Fermionen
sund
Deelken
in’n physikaalschen Sinn, de en halftalligen
Spin
hebbt, also
,
etc. Noomt sund se na den italienschen Karnforscher
Enrico Fermi
.
To de Fermionen warrt unner de
Elementardeelken
de
Leptonen
(t. B.
Elektronen
,
Neutrinos
) un de
Quarks
rekent. Vun de tohopensetten Deelken hoort unner annern all Deelken dorto, de ut en ungerade Tall vun Quarks opboot sund. Dat sund to’n Bispeel all
Baryonen
, worunner ok dat
Proton
un dat
Neutron
fallt. De Statistik for’t Besetten vun de Fermionen is de
Fermi-Dirac-Statistik
. Fermionen grenzt sik af vun de
Bosonen
, de en ganztalligen Spin opwiest. Elementardeelken tellt jummer entweder to de Bosonen oder to de Fermionen.
Fermionen verhollt sik na dat
Pauli-Prinzip
(
Pauli’sch Utslussprinzip
), dat seggt, dat twee Fermionen nich to glieken Tiet an’n glieken Oort den sulven Quantentostand innehmen kunnt. Allgemeen gellt, dat de
quantenmechaansch
Bulgenfunkschoon vun twee oder mehr liekoortige Fermionen bi’t Vertuuschen vun t wee Fermionen vullkamen antisymmetrisch wesen mutt, oder anners: Dat Vorteken annert sik.
Anwendt op de
Elektronen
in en
Atom
, verklort dat Pauliprinzip, dat nich all Elektronen in den lieken Grundtostand fallen kunnt, man poorwies de verscheeden
Orbitalen
vun dat Atom opfullt. Dat is disse Egenschop, de den systemaatschen Opbo vun’t
Periodensystem
vun de
cheemschen Elementen
verklort.
En annere Egenschop vun Fermionen mit den Spin ½ is, dat jemehr quantenmechaansch
Bulgenfunkschoon
na en Rotatschoon um 360° dat Vorteken annert. Eerst na en Dreihen um 720° (also tweemol kumplett dreiht) is de Utgangspunkt wedder herstellt. Dat kann een sik an en Klock verdudlichen: Eerst wenn de Stunnenwieser an en Klock sik tweemol ganz rumdreiht hett (720°), hett en wedder de lieke Tiet an’n Dag.
