Dat Farvspektrum vun’t sichtbore Licht
De
Kloor
oder
Farv
is en individuellen visuellen Indruck, de dor
Licht
tostannen kummt, dat for dat
Oog
in’t sichtbore Rebeet liggt. De Kloren, de vun Minschen wohrnahmen warrn kunnt (?
Farvreiz
“), leegt in’t
elektromagneetsche Spektrum
bi Bulgenlangen twuschen 380 un 780 Nanometer. Dat Wohrnehmen vun Kloren is subjektiv dor den Tostand vun de Ogen, de Fienfohligkeit vun de Rezepters un den tostannigen Apparat to’n Wohrnehmen bestimmt. Anner optische Indruck as Struktur (Wirken vun Licht un Schadden),
Gleem
oder
Ruuchheit
un sunnere psychische Effekten hebbt nix mit de Kloor to doon un warrt dorvun unnerscheedt.
In de
DIN 5033
warrt de Kloor so defineert:
- Kloor is de Gesichtsindruck vun Delen vun’t Gesichtsfeld, de for dat Oog ahn Struktur to wesen schient, dor de sik disse Deel bi’t Bekieken mit een nich-bewegt Oog vun en gliektietig bekeken Rebeet, dat ok ahn Struktur is, alleen unnerscheedt warrn kann.
De Begreep
Kloor
kann in overdragenen oder in’n nich-faklichen Sinn mehrere verschedene Beduden hebben. Wat na de DIN 5033 definert is, is de Indruck vun de Kloor (
Farvwohrnehmen
). De Indruck, de over den Kieksinn entsteiht kann bi verschedene Minschen aver unnersscheedliche Good hebben. Togliek steiht de Beteken ok for de Good un de Mengde vun’t Wohrnehmen vun en Kloor un for de Klassen vun wohrnahmen Kloren (
Farvnaams
)
De
Lichtkloor
beschrifft dat Strahlen vun Luuchten un Strahlers, wiel de
Korperkloor
de visuelle Farvindruck is, de unner den Influss vun de Lichtkloor vun en Saak utgeiht. Butendem gifft dat
Farvmiddels
as Pigmenten, Farven oder Losungen to’n Farven, de bruukt warrt, um Saken en sunnere Kloor to geven. Wiel dat Woort ?Kloor“ tomeist den visuellen Indruck betekent, kann dat Woort ?Farv“ ok for Farvmiddels bruukt warrn. De Begreep
Kolorit
is in’n Sinn vun’t Gestalten vun de Kloren en Fackbegreep ut de
Maleree
un de
Fotografie
.
- Hooftartikel
:
Farvwohrnehmen
Kloor is dat, wat wohrnahmen warrt. Se entsteiht dor en visuellen Reiz in de
Farvrezepters
vun’t Oog as Antwoort op en
Farvvalenz
, just so as de mechaansche Reiz dor Druck oder Ruuchheit utlost warrt. Kloor is nich de Egenschop vun’t Licht, dat een sutt (Farvreiz), man se is de subjektive Indruck vun en physikaalschen Oorsaak vun elektromagneetsche Bulgen twuschen 380 nm un 780 nm. Na de spektralen Farvvalenz (verschedene Intensitaten in’t Licht) warrt unnerscheedliche Farvreizen utlost, de unnerscheedliche Utpragen vun’t
Farvwohrnehmen
billt. Unner’n Streek warrt dormit verschedene Kloren wohrnahmen.
Dat optische Phanomen vun’t Farvwohrnehmen is en Forschungsrebeet, dat bannig veelsietig un kumplex is. Dorin sund physikaalsche (Spektrum), physioloogsche (Farvreiz) un psycholoogsche (Farvvalenz) Aspekten mit’nanner verknutt, as ok spraakliche Kunventschonen. Dat
visuelle Wohrnehmen
vun’n Minsch passeert over
Fotorezepters
, de op de
Netthuut
vun’t Oog sund. Dat gifft
Staav
to’n Wohrnehmen vun Hell-/Duster-
Kuntrasten
un de
Tappens
for’t Farvwohrnehmen.
De Tappens gifft dat in dree Utpragen mit verschedene Maxima vun de Fienfohligkeit. Disse leegt in de Spektralrebeden ?
Root
“, ?
Groon
“ un ?
Blau
“. Kloor lett sik wegen disse dree Sorten vun Farvrezepters as
dreedimensionale Egenschop
dorstellen. Jeedeen Kombinatschoon vun Anregen vun de dree Tappenorden dor (Licht-)
Strahlen
, de op de Netthuut draapt maakt dorbi en spezifischen
Farvindruck
. Unner disse Definitschoon sund ok
Swart
(gor keen Anregen),
Neutralgrau
(gliek grote Anregen) un
Witt
(vulle Anregen vun all dree Sorten) Kloren, de to de Klass vun de ?nichbunten Kloren“ tellt warrt.
Spektralfarven
, as dor dat vun de Bulgenlang afhangige Breken achter en Prisma optreden doot, kunnt as
Farvkrink
vun de bunten Kloren dorstellt warrn, se stellt aver blots en Deel vun’t moogliche Farvwohrnehmen dor. Sichtbore Strahlen ? dat
Licht
? is en elektromagneetsch Strahlen in’t Rebeet vun de Bulgenlangen 380 nm bit 780 nm. Warrt Kloren dor
Farvmiddels
op Boverflachen utloost, mutt en Borns to’n Beluuchten dorwesen, anners kann een nix sehn. Kuntrasten, de dor ruumliche Neeg tostannen kamt, warrt as
Simultankuntrasten
betekent, de Nafolgeffekt vun Gegenkloren heet
Sukzessivkuntrast
. Mit den Simultankuntrast is ok de ?kloorte
Schadden
“ verwandt: Warrt en Saak mit groon Licht bestrahlt, hett he dorna en ro’en Schadden.
Wohrnehmen: 20° op’n HSB-Farbkrink gifft bi Geel en dulleren Farvkuntrast as 20° in’t Root.
Binnen den Boverbegreep Kloor (Kloortheit) is Kloor ok Utdruck vun de Kriterien to’n Unnerscheden vun disse Good. Gras hett de Kloor Groon, Blood hett de Kloor Root, en Zitrooon hett de Kloor Geel. Kloor Glas is ahn Kloor, hett also keen egen Kloor. Dat Wohrnehmen vun disse Good vun en visuellen Indruck kummt vun’t Beteken mit Woor.
Woor un Begrepen beschrievt den Indruck: Blau, Deepblau, Blassblau, Himmelblau, Rootblau, usw. Dor’t Beteken vun unnerscheedliche Kloren kann de Minsch sien Wohrnehmen uttuuschen. Blangen dat Wiesen vun Materialproven kann man also ok dor Woor vun un over Kloren snacken (?tweet Signalsystem“), wat op de Grundlaag vun
Spraak
passeert, vun Generataschonen praagt worrn is un in de Kindheit lehrt warrt. Dat individuelle Wohrnehmen vun (objektiv) gliek noomte Kloren kann bi verschedene Minschen unnerscheedlich utfallen. Dat kann bit to’n deelwiesen oder ok vullstannigen Utfall vun Rezepters gahn, bit hen to en
Fehlsichtigkeit
.
Naams vun Kloren deent dorto, de Umwelt gemeensom beter to verstahn. Dorto kamt Konventschonen, de nich over de Spraak funktschoneert: Bi en
Ampel
is to’n Bispeel Root baven un Groon unnen. Butendem hett de Farvwirken un de Indruck ok Influss op
Farvstimmungen
, also dat Vorwirken in de Tiet un den Ruum afhangig vun individuelle Insichten un dat Raineeren vun’t Wohrnehmen.
Dat Wohrnehmen vun Kloren geiht blots over dat
Licht
. Dat Licht entsteiht dor dat Bewegen vun
Molekulen
un
Atomen
dor Warms oder dor’t Annern vun Energieniveaus in de
Elektronenhull
. De Kloor vun dat afstrahlte Licht sulvst kummt also dor de Frequenzen tostannen, de in dat Spektrum vun’t Licht binnen sund. Se warrt as
Lichtkloor
betekent.
Dorvun afgrenzt is de
Korperkloor
, de dat visuelle Wohrnhemen vun Saken un Korpers beschrifft. Wenn dat Licht op en Boverflach drapen deit, warrt dat dor
Strein
Licht reflekteert. Man sunnere Frequenzen oder Bulgenlangen vun dat Licht kunnt dor
Absorpschoon
in’t toruchstrahlte Licht fehlen. Dordor annert sik dat Spektrum un dormit un de Samtindruck vun de Kloor annert sik. In de Maleree warrt de Begreep
Gegenstandskloor
bruukt, in sunnere Fall ok
Lokalkloor
as Gegensatz to den Samttoon vun de Kloor. Dorbi kann ok de Struktur vun de Boverflach en Kloor ut physikaalschen Achtergrund tugen (
Strukturkloor
), as to’n Bispeel de blinkern Placken op de Flogels vun en Bottervagel.
All Spraken hebbt en grote Tall vun Woor to’n Afgrenzen vun enkelte Farvtoon. In eenige Spraken fehlt aver ok Farvnaams, de dat in annere Spraken gifft. To’n Bispeel is de Beteken
Magenta
eerst laat in’t Hoochduutsche opkamen, just so as de Kloor
Oraansch
. De Woortbeduden staht bito ok unner en
sozialen Wannel
. So hett in’t 17. Johrhunnert in Duutsche
Bruun
mehr dat huutige dustervigelett bit dusterblau betekent, as dat in’t Karkenleed
Hernieder ist der Sonnen Schein / die braune Nacht bricht stark herein
duutlich warrt. Ok gifft dat verschedene Ansichten to blaue un grone Fravtoon in verschedene Kulturen, wat bi’t Oversetten mitunner to Fehlers fohren kann. Butendem gifft dat Ansatz, de mooglichen Beteken for sunnere Kloren as
Spraakuniversal
in Form vun implikatschonale Hierarchien uttodrucken.
[1]
Dorna maakt meist all Spraken en Unnerscheed twuschen Swart/Duster un Witt/Hell, wenn se dree Farvtermini anbeden doot, un wieter ok en Beteken for Root un so wieter.
Afhangig vun’t Anwennen gifft dat ok Kloren, de blots for sunnere Saken bruukt warrt. To’n Bispeel warrt
blond
blots in’n Tosamenhang mit dat Hoor bi Minschen bruukt, wiel
falb
blots for Hoor bi Deerten bruukt warrt.
Dat Farvbegrepen mit Gefohlen verknutt sund, warrt bi’t
Anpriesen
vun Goder un Produkten utnutt, vunwegen dat hier de Verbinnen to allgemene Situatschonen oder Saken, de as ?kommodig“ ansehn warrt, bruukt warrn kann. De Beteken
Sahara
for de Kloor vun en Auto steiht to’n Bispeel as’n Teken for Feernweh oder for’t Langen. De Woost
Sahara
op Plakaten oder in Feernsehbiller steiht for dat Wiete ahn Enn un schall en Geel dorstellen, dat for en ?Will-ik-hebben“-Gefohl sorgt.
Dor Kulturkreisen, Psyche un Optucht gifft dat butendem en Symbolik vun de Kloren, de sik mitunner ok in Sprook oder Beweerten utdrucken deit. In dissen Sinn warrt Naams vun Kloren ok an Steed vun Gefohlen un anners rum bruukt. En Studie Anfang vun de 2010er Johren hett wiest, dat Veerjohrige vundaag just so veel Farvbeteken kennt as Achtjohrige noch vor hunnert Johren.
[2]
- Hooftartikel
:
Lichtkloor
For dat Wohrnehmen vun Kloor is Licht nodig. Ahn Licht geiht dat nich. Dat Licht entsteiht op de Even vun
Molekulen
un
Atomen
, to’n een dor de Warmsbewegen, to’n annern dor Annern vun de Energieniveaus vun de
Elektronenhullen
vun Atomen.
- Hooftartikel
:
Korperkloor
De Korperkloor is dat visuelle Wohrnehmen vun Saken, de dor sunnere Annern vun’n wedder afstrahlte Spektrum vunwegen de
Absorpschoon
vun stoffspezifische Bulgenlangen (
Lambert-Beersch’ Gesett
) vun de optischen Strahlen oder dor Strein an de Boverflach toruch reflekteert warrt. In de Maleree warrt de Begreep Saakkloor bruukt un in sunnere Fall de Begreep
Lokalkloor
as Gegensatz to den Samttoon. Dorbi kann ok dor de Struktur vun de Boverflach en Farv ut physikaalsche Grunnen tuugt warrn (
Strukturkloor
), as to’n Bispeel to Gleem vun de Flogels vun Bottervagels.
Wenn dat Oog vun Licht mit en sunner’t
Lichtspektrum
reizt warrt, hett dat en psychische Wirkung in’t Zentralnervensystem, de over denn eenfacken Sinnindruck (as ?himmelblau“ oder ?grasgroon“) rutgeiht.
Minschen ut’n glieken
Kulturkreis
hebbt dor Optucht un Traditschoon veel gemeensom, man ok dor kann dat vun Minsch to Minsch Unnerscheden geven. De psychische/seelische Wirkung vun’t Wohrnehmen vun Kloren warrt ? intuitiv oder mit Afsicht ? ok for’t kunstlerische
Utgestalten
, bi’t Gestalten vun de
Mood
oder in de
Warf
utnutt. Psycholoogsche Farvteste kunnt dorbi hulpen, de wunschte Wirkung to kriegen. De Farvindruck wirkt just so as annere Indruck op de
Psyche
in. Kloren, de nich begang sund, kunnt ok dorto bruukt warrn, enkelte Saken beter ruttoheven
[3]
oder to versteken
[4]
. So kann een ok Luud dorenanner bringen.
Farvtests schullt so ok de Mooglichkeit geven, op de Personlichkeit vun en Testperson toruchtosluten, wenn de sunnere Kloren un Kombinatschonen vortehn deit. Allgemeen geevt Farvtests woll ok Utkunft woans Personlichkeiten op verschedene Kloren reageert. Psychisch Farvwirken warrt in vele Kulturen annahmen, wat sik ok in
Spreekwoor
un Reedwennen utdrucken deit. Dat Weten dorover warrt in de Warf insett.
De Wirkung un Beduden vun Kloren in de verschedenen Kulturkreisen staht in de enkelten Artikels to de Farvtoon (kiek ok
Farvsymbolik
).
| primar
|
sekundar
|
tertiar/nich-bunt
|
|
|
|
|
Farvkrink vun 1904
Dor Insichten, de een mit de Tiet hett, kamt bi Kloren de eenfachsten Betoog tostannen, as dat ok bi’n Temperaturindruck is.
- Warme Kloren
: De warme Tiet vun’t Johr warrt vun gele un ro’e Farvtoon bestimmt. De glieken Farvtoon wiest ok Fuer op. Ut egene Insichten un overlevert Weten gellt de Farvtoon vun Geelgroon bit hen in’t vigelette Root as ?warm“.
- Kole Kloren
: Dat kole, blaue Water, de torkise Iesschadden in’n Winter un bi de Iesbargens oder ok dat ?giftige“ Blaugroon wirkt koolt un afwiesen. De Farvtoon, de in’n
Farvkrink
gegenover vun de warmen Kloren leegt, warrt as kollt opfaat un dorum as ?kole“ Kloren betekent.
Disse Indruck droff aver nich mit de physikaalsch defineerten
Farvtemperatur
vun Lichtborns verwesselt warrn. Butendem hangt de Indruck ok vun de personlichen Insichten un de kulturellen Achtergrunnen af. Blau, wat vundaag as en kole Farv gellt, weer in’t Middeloller noch as warm inordent un to’n Bispeel mit de Mudder Maria tosamenbrocht.
De Arbeitswies vun’t
visuelle System
in’t Zentralnervensystem un sunners in’n
Bregen
in’t Tosamenspeel mit dat Gefohlszentrum is noch nich utforscht. Kloor is aver, dat dat Wohrnehmen vun unnerscheedliche Bulgenlangen in de Tappens un Staav vun de Netthuut nich alleen for dat Entstahn vun Biller verantwoortlich is. Dat Sehn vun Kloor un Form vun en Saak is dordor pragt, dat de Grootbregen en Sinnindruck mit en Gedanken vun froher verknutten deit. De Kloor, de en ?fohlen“ deitis dorbi nich jummer mit en physikaalschen oder meettechnischen Kloor to verglieken. Dat Bild, dat ut de just opnahmen Informatschonen wohrnahmen warrt, is veelmehr overdeckt vun dat Weten, dat een to dat Objekt hett.
Farvvariatschoon mit dree Koordinaten na de Gegenfarventheorie
In de
Psychologie
is in’n Tosamenhang mit Farvwohrnehmen huut de Begreep
Gedachtnisfarv
begang. Objekten mit en tyypsche Kloor warrt dorna dor Toruchgriepen op den prototyypschen Farvtoon in’t
Gedachtnis
wohrnahmen.
Tomaten
warrt to’n Bispeel in en duller’t Root wohrnahmen, as dat in Wohrheit de Fall is. En Wisch schient sogor bi
Schummerlicht
noch groon, un ok de blaue Himmel is so en Utbilln.
In de
Farvmetrik
kann dit individuelle Wohrnehmen Malesse mit sik bringen, vunwegen dat twee Kloren vun verschedene Luud nich automaatsch gliek wohrnahmen warrt, ok wenn de glieke
L*a*b
-Weert meten warrt. De CIE-Farvmetrik betutt sik op Normalbeobachters mit de Statistik un mit de Licht- un Farv-Technik vun de 1920er Johren.
Dat Wohrnehmen vun Kloren passeert psycholoogsch op twee Orden.
- Kloor aktiveert
Assoziatschonen
, also Insichten an sunnere Saken as to’n Bispeel Root = Fuur, Groon = Gras oder Geel = Zitroon
- Kloor aktiveert
Gefohlen
, de denn to’n Utdruck kamt, wenn een Substantiven in Adjektiven umwannelt, de Gefohlen utdrucken doot, so as Root = gefahrlich, Groon = giftig oder Geel = frisch. Disse Gefohlen kunnt ok frohere Insichten vun sunnere Situatschonen anspreken.
Assoziatschonen un Gefohlen as Antwoort op en Farvwohrnehmen hebbt Ingang in de Traditschonen vun de Kulturen. Na de ?Empiristischen Theorie vun de Gefohlswirkung vun Kloren“ warrt Farvgefohlen individuell un implizit (d. h. nich bewusst, nich besinnbor) lehrt: Dat sund vor allen Gefohlen, de en Minsch op Grundlaag vun Verarven hett, wat em andrieven deit un wat de Inholt vun sien Leven is, gegenover vun Saken un Situatschonen de dat overall geven deit. Universalobjekten in dissen Sinn sund to’n Bispeel de blaue Himmel, kloor Water, grone Planten, gele Sunn, dat ro’e Blood oder swarte Brandresten. Vergliekbore Universalsituatschonen kunnt unner annern de dustere (swarte) Nacht wesen oder de helle (witte) Dag.
De Optucht un de Insichten verbinnt Saken, de mit Gefohlen besett sund, jummer en (vun’n Kulturkreis vorgevene) sunnere Kloor. Dordor entstaht bi’n Minschen disse Gefohlen ok denn al, wenn he blots de Kloor wohrnehmen deit. De Reakschoon op de Kloor is dormit denn inpragt: Root signaliseert Gefohr, ok wenn de Gefohr sulvst (dat Fuur) gor nich dor is, man blots en Wand root anstreken is. Dat is dat glieke as en lehrten Reflex as bi
Pawlow
sien Hunnen dor
klass’sche Konditschoneren
.
Histoorsch Entwickeln vun Kloorbegreep
[
annern
|
Bornkood annern
]
Froher weer Lapislazuli in Form vun Pulver as blau Pigment in de Maleree bruukt
nich brennte Umbra
Kloor is en Stoffegenschop, de ? woortlich nahmen ? foorts in’t Oog fallt. Al de Minschen in de
Steentiet
hebbt dissen visuellen Effekt wohrnahmen, de all Primaten toegen is. En Nawies for’t aktive Wohrnehmen vun Kloor sund to’n Bispeel de
Hohlenteknungen
, in de Kloren ut de Natur in egene Biller mit unnerscheedliche Kloren weddergeven worrn sund.
For Arbeiten in’t Handwark moot kloorte Vorlagen
nabillt
warrn, religiose Ansichten to de Natur hebbt in de
Philosophie
to Diskusschonen over disse Stoffegenschop un Lichtefekten fohrt. Eerste Anmarken in disse Richt geev dat in’t klass’sche China, in’t olle Vorderasien ? vor allen in de
Antike
. Dat glemige Geel vun dat
Gold
as Stoff vun de Godder un Afbild vun de Spnn, hett den Wunsch tostannen kamen laten, dat Metall natomaken. Versoken vun de Metallhandwarkers un philosoophsche Ansatz to de
Alchemie
op Grundlaag vun de Theorie vun de Elementen hebbt den Wunsch foddert, dure
Pigmenten
anner un billiger in glieke Farv hertostellen. Sunners dat ?schone“ aver dure Gold kunstlich natomaken is na sien Egenoort vun de sichtbore Kloor Grundlaag un Andrief vun de Alchemie wesen.
[5]
Theorien un Lehren to de Kloor hebbt sik, as in jede Wetenschop, in’n Striet vun verschedene Ansichten entwickelt.
[6]
Demokrit
meen to’n Bispeel, dat ro’e Deelken spitz weern un grone rund. In’n duutschen Spraakruum hebbt vor allen de Unnersoken un Ansichten vun
Johann Wolfgang von Goethe
in sien Gegenansicht to
Isaac Newton
wirkt. Unnersutzt weer he dorbi vun
Philipp Otto Runge
. To noomen sund dorbi ok
Hermann von Helmholtz
,
Ewald Hering
,
Wilhelm Ostwald
un ok
Johannes Itten
oder
Harald Kuppers
. Bi jem all geev dat ok de padagogische Aspekt vun’t ?Raatgeven to’n Anwennen vun Kloren“.
Grundlagen for Kloren in’n Sinn vun
Farvstoff
weern to Anfang de
Naturstoffen
. Blau is ut dat dure (vunwegen dat dat bannig roor weer)
Lapislazuli
-Pulver wunnen worrn. To’n Blau Farven vun Tuuch deen de
Kuup
mit
Indigo
.
Purpur
weer ut dat Sekret vun de
Purpursnick
herstellt un weer de Farvstoff for Kaisers un Konigen. Root kemm ut de
Cochenille
-Schildluus, wiel for Bruun-, Geel- un Roottoon Boddens un Eerden bruukt weern. Bekannt sund to’n Bispeel
Umbra
un de Terra de Siena (Sienaeer) ut Italien. Witt is as Bliewitt ut
Blie
wunnen worrn, un for Swart weer
Sott
as Pigment insett. Textilen swart intofarven weer sunners swoor. Dorut hett sik en egen Handwark entwickelt in de Zunft vun de Swartfarvers. Gold harr butendem in de byzantinische Maleree as Kloor for den Himmel en metaphysische Beduden.
De Farvspektrum is in’t 19. Johrhunnert vergrottert worrn, as ne’e anorgaansche Farvstoffen un Pigmenten dorto kemen as
Berliner oder Preußisch Blau
,
Rinmans Groon
oder
Schweinfurter Groon
. Dor’t Namaken vun rore naturliche Farvstoffen in grote Mengden dor industrielle oder ne’e Verfohren geev dat veel mehr Mooglichkeiten to’n Farven.
En grote Tall vun moogliche Kloren keem mit de orgaanschen
Anilin
-Farven dorto (
BASF
). De naturlichen Farvstoffen un Pigmenten kunnen nu in de Kunst un in de Weertschop dor kunstliche Farven uttuscht warrn. De ollen Naams mit regionalen Tosamenhang sund dorbi deelwies overnahmen worrn. So keent man ok vundaag noch Kloren as Neapel-Geel, Venezianer-Root oder Veroneser Groon.
In’t 20, Johrhunnert sund ok de Mooglichkeiten to’n Weddergeven vun Kloren dor
Farvfotografie
un
Farvdruck
mehr worrn. Nu is ok na de Gesetten vun de
farvnauen Weddergaav
forscht worrn. Wieter verbetert worrn is de Weddergaav vun Naturfarven ok dor’t Entwickeln vun’t
Farvfeernsehn
un mit de
Digitalfotografie
. Togliek hett sik aver ok dat Sehn vun Kloren annert, wat to’n Deel
Kloornastellen
nodig maken de. Malessen mit dat Umsetten vun Kloren vun en Vorlaag vun’n Scanner to’n Grootformat for Warf un Reklame warrt dor ?Kloortraining“ in de Breed vun de Inwahners nee wohrnahmen.
Dormit stiggt aver ok de Ansprook vun’n Verbruker, dat Kloren goot weddergeven warrt. Tosamen mit de beteren technischen Mooglichkeiten un de Forschung hett sik dat ?Meten“ vun de physioloogschen Grott Kloor to dat Rebeet vun de
Farvmetrik
wieterentwickelt.
Modellen, Katalogen un Meten vun Kloren
[
annern
|
Bornkood annern
]
- Hooftartikel
:
Farvmetrik
Um Kloren quantitativ to beschrieven, also mit Hulp vun Tallen antogeven, ahn dat een dorfor nipp un nau weten Insichten hebben mutt, woans de Kloor utsutt, sund verschedene
Farvmodellen
utklamustert worrn. De Angaav vun so een Tallentripel (to’n Bispeel: L=75, a=5, b=33) is nich explizit mit dat Wohrnehmen vun en Kloor verknutt. In’t Farvmodell warrt jede Kloor as Punkt in en (faken) dreedimensionalen
Farvruum
dorstellt. Den sien Umfang richt sik na de
Reinheit
vun de Grundkumponenten, worut he tosamensett is. De Modellen sund dor den Fall vun’t Anwennen bedingt un begrenzt. De Farvruum schull all in de sunner’n Technik moogliche Kloren umfaten. For den Fall, dat in en
Farvmanagement
unnerscheedliche Techniken to’n Dorstellen vun Kloren bruukt warrt, kunnt de Farvruum blots mit Inschranken in’nanner umrekent warrn. Deelwies sund nich-lineare Afhangigkeiten mooglich, tomeist hannelt sik dat aver um
Matrizen
mit Stuttsteden, twuschen de denn linear
interpoleert
warrn mutt. Unnerscheedliche Farvruum deckt also nich de glieken Farvrebeden af. Kloren kunnt dorum faken blots relativ to’nanner afbillt warrn, aver nich afsluut gliek. De wichtigste Fall is dat Afbilln vun’n RGB-Farvruum (Kloren, de an’n Monitor dorstellt warrt) op den CMYK-Farvruum, de bi’t Drucken bruukt warrt.
Anners is dat CIE-Lab-Modell, dat op Unnersoken vun’t minschliche Wohrnehmen baseert un all Kloren vereent, de vun Minschen sehn warrn kunnt. ?Lab“ warrt dorum in de Farvreprodukschoon faken as Referenzfarvruum bruukt, over den de annern Farvruum defineert warrt.
- En poor Farvruum
- RGB
? Grundfarven: Root, Groon un Blau in Andelen
- CMYK
? Kumponenten: Cyan, Magenta, Geel (yellow) un Swart (key)
- HSV
? Weerten: Farvtoon (hue), Sattigung (saturation) un Stark (value)
- CIELab
? Grundweerten: L (lightness) un de abstrakten Weerten a (root-groon) un b (geel-blau)
- XYZ
: Utgangsfarvkorper vun de
CIE/IBKCIE
(Normfarvruum).
- YUV
(analog
PAL
un analog
NTSC
),
YDbDr
in’t abaloge
SECAM
,
YIQ
(oolt), froher for analog
NTSC
bruukt
- YPbPr
(analog
HDTV
un analog
Component Video
)
- YCbCr
(digital
PAL
/
SECAM
, digital
NTSC
,
DVB
,
JPEG
,
MPEG
,
DVD-Video
)
Farvkataloog: de RAL K5 Farvwaiher
Kloren moot aver nich jummer mathemaatsch defineert wesen as in de Farvmodellen. Dorblangen gifft dat ok Musterkatalogen, in de materielle Proven vun defineerte Farvtoon dorstellt warrt. Afhangig vun’n Weertschopstwieg warrt se as Mapp oder as Musters rutgeven. Opletzt billt de Samtheit vun de Afmischen ut verschedene Pigmenten in de Boverflachenfarv (Druckindustrie) oder dat Dormischen mit Pigmenten un Farvstoffen (Kunststoff- un Textilindustrie) en Farvkataloog in en dreedimensionale Weddergaav, mitunner in enkelte Evenen dorvun.
- En poor Farvkatalogen
In Farvkatalogen sund tomeist Farvweerten in’n dreedimensionalen Ruum bifoogt. Togliek sund Farvweerten in verschedene Modellen mathemaatsch defineert. Dormit warrt dat mooglich Katalogen un Modellen in’nanner umtoreken. Wegen den unnerscheedlichen
Farvumfang
vun de toordenten Farvruum sund de Resultaten vun’t Umreken sunners in de Randrebeden nich jummer richtig. Um sik hier goot antonegern, kann een de
Farvnastellen
an’t Teelsubstrat bruken.
Wenn en grote Tall vun Kloren dorstellt warrn moot, reckt dat en lutte Tall vun Grundfarven to hebben. All annern kunnt dorut torechtmischt warrn. Faken warrt dree Grundfarven bruukt.
- Additiv Farvmischen
: Hier warrt vun Swart utgahn, wat een kriggt, wenn de Grundfarven gor nich togeven warrt, wenn se also all 0 % hebbt. De mischte Farv warrt heller, je mehr vun de Grundfarv tofoogt warrt. Wenn all Farven to 100 % bigeven warrt, is dat Resultat en hell Witt. Op disse Wies arbeit to’n Bispeel en Reekner-
Bildschirm
oder en
Feernsehapparaat
. Tyypsch sund de Grundfarven Root, Groon un Blau (
RGB
).
- Subtraktiv Farvmischen
: Hier geiht een vun Witt ut. Dat is wenn all Grundfarven op 0 % sett sund. Wenn mehr Farv togeven warrt, warrt de mischte Farv jummer dusterer. Wenn all Farven to 100 % bigeven warrt, is dat Resultet hier Swart. Op disse Wies arbeit de
Drucker
vun’n Reekner. Tyypsch sund hierfor de Grundfarven Cyan, Magenta un Geel (CMY), in verbeterte Form kummt noch Swart dorto (CMYK).
- Integreerte Farvmischen
: Disse Oort weer vun Kuppers in sien Farvlehr vorslahn, um den Streifakter vun Korperfarven to achten, de bi de subtraktiven Farvmischen nich acht warrt.
[7]
Blangen de Absorpschoon vun Farvschichten hett dat Strein bi echte Boverflachen en Utwirken op de Kloor. En theoreetsche Ansicht un en mathemaatschen Ansatz gifft de
Kubelka-Munk-Funkschoon
.
Splitten vun witt Licht in de Spektralfarven
- Hooftartikel
:
Grundfarv
- Spektralfarv
Spektralfarven in en Regenbagen
En Spektralfarv is de Indruck, de dor den Reiz vun en Utsnitt vun dat sichtbore Spektrum entsteiht. En Methood, en Utsnitt ut dat Spektrum to kriegen, is dat Splitten vun witt Licht dor en
Prisma
oder en Streigidder. De Intensitat un Indruck vun de Spektralfarv hangt vun de Breed vun dat Bulgenlangenintervall af, un dormit ok de Reinheit vun de Spektralfarv. Op de annern Siet, stellt de enkelten Bulgenlangen vun’t
Spektrum
in’t sichtbore Licht blots en lutten Deel vun moogliche Kloren dor. In en
Regenbagen
sund to’n Bispeel de Spektralfarven to sehn, aver nich jemehr Mischen. Sunners Kloren vun de ?Purpurlien“ twuschen
Vigelett
un
Root
kunnt nich as Spektralfarven vorkamen ? dat sund
Valenzfarven
.
- Mischfarv
Mischfarven sund all Kloren, de dor
Farvmischen
tostannen kamt, wat se nu an’n Bildschirm dor Mischen vun elektromagneetsche Strahlen oder dat Beluchten vun reflekteren Boverflachen vun bedruckte Medien entstaht. Dat gifft ok Mischfarven, de dat minschliche Oog wegen
Metamerie
as gliek ansutt, ofschoonst de Intensitat vun dat Licht an verschedene Steden vun de Bulgenlangenskala nich de sulve is. Metamerie is afhangig vun den Lichtborn. De Effekt hett dormit to doon, dat dat Spektrum vun de Strahlen, de op dat Oog drapen doot, op blots dree verschedene
Tappenorden
afbillt warrt.
- Optimalfarv
Rechteckspektrum (Middel-Optimalfarv na Ostwald) hier mit 40 nm Breed (550 bit 590 nm)
Na
Wilhelm Ostwald
sund Optimalfarven idealiseerte Spektralfarven mit en defineerte Breed vun dat Intervall vun de Bulgenlangen, bi de blots de Intensitaten 0 % un 100 % vorkamt. En Optimalfarv is en Korperfarv, de ehr
Remisschoonskurv
β(λ) en rechtwinklige Kurv is, bi de blots de Remisschoonsgraden β(λ)=0 un β(λ)=1 tolaten sund mit hoochstens twee Sprungsteden in’t sichbare Spektrum. Dat gifft blots veer Typen vun Optimalfarven:
- Kortendfarven (kortbulgige Siet is 1): Blau
- Langendfarven (langbulgige Siet is 1): Root
- Middelfarv (keen Remisschoon an’t lang- un kortbulgige Enn): Groon
- Middelfehlfarv (Remisschoon blots an de beiden Ennen):
Viool
, de Purpurkloren.
De Naam, de dorachter steiht, deent blots to’n Verkloren un is afhangig vun de Breed vun’t vulle Remisschoonsrebeet to verstahn. En Langendfarv, de meist bit an’t kortbulgige Enn vun’t sichtbore Spektrum recken deit, is to’n Bispeel en strahlen Witt mit Blautoon. Dorgegen is en smallen Striepen vun en Middelfarv Swart mit en lutten Farvinslag.
Farvtoon, Helligkeit, bunt un unbunte Kloren
[
annern
|
Bornkood annern
]
In de Alldagsspraak warrt Swart un Witt as Kloren ansehn, liekers warrt se nich as
kloort
betekent. Mitunner warrt de neutrale Grauskala ok as
unbunte
Kloren betekent. De
bunten
Kloren dorgegen leegt twuschen en Farvinslag un de
Sattigung
. Se maakt en mehr oder minneren Farvindruck, de as bunt beschreven warrt.
De Unnerscheed liggt in’t
Farvwohrnehmen
:
- De Rezepters to’n Wohrnehmen sund de
Tappens
, de dat in’t minschliche Oog in dree Goden vun’t Wohrnehmen gifft. Je na
Energie
vun de
Photonen
, de op dat Oog drapen doot, warrt dor en cheemsche Reakschoon en elektroonschen Reiz utlost, de an den
Sehnnerv
overmiddelt warrt. Ut de Proportschoon vun’t unnerscheedliche Reizen vun de dree Tappenorden nimmt de Minsch en
farvtoonglieke Bulgenlang
wohr, de as
Farvtoon
betekent warrt. Afhangig dorvun, woans de Intensitaten vun den Reiz verdeelt sund, nehmt wi de Kloren as sattigt oder blass wohr. Dit oorsprungliche Signal warrt in de
Dreeklorentheorie
togrunnen leggt.
Von
Ewald Hering
stammt dorgegen de
Veerklorentheorie
, de vun Gegenkloorporen ?Root-Groon“ un ?Geel-Blau“ utgeiht un de vun Sehnerv overdragenen un vun’n Grootbregen wohrnahmen Tosamenhang as de buten vun’n Lief veroorsaakte physikaalsche Situatschoon beschrifft.
Grau
,
Witt
oder
Swart
sund dorbi Sunnerfall, wenn all dree Tappens mit ruchweg glieke Intensitat anregt warrt un dormit glieke Nervensignalen tugen doot. De Farvdimensionen
Farvintensitat
un
Farvsattigung
sund dormit Utddruck vun de Stark vun den utlosten Reiz.
- De
Staav
sund
fienfohliger for Licht
as de Tappens. Wenn de Mengde vun Photonen in een Tieteenheit nalaten deit, warrt blots de Staav anregt, ehrn Reiz an’n Sehnerv wietertogeven. Wenn blots wenig Licht dor is (to’n Bispeel
Nachtkieken
), loost de Tappens keen Reiz ut. Somit geiht an den Bregen blots de Informatschoon over de
Beluuchtstark
, de in’n Woortsinn nich mit en Kloor verbunnen is. Dordor warrt blots en Grau-Indruck wietergeven, wat sik ok in dat Sprickwoort wedderfinnt, dat nachts all Katten grau weern.
- Wenn de Mengde vun infallen Photonen so lutt is, dat ok de Staav jem nich mehr wohrnehmen doot, warrt de Indruck
Swart
wietergeven, wat physioloogsch as
Egengrau
betekent warrt.
- Wenn die Helligkeit bannig groot is, also en hoge Tall vun Photonen in’t Oog fallt, kunnt beide Kieksystemen overreizt warrn, wat denn as
Blennen
betekent warrt. Dat ?blennen“ Witt deit weh, wat en Warnreakschoon vun’n Lief is. Dat Kiekpurpur rekombineert nich gau noog, so dat en intensiv Blennen tietwies blind maken kann.
Entwicklungshistoorsch gaht de Tappens un de Staav op de glieke Utgangszellen toruch. Dat Entwickeln hett dorto fohrt, dat dat Kiekspektrum vun Deerten nich dat glieke is as bi de Minschen. Immen kunnt to’n Bispeel in’t
Ultravigelett
beter wohrnehmen, vunwegen dat jemehr Sehzellen energieriekere Photonen (Strahlen mit korte Bulgenlang) wohrnehmen kunnt as de Minsch. Bi Vagels hett sik wiest, dat de Kuntrast twuschen ro’e Frucht un groon Loov wichtig is. For Fisch is en Wohrnehmen vun krote Bulgenlangen nodig, vunwegen dat de langbulgigen Andeelen vun’t Sunnlicht dor Water absorbeert warrt.
De Begreep ?Farv“ kann blots inscharnkt op Deerten overdragen warrn. De kumplexe Natur vun dat Phanomen Kloor is de Grundlaag for unnerscheedliche Evenen vun’t Abstraheren.
- Harald Braem:
Die Macht der Farben
, Langen/Muller, 2003,
ISBN 3-7844-7156-0
.
- Eva Heller:
Wie Farben auf Gefuhl und Verstand wirken
. Knaur, Droemer 2000.
ISBN 3-426-27174-5
.
- Hans Gekeler:
DuMont’s Handbuch der Farbe (Systematik und Asthetik)
. DuMont, Koln 1988.
ISBN 3-7701-2111-2
- Johannes Itten
:
Kunst der Farbe
, Otto Maier, Ravensburg 1970,
ISBN 3-473-61551-X
.
- Harald Kuppers
:
Die Logik der Farbe
. 2. Oplaag. Callwey., Munchen 1981. Theoretische Grundlagen vun de Farvenlehr.
ISBN 3-7667-0601-2
- Horst O. Mayer:
Einfuhrung in die Wahrnehmungs-, Lern- und Werbepsychologie
. Oldenbourg 2005,
ISBN 3-486-57675-5
.
- Petra E. Weingart, Rudolf Forster, :
Ich und die Farbe sind eins
. Kovac, Hamburg 2005,
ISBN 3-8300-1813-4
.
- Norbert Welsch, Claus Chr. Liebmann: Farben. Spektrum, 2004.
ISBN 3-8274-1563-2
.
- ↑
cf.
http://typo.uni-konstanz.de/archive/nav/browse.php?number=613
- ↑
Studie vun Martin Oswald vun de Padagoogschen Hoochschool Weingarten. Vordrag op de Kunferenz ?Farbe in der Bildung“, Duutsch Farvzentrum un Universitat Halle-Wittenberg
- ↑
rosa Licht to’n Betonen vun Akne
- ↑
Blaues Licht in Toilette
gegen Drogenrukers, um Venen slechter to sehn
- ↑
Reinhard Federmann:
Die konigliche Kunst (Eine Geschichte der Alchemie).
Paul Neff, Wien Berlin Stuttgart 1964, ahn ISBN
- ↑
Gerd Boßhammer:
Technologische und Farbrezepte aus dem Kasseler Codex medicus 4° 10. Untersuchungen zur Berufssoziologie des mittelalterlichen Laienarztes
, Wurzborg 1977 (= Wurzburger medizinhistorische Forschungen, 10)
- ↑
Harald Kuppers:
Die Logik der Farben
, Callway:1981,
ISBN 3-7667-0601-2