As
Dramaturgie
(vun’t
gr.
dramaturgein
?en Drama verfaten“) warrt verschedene Saken ut dat Rebeet vun de
dorstellen Kunst
betekent. Betogen op
Theaterstucken
is dormit dat Prinzip vun siene Kompositschoon meent, dat vun Epoch to Epoch wesselt. Allgemeen ? in de Rebeden vun
Literatur
,
Theater
,
Filmkunst
un
Feernsehn
, mitunner ok in de
Musik
? op de Umsetten vun Geschichten betogen, is dormit dat Gestalten vun en
Spannungsbagen
meent. Butendem is dat ok de Beteken vun dat Arbeitsfeld vun den
Dramaturgen
bi’n Film oder an’t Theater.
Dat Rebeet
Dramaturgie
umfaat in’n huutigen Theaterbedrief mehere Opgaven, de je na Theater unnerscheedlich veel Gewicht hebbt. Wichtige Saken sund dorbi to’n Bispeel dat Lesen un de Utwahl vun Theaterstucken, de for den Speelplaan egent sund. Dorto hoort ok dat Foddern vun Schrievers un de Tosamenarbeit mit Komponisten, dat Soken na Speelbasen, de dat Stuck umsett, vun
Buhnenbillners
usw. Dramentexten moot bearbeit un deelwies ok oversett warrn. Dorbi warrt fastleggt, wat kort warrn mutt. In’t Musiktheater warrt ok
Opern
oder
Libretti
inricht. For de
Schauspelers
un de Kru um den
Speelbaas
mutt dat Achtergrundweten vorbereit un Material tosamenstellt warrn. Dorto hort ok dat Afwohren vun de Provenarbeit.
For de Tokiekers un de Sellschop overnimmt de Dramaturg de Redakschooon vun dat
Programmheft
un annere Publikatschonen to dat Stuck. He maakt butendem Apentlichkeitsarbeit, hollt Kuntakt mit de Presse, bereidt Diskusschonen mit dat Publikum un Veranstalten ton Infohren vun’t Stuck vor un fohrt Dramaturgiedrapens dor. Blangen all de sunneren Opgaven sund Dramaturgen faken op vele Rebeden mitinbunnen, wenn de Theaterleidung wat besluten deit. Op de annern Siet deent se as Person to’n Ansnacken for de Liddmaten vun’t
Ensemble
Bi Feernseh- un Filmprodukschonen is dramaturgisch Weten for allen bi’t Utklamustern un Schrieven vun
Dreihboker
nodig. In duutschsprakigen Ruum sund Luud in disse
Branche
aver roor. Dat gifft blots wenige fast anstellte Dramaturgen in Produkschoonsfirmen. Tomeist warrt dat Entwickeln vun Dreihboker vun de Produzenten overnahmen, de dorfor aver nich jummer de nodige Utbilln hebbt. De Opgaav vun fast anstellte Dramaturgen is dat, na ne’en Stoff for Geschichten to soken un de Dreihboker aftowohren, de just in’t Entstahn sund. Fre’e Dramaturgen gifft dat in Duutschland faken unner de Beroopsbeteken ?Script Consultant“ (plattduutsch: ?Schrievberader“). Den sien Opgaav besteiht dorin, en fardig Dreihbook dortokieken un sik mit de wichtigen Aspekten vun en Filmprojekt nipp un nau to befaten, as to’n Bispeel de Figuren, dat Thema un de Struktur vun dat Dreihbook. He schall dorbi de starken un de swacken Sieten vun’t Skirpt klormaken. Sien Resultat warrt normalerwies schriftlich fasthollen, vor allen aver mit den Schriever, den Produzenten un mituner ok mit den Speelbaas dorsnackt, um na Losen to’n Verbetern to soken.
Dat dramaturgische Mitarbeit nodig is, hett
Johann Elias Schlegel
to’n eersten mol formuleert. De Dichter
Gotthold Ephraim Lessing
hett dat Amt vun’n Dramaturgen an’t
Natschonaltheater
in Hamborg utoovt un hett sien Opgaven un Arbeitsfeller ok eerstmols in de
Hamborger Dramaturgie
noomt. Sunners rutstellt hett he dorbi dat Beschaftigen mit dramaatsche Literatur un asthetische Theorien, dat Utarbeiten vun en aktuellen Speelplaan un dat Nadenken over’t Theater an sik. An sik kann een ok
Goethe
un
Schiller
as Dramaturgen beteken. Just so as Lessing hebbt se beid Dramentexten, hebb taver ok programmaatsche Saken to dat Theater overleggt un entwickelt. Eerste Dramaturgen weern blangen Lessing
Joseph Schreyvogel
,
Ludwig Tieck
,
Karl Immermann
, un laterhen
Heinrich Laube
un
Otto Brahm
.
In’n Rahmen vun’t Entwickeln vun de
Regie
sund de baven anfohrten Opgaven vun’n Dramaturgen Anfang vun’t 20. Johrhunnert veelsietiger worrn. Mit
Bertolt Brecht
sien Arbeit an’t
Berliner Ensemble
is de op de Produkschoon betogene Arbeit vun’n Dramaturgen infohrt worrn, de na 1968 opletzt allgemeen an duutsche Theaters obvernahmen worrn is. To glieken Tiet is de Beroop wetenschopplicher worrn. Opgaav vun en Dramaturg is dorbi, de wetenschopplichen Insichten ut verschedene Rebeden for de kreativen Vorgang bi’t Entstahn vun Theater toganglich to maken, de de Beddeligten dat bruken kunnen. Dormit hett ok de Opgaav vun’t Afwohren vun en Produkschoon mehr un mehr an Beduden wunnen.
De Beroop is vun jummer mehr Kumplexitat kenntekent, wat sunners for dat Rebeet
Apenlichkeitsarbeit
un ok for dat ok for’t Theater wichtige Feld vun’t
Marketing
dorto fohrt hett, dat klassische Opgavenfeller vun’n Dramaturgen utlagert worrn sund un nu veel ok mit Deenstleistern tosamenarbeit warrt, de sik op disse Saken spezialiseert hebbt (t. B. PR-, Script- oder Casting-Agenturen).
An’t Theater geiht de Trend weg vun’t Ensembletheater mit en grote Utwahl hen to Begeevnis-betonte Theaterformen (in’t Musiktheater t. B. dat
Stagione
-Prinzip un allgemeen de jummer tallriekeren Festivals). Dat fohrt dorto, dat de Dramaturgie an Beduden verlutt. In’n Gegendeel dorto stiggt de Nafraag un de Beduden vun Dramaturgen bi’n Film jummer mehr.
- Aristoteles
: 'Poetik' oversett vun Manfred Fuhrmann. Stuttgart: Reclam Verlag
- Hegel, G.W.F.
: 'Asthetik Band 1 un 3' Frankfort an’n Main: Suhrkamp Verlag
- Lessing, G.E.
: 'Hamburgische Dramaturgie', Stuttgart: Alfred Kroner Verlag (267)
- Brecht, Bertolt
: 'Kleines Organon fur das Theater', Frankfort an’n Main: Suhrkamp Verlag
- Lajos Egri
, Kerstin Winter:
Dramatisches Schreiben
. 2003,
ISBN 3-932909-58-5
- Gustav Freytag
:
Die Technik des Dramas
. 1863 (
Digitalisat
)
- Peter Rabenalt:
Filmdramaturgie
. 2004,
ISBN 3-89158-245-5
- Robert McKee:
STORY. Die Prinzipien des Drehbuchschreibens
. 2000,
ISBN 3-89581-045-2
- Linda Seger:
Von der Figur zum Charakter
. 1999,
ISBN 3-89581-034-7
- Syd Field:
Screenwriter's Problemsolver
.
- Michaela Krutzen:
Dramaturgie des Films. Wie Hollywood erzahlt.
Frankfort an’n Main: Fischer, 2004
ISBN 3-596-16021-9
- Jurgen Mohring:
Dramaturgie made in Hollywood - oder: Wie werden Erfolgsfilme gemacht?
. 2007,
ISBN 978-3-8334-8499-5
- Kerstin Stutterheim, Silke Kaiser:
Handbuch der Filmdramaturgie.
Frankfort an’n Main, Peter Lang, 2009.
ISBN 978-3-631-57239-9