 2000 wurr he in de
Big Band and Jazz Hall of Fame
upnommen. 2002 kreeg he de
Jazz Masters Fellowship
vun de staatlich
NEA-Stiftung
. 2004 wurr he in de
Down Beat Jazz Hall of Fame
upnommen
Sien Broer is de kommunistisch Politiker un frohere Kandidat for dat Viezprasidentenamt vun de USA
Jarvis Tyner
.
- The Real McCoy
(1967, Blue Note) mit
Joe Henderson
- Time for Tyner
(1968, Blue Note)
- Enlightenment
(1973, Milestone)
- Song of the New World
(1973, Milestone)
- Focal Point
(1976, Milestone)
- Supertrios
(1977, Milestone) in zwei Trios mit Ron Carter (b) /
Tony Williams
(d) bzw.
Eddie Gomez
(b) /
Jack DeJohnette
(d)
- Uptown/Downtown
(1988, Milestone)
- Soliloquy
1992, (Blue Note)
- Manhattan Moods
(1993, Blue Note)
- McCoy Tyner and the Latin All Stars
(1999, TelArc)
- With Stanley Clarke and Al Foster
(2000, Telarc)
- Land of Giants
(2003, Telarc) mit Bobby Hutcherson
- Joachim-Ernst Berendt
,
Gunther Huesmann
:
Das Jazzbuch
. Fischer TB, Frankfort 1994.
- Ian Carr
,
Digby Fairweather
,
Brian Priestley
:
Rough Guide Jazz. Der ultimative Fuhrer zum Jazz. 1800 Bands und Kunstler von den Anfangen bis heute.
2., utwiet un aktualiseert Uplaag. Metzler, Stuttgart/Weimar 2004,
ISBN 3-476-01892-X
.
- Richard Cook
,
Brian Morton
:
The Penguin Guide to Jazz on CD
.
6. Uplaag. Penguin, London 2002,
ISBN 0-14-051521-6
.
- Martin Kunzler
:
Jazzlexikon
. Reinbek, Rowohlt, 1988
Nachropen
- Nichts fur den Schonheitssalon.
In:
Suddeutsche Zeitung
vun’n 7. Marz 2020.
- Jazz-Legende McCoy Tyner ist tot.
In:
Frankfurter Allgemeine Zeitung
vun’n 7. Marz 2020.
- Ein demutiger Gigant: zum Tod von McCoy Tyner.
In:
Neue Zurcher Zeitung
vun’n 7. Marz 2020.
- Ben Ratliff:
McCoy Tyner, Jazz Piano Powerhouse, Is Dead at 81.
The New YorkTimes, 6. Februar 2020,
afropen an’n 9. Marz 2020
(engelsch).
- Nate Chinen:
McCoy Tyner, Groundbreaking Pianist Of 20th Century Jazz, Dies At 81.
National Public Radio, 6. Februar 2020,
afropen an’n 6. Marz 2020
(engelsch).
- John Fordham:
McCoy Tyner obituary.
The Guardian, 9. Marz 2020,
afropen an’n 10. Marz 2020
(engelsch).
- ↑
Ben Ratliff: McCoy Tyner, Jazz Piano Powerhouse, Is Dead at 81; New York Time, 6. Marz 2020; Online:
[1]
|Abruf=2020-03-06
- ↑
Angaben zur Konversion
, books.google.de, afropen an’n 7. Marz 2020
- ↑
vgl.
Carr
, S. 653.
- ↑
Ian Carr betekent in den ?Jazz Rough Guide“
The Real McCoy
as en vun de perfektesten Alben vun de laat 1960er Johren. Cook un Morton tellen dat to McCoy Tyner sien best Warken un hemm dat mit de hoochste Noot uttekent.
- ↑
Leonard Feather
:
Tender Moments
(Original
Liner Notes
to dat Album)
- ↑
vgl. Carr, S. 654. Er zitiert Coltrane: “He gets a very personal sound from this instrument and because of the clusters he uses and the way he voies them, that sound is brighter than what would normally be expected from most of the chord patterns he plays.In addition, McCoy has an exceptionally well developed sense of form both as a soloist and an accompanist. Invariably in our group, he will take a tune and built his own structure for it.”
- ↑
zit. nah
Kunzler
, S. 1205.
- ↑
zit. nah Kunzler, S. 1206.
- ↑
zit. nah Kunzler, S. 1206.
- ↑
zit. nah Kunzler, S. 1206.
- ↑
Berendt/Huesmann, S. 376.
- ↑
zit. nach Berendt/Huesmann, S. 376.