Weltkoort ut Satellitenbiller mit de groten Kontinenten
As’n
Eerddeel
warrt in’n Allgemenen en Deel vun de
Eerdboverflach
betekent, de over’n
Seespegel
liggt un en grottert tosamenhangen Rebeet billt as normale
Eilannen
. Man seggt dorto ok
Kontinent
oder
Kuntinent
(vun
latiensch
(terra) continens
tosamenhangen Land
). Meent is dormit also normalerwies dat
Fastland
, wat tosamen ruchweg 29 % vun de Eerdboverflach utmaakt. Wat aver nu nipp un nau mit den Begreep meent is, hangt vun sien
Definitschoon
af, wovun dat mehr as een gifft.
Dor de Platenbewegen konnt sik de Kontinenten in’n Verloop vun de Eerdhistorie annern
In’n
topograafschen
Sinn versteiht man unner en Kontinent en grote tosamenhangen Landmasse, de dor en naturliche Grenz ? tomeist dor de See ? kloor afgrenzt is. So warrt grote Landmassen, de blots over’n drangen
Landweg
mit’nanner verbunnen sund (t. B. twuschen
Afrika
un
Asien
) as twee verschedene Kontinenten ansehn.
Na de
geoloogschen
Definitschoon hoort to en Eerddeel aver ok noch dat
Schelfrebeet
, wat umto liggt. Dat is de Fastlandsockel in’de Flachsee, wat to’n Bispeel bi
Europa
de helen Rebeden vun de
Noordsee
un de
Oostsee
mit inslutt. De Unnerscheed liggt hier in de kontinentale
Eerdkost
, de mit en middlere
Dicht
vun 2,7 g/cm³ lichter is as de ozeaansche Eerdkost, de en annere cheemsche Tosamensetten hett un en middlere Dicht vun 3,0 g/cm³ opswiest.
Butendem gifft dat aver ok noch en histoorsch-politische Definitschoon, na de en Kontinent en groot Rebeet is, dat ut sozio-kulturelle Grunnen vun annere Grootrebeden op de Eerd unnerscheedt warrn kann. Unner dissen Aspekt kann Europa licht as Kontinent defineert warrn, wat na de eersten beiden Definitschonen nich so eenfach is ? normalerwies warrt dor de
Uralbargen
as de naturliche Grenz annahmen.
De Verdelen vun de Landmassen un Erddelen schient for de Minschheit bannig bestannig. Liekers is dat in’n geoloogschen Sinn nich mehr as ’n Momentopnahm, as de Eerddelen vun wegen de
Platentektonik
jummer in Bewegen sund un sik in’n Verloop vun de
Eerdhistorie
al mehrmols to en grote Landmassen (de so noomten
Superkontinenten
as to’n Bispeel
Pangaa
,
Gondwana
oder
Rodinia
) tosamenschaven hebbt, um later wedder in luttere Kontinenten tweitobreken un ut’eneen to drieven (
Kontinentaldrift
).
Personifizeerte Dorstellen vun de veer Eerddelen Amerika, Europa, Afrika und Asien, de to de Barocktiet bekannt weern.
De Welt weer anfangs mol vun
Herodot
in dree Eerddelen indeelt:
Europa
,
Asien
und
Libyen (Afrika)
. Disse Dreedelen hett dat hele
Ollerdom
dor gellt.
Man, siet de Tiet is de Tellwies vun de Eerddelen nich mehr so unumstreden. Eenig sund sik all, dat
Afrika
,
Antarktika
un
Australien
Kontinenten dorstellt. Streden warrt aver over de Indelen vun
Amerika
,
Europa
un
Asien
.Ut histoorsche Sicht gellt Amerika as een Eerddeel, de vun de Europaers in’t 15. un 16. Johrhunnert innahmen worrn is. Vun wegen de teemlich drange Landverbinnen twuschen de beiden Halften vun den Eerddeel un ok ut politische un sozio-kulturelle Grunnen warrt Amerika faken in
Noord-
un
Suudamerika
unnerscheedt.
Ut histoorsch Grunnen warrt ok
Europa
un
Asien
as twee verscheden Kontinenten ansehn.
Hekataios vun Milet
hett in’t 6. Johrhunnert v. Chr. in sien Eerdbeschrieven de Grenz vun de
Agais
over de
Marmarasee
un de
Swarte See
na’n
Don
togen. In de
Neetiet
is dat begang worrn, de
Uralbargen
as de Grenz twuschen Europa un Asien antosehn. Op de annern Siet warrt de beiden Eerddelen faken ok tosamen as
Eurasien
bekeken, wat tosamen een grtote Landmasse billt, de to’n grottsten Dell ok noch op de sulven
Kontinentalplatt
liggt. Luttere afsplitte Platen gifft dat blots in’n Suden un Oosten vun Asien.
En Weltkoort mit de Indelen vun Kontinenten, as se vundaag begang sund
Vundaag warrt twuschen twee bit soven Eerddelen unnerscheedt:
Geoloogsch warrt ok de Schelfrebeden (hellblau) mit to de Kontinenten rekent
Dat gifft aver ok noch wietere Indelen, de dorvun afwieken doot. Histoorsch-politisch intoorden sund de Versoken,
Middelamerika
oder den
Negen Oosten
as egene Eerddelen antosehn, as just so ok dat Tohopenfaten vun de Eilannen vun’n
Pazifik
to en Kontinent, de
Ozeanien
noomt warrt.
Kontinenten un de
See
sund de grottsten geograafschen Eenheiten vun de Eer. De Eerddelen warrt dor de
Ozeanen
vunenanner scheedt, wobi de
Schelf
to’n Kontinent rekent warrt. De op disse Oort tostannen kamen Eerddelen sund
naturruumliche
un
humangeograafsche
Eenheiten. In Europa un to’n Deel ok in Amerika warrt so de humangeograafschen Fakters al bi’t Fastleggen vun de Grenz vun de Kontinenten apen mit inbetogen. Just so as de Deer-un Plantenwelt, de to de physischen Geografie tellt, bestimmt se jummer mit, vun wegen dat sik dat um en Indelen vun de Eerdboverflach hannelt. Dat fohrt to de soven Kontinenten, to de man de ozeaanschen Eilannen to de neegsten Eerddelen mittorekent. Ozeaansche Eilannen sund an sik keen Fastland, vun wegen dat se tomeist en vulkaansche Natur hebbt, also
Vulkankegels
oder Vulkanen, de bit op den Seespegel
erodeert
worrn sund, un opletzt
Atollen
warrt.
In jemehr oorsprunglichen latienschen Form her sund all Naams vun de Eerddelen feminin un ennt dorum mit’n
-a
.
- Afrika
(lat.
Africa
) weer in’t
Ollerdom
de Naam vun dat huutige
Tunesien
. De
Romers
harr dat so noomt vun wegen den Stamm vun de
Afri
, de um
Karthago
rum leven deen.
- Amerika
(lat.
America
) is na den italieenschen Seefohrer
Amerigo Vespucci
noomt, de kort na
Christoph Kolumbus
de Oostkust vun Suudamerika befohren is. Dat weer en Vorslag vun
Martin Waldseemuller
. To de dormoligen Tiet kunn noch keeneen ahnen, dat sik dat egentlich um twee verscheden Landmassen hannelt, de bloots over en enge Landbruch verbunnen sund.
- Antarktika
(lat.
Antarctica
) hett sien Naam vun sien Laag midden in de Antarktis kregen, wat op dat
greeksch
?νταρκτικ??
antarktikos
, plattduutsch
?gegenover vun de
Arktis
“
toruch geiht. Dat Woort
??ρκτι?“
(arktis)
is wedder afleidt vun’t greeksche Woort for Boor
??ρκτ??“
(arktos)
un duut op ?Dat Land unner’n
Groten Boor
“.
- Asien
(lat.
Asia
) kummt ut dat
assyrsche
assu
?Sunnopgang“ un steiht for Oosten.
- Australien
(lat.
Australia
) is afleidt vun’t
latiensch
?Terra Australis“
(suudlich Land)
.
- Europa
kummt mooglicherwies vun’t greeksche
Erebos
?duster“ un steiht in’n overdragen Sinn for’t
Avendland
. Dat is aver umstreden. De Naam Europa kunn ok ut de greekschen
Saag
kamen: Dor warrt de Jumfer Europa ut ehr Heimat vun
Zeus
in de Gestalt vun’n Bull na
Kreta
versleept.
Vergliek vun Grott, Inwahnertallen un Boverflach
[
annern
|
Bornkood annern
]
Flach un afslute Inwahnertall in’n Vergliek
Prozentual Verdelen vun de Weltinwahners op de Eerddelen
| Tall
|
Eerddeel
|
Grott [Mio.km²]
|
Inwahners [Mio.]
|
% vun de Eerdboverflach
|
% vun de Weltinwahners
|
| 1
|
Asien
|
44,4
|
4.010
|
8,7
|
60,5
|
| 2
|
Afrika
|
30,3
|
944
|
5,9
|
14,2
|
| 3
|
Noordamerika
|
24,9
|
523
|
4,9
|
7,9
|
| 4
|
Suudamerika
|
17,8
|
381
|
3,5
|
5,8
|
| 5
|
Antarktika
|
13,2
|
0,004
|
2,6
|
0
|
| 6
|
Europa
|
10,5
|
733
|
2,1
|
11,1
|
| 7
|
Australien/Ozeanien
|
8,5
|
34
|
1,7
|
0,5
|
|
|
Tosamen
|
149,6
|
6.625
|
29,3
|
100
|