Christiane Nusslein-Volhard
(*
20. Oktober
1942
in
Heyrothsberge
bi
Meideborg
) is ein duutsch
Biologin
un
Biochemikerin
. Se befaat suck mit
Genforschung
un
Entwicklungsbiologie
an dat
Max-Planck-Institut fur Biologie
Tubingen
un leit en Emeritus-Forschungsgrupp mit den Titel
Color pattern formation
. Se kreeg 1995 den
Nobelpries for Physiologie oder Medizin
for hor Forschungen over de genetische Kontrolle vun de froh Embryonalentwicklung.
[1]
In Fackwarken wurrd hor Naam deelwies mit
CNV
afkort.
Christiane Volhard wurr an’n 20. Oktober 1942 in Heyrothsberge bi Meideborg as tweet vun fief Kinner boren. Hor Vader Rolf Volhard weer Architekt, hor Moder Brigitte Haas Kindergordenkraft. De Chemiker
Jacob Volhard
weer he Oorgrootvader. Hor Joogd hett se in dat Huus vun hor Grootvader, den Hart- un Nierenspezialisten
Franz Volhard
, dicht bi
Frankfort an’n Main
, wo hor Familie nah den Krieg Toflucht socht harr. Se hett suck all froh for Planten un Deerten interesseert un wuss all mit 12 Johren, dat se Biologin wurrn wull. Beinfloot vun
Konrad Lorenz
un anner Verhollensforscher hett se to de Abiturfier en Referat over de
Sprache bei Tieren
hollen.
Nah dat Abitur an de
Schillerschool
in Frankfort an’n Main fung se 1962 an, Biologie an de
Johann-Wolfgang-Goethe-Universitat Frankfort an’n Main
to studeeren. 1964 wessel se to dat
Biochemiestudium
an de
Eberhard Karls Universitat Tubingen
. Van 1967 bit 1977 weer se mit den Physiker Volker Nusslein verheiraadt. De kinnerlos Ehe wurr 1977 schett. De Ex-Ehemann hett later de Naam vun sien tweet Fru annommen un wurr Fackhoochschoolperfesser. Christiane Nusslein-Volhard kreeg hor
Diplom
in Biochemie in Tubingen 1968 un weer van 1969 an wetenschaplich Mitarbeiterin aan dat dormalig Tubinger
Max-Planck-Institut fur Virusforschung
. De Promotschoon to’n Doktor vun de Naturwetenschapen weer an de Universitat Tubingen (1973) in dat Fack Genetik.
[2]
Hor wesentlichen Ergevnisse wurrn bi dat RNA-Polymerase-Meeting in
Cold Spring Harbor
vorstellt.
[3]
To de Personalpolitik vun dit Wark hett se in en Interview seggt: ?Dabei hatte ich fast alle Experimente gemacht und den Aufsatz auch noch geschrieben. Mein Doktorvater meinte, mein Kommilitone solle vorn stehen, der habe Frau und Kind, der brauche seine Karriere.“
[4]
As Postdoc hett se mit en Forschungsstipendium 1975/1976 an dat Laboratorium vun
Walter Jakob Gehring
in dat
Biozentrum Basel
arbeit, wo se hor Forschung to de biologische Gestaltbildung
[5]
anfung. 1977 weer se as Stipendiatin vun de
Deutschen Forschungsgemeinschaft
(DFG) an dat Laboratorium vun den Insekten
embryologen
Klaus Sander
an de
Universitat Freiburg im Breisgau
.
[6]
Van 1978 bit 1980 hett se as Forschungsgruppenleiterin an dat nee upbaut
Europaischen Molekularbiologischen Laboratorium
(EMBL) in
Heidelbarg
arbeit. Dor hett se mit
Eric Frank Wieschaus
tosommen arbeit,
[7]
mit den den se later den Nobelpries kreeg. Dornah hett se en Nahwussgrupp an dat
Friedrich-Miescher-Laboratoriumvun
de
Max-Planck-Gesellschaft
in Tubingen (1981?1984) leit un 1985 wurr se sluutend Direktorin un Wetenschaplich Liddmaat an dat
Max-Planck-Institut fur Entwicklungsbiologie
in Tubingen. Een Johr later, 1986, kreeg se den
Gottfried Wilhelm Leibniz-Pries
vun de
Deutsche Forschungsgemeinschaft
, de hoochste Utteeknung in de duutsch Forschung. Dornah folgten Gast-Lehrupdraag an de
Harvard Medical School
vun de
Harvard University
(1988, 1991), de
Yale University
(1989), de
Rockefeller University
in
New York
(1991) un de
Indiana University
(1994). An de Tubinger Universitat hett se siet 1991 en
Honorarprofessur
inne.
Nusslein-Volhard kreeg 1995 den Nobelpries for Physiologie oder Medizin tosommen mit
Eric Frank Wieschaus
un
Edward Bok Lewis
for hor Forschungen over de genetisch Stuern vun de
Embryonalentwicklung
. Se un Eric Wieschaus hemm
Gene
, de in dat
Ei
vun de
Daufleeg
(
Drosophila melanogaster
) de Anlaag vun den Korperplaan un de Segmente stuern, identifizeert un systematiseert. Se hemm de Gradiententheorie entwickelt, de dorstellt, wu dor
Stoffgradienten
in de Eizell un den
Embryo
de
Genexpression
stuert wurrd, un wies Parallelen in de Embryonalentwicklung tuschen
Insekten
un
Wirbeldeerten
up. Nah den Insekten wurr later de
Zebrabarbling
(
Danio rerio
) as eerst Wirbeldeert to den Hooftgegenstand vun de entwicklungsbiologischen Arbeiten vun Nusslein-Volhard.
1998 hett se tosommen mit den langjohrigen
Manager
vun de
Bayer AG
, Peter Stadler, un den Kolner Genetiker
Klaus Rajewsky
dat
Biotechnologie
-Unnernehmen
Artemis Pharmaceuticals GmbH
grunnd. Dat weer spezialiseert up de Entwicklung vun gentechnisch herstellt
Medikamenten
un streev middellfristig den
Borsengang
an. Dor de tuschentietlich vornommen Fusion mit Exelixis in dat Johr 2001 un later mit Taconic Farms in dat Johr 2008 wurr Artemis Deel vun Taconic Farms, Inc.
[8]
Nusslein-Volhard weer van 2001 bit 2007 Liddmaat in’n
Natschonalen Ethikraat
. Van 2013 bit Juni 2021 weer se Kanzlerin vun den Orden
Pour le Merite
vun de Bundsrepublik Duutschland.
2004 hett se de
Christiane Nusslein-Volhard-
Stiftung
(Eegenschrievwies:
CNV-Stiftung
) grunnd, de begabt jung Wetenschaplerinnen dor lutt un eng faat finanzielle Toschusse de Kinnerbetuen oder den Koop vun Huushollensreedschapp lichter maken sall.
[9]
Hor Neffe is de 2021 mit den
Nobelpries for Chemie
uttekent Chemiker
Benjamin List
. Se leevt in den Tubinger Stadtdeel
Bebenhausen
.
[10]
De Forschungen vun Christiane Nusslein-Volhard befaaten suck mit dat Billen vun Formen un Gestalten bi de Entwicklung vun Deerten. An de Daufleeg Drosophila hett se tallriek Gene opdeckt un beschreeven, de de Entwicklung stuern un entscheeden Funktschonen bi de Gestaltbildung in‘n Embryo hemm.
[11]
In molekularen Studien wurrn de Funktschonen vun eenige vun disse Gene in’n Organismus upkloort. Dorbi wurrn nee gestaltbilend Mechanismen nahwiest, as Gradienten, bi denen Morphogene as entscheeden Faktoren de Positschoon in‘t Ei bestimmen.
[12]
Verglieken tuschen verscheeden Organismen insluutend de Minschen hemm en hooch Grad vun de Verwandschap vun hor Gene ergeven. Dat unnerstriekt de Beduuden vun de Grundlagenforschung an
Modellorganismen
as Drosophila for dat Verstandnis vun Aspekten vun de minschlich Biologie un Medizin.
Siet mehreren Johren arbeit de Grupp vun Nusslein-Volhard ok an den Zebrabarbling (
Danio rerio
), de en hervorragend nee Modellsystem for de Unnersoken vun de Gestaltbildung bi Wirbeldeerten dorstellt.
[13]
En Teel vun disse Forschung is dat, Gene to finnen, de bi de Variatschoon vun de Formen wiels de Evolutschoon en Rull spelen. Dat gifft mehr as 140 Originalpublikatschonen in wetenschaplich Tietschriften.
- 1986:
Gottfried-Wilhelm-Leibniz-Pries
vun de
Deutsche Forschungsgemeinschaft
- 1986:
Franz-Vogt-Pries
vun de
Universitat Gießen
- 1988: Brooks Lecturer, Harvard Medical School, USA
- 1988:
Carus-Medaille
vun de Duutsch Akademie vun de Wetenschapen Leopoldina, Halle
- 1988:
Carus-Pries
vun de Stadt Schweinfort
- 1988: Silliman Lecturer, Yale University, USA
- 1989: Grunnensliddmaat vun de de
Academia Europaea
- 1989: Korrespondeerend Liddmaat vun de
Heidelbarger Akademie vun de Wetenschapen
- 1990:
Rosenstiel Medal
,
Brandeis University
, USA
- 1990: Sc.D., Yale University, USA
- 1990: Mattia Award, Roche Institute, New Jersey, USA
- 1990: Korrespondeerend Liddmaat vun de
Noordrhien-Westfaalsch Akademie vun de Wetenschapen un de Kunste
- 1990: Liddmaat vun de
Royal Society
London
- 1990: Liddmaat vun de
National Academy of Sciences
Washington
- 1991: Liddmaat vun de
Leopoldina
[14]
- 1991:
Albert Lasker Award for Basic Medical Research
- 1991: Ehrendokterwurde vun de
Universitat Utrecht
- 1991: Ehrendokterwurde vun de
Princeton University
- 1991:
Keith R. Porter Lecture
- 1991: Dunham Lecturer,
Harvard Medical School
, USA
- 1991: Harvey Lecturer,
Rockefeller University
, USA
- 1991: Ehrendokterwurde vun de Eberhard-Karls-Universitat Tubingen
- 1992:
Otto-Warburg-Medaille
- 1992:
Alfred P. Sloan, Jr. Prize
,
Louisa-Gross-Horwitz-Pries
- 1992:
Prix Louis Jeantet de Medicine
, Genf, Swiez
- 1992: Liddmaat vun de
American Academy of Arts and Sciences
- 1992:
Mendel Medal
vun de
Genetics Society
- 1993: Ehrendokterwurde vun de
Albert-Ludwigs-Universitat Freiburg
- 1993: Ehrendokterwurde vun de
Harvard University
- 1993:
Sir Hans Krebs
Medal vun de
Federation of European Biochemical Societies
(FEBS)
- 1993: Theodor-Boveri-Pries vun de Sellschopp for Physico-Medica vun de
Universitat Wurzburg
- 1993:
Ernst Schering Pries
, Berlin
- 1993: Bertner Award, Anderson Cancer Research Center, Houston, USA
- 1994:
Bundesverdeenstkruuz
- 1995:
Nobelpries for Physiologie oder Medizin
- 1995: Liddmaat vun de
American Philosophical Society
- 1996: Verdeenstmedaille vun dat Land Baden-Wurttemberg
- 1996:
Goetheplakette vun de Stadt Frankfurt am Main
- 1997:
Orden Pour le Merite
vun de Bundsrepubliek Duutschland
- 1999: Korrespondeerend Liddmaat vun de
Akademie vun de Wetenschapen to Chottingen
- 2001: Ehrendokterwurde vun de Rockefeller University, New York, USA
- 2001?2007:
Liddmaat vun de natschonalen Ethikraat vun de Bundsregeeren
- 2002: Geev de Naam for den
Asteroiden
(15811) Nusslein-Volhard
- 2002: Ehrendokterwurde vun dat University College London, GB
- 2002: Ehrendokterwurde vun de Ochanomizu University Tokyo, Japan
- 2005: Ehrendokterwurde vun de University of Oxford, GB
- 2005: Ehrendokterwurde vun de University of Sheffield, GB
- 2005: Groot Verdeenstkruuz mit Steern un Schullerband vun de Bundsrepubliek Duutschland
- 2006: Ehrendokterwurde vun de
Universitat Genf
- 2007: Ehrendokterwurde vun dat Weizmann-Institut in Rehovot, Israel
- 2007:
Duutsch Stifterpries
- 2007?2008: Vorsittersche vun de
Gesellschaft Deutscher Naturforscher und Arzte
- 2007?2012: Liddmaat in’n Scientific Council vun dat
European Research Council
(ERC)
- 2008: Mercator-Professur vun de Universitat Duisborg-Essen]]
- 2008:
Soroptimist International Duutschland
Forderpries
- 2009:
Oosterrieksch Ehrenteeken for Wetenschap un Kunst
- 2010: Liddmaat vun de
Academie des sciences
de l’Institut de France
- 2011: Ehrendokterwurde vun de
University of St Andrews
- 2011: InnoPlanta-Pries
- 2012: Ehrendokterwurde vun de
University of Bath
, GB
- 2013: Distinguished Lectureship Award vun de AACR-Irving Weinstein Foundation
- 2013: In’n Juni wurrse to de Kanzlersche vun den Orden Pour le Merite for Wetenschapen un Kunste wahlt.
[15]
- 2014:
Bayerischer Maximiliansorden for Wetenschap un Kunst
- Liddmaat vun de Wetenschaplichen Biraat vun de Ingrid-zu-Solms-Stiftung
- Liddmaat un bit 2009 Generalsekretarin vun de
European Molecular Biology Organization
- 2019:
Schillerpries vun de Stadt Marbach am Neckar
- 2020: Ehrensenatorin vun de
Max-Planck-Gesellschaft
- 2022:
Gregor-Mendel-Medaille
(Sunnermedaille)
Nusslein-Volhard hett tallriek in Fachjournalen verfaat. Dorneben hett se eenige Saak- un Popularwietenschapliche Boker.
Warken in Facktietschriften (Utwahl)
- C. Nusslein-Volhard, E. Wieschaus:
Mutations affecting segment number and polarity.
Nature 287 (1980), S. 795?801.
- W. Driever, C. Nusslein-Volhard:
A gradient of bicoid protein in the Drosophila embryo.
Cell 54 (1988), S. 83?94.
- D. St.Johnston, C. Nusslein-Volhard:
The Origin of Pattern and Polarity in the Drosophila Embryo.
Cell 68 (1992), S. 201?219.
- C. Nusslein-Volhard:
The identification of Genes controlling Development in Flies and Fishes.
Les Prix Nobel, Stockholm 1996.
- H. Knaut, C. Werz, R. Geisler, C. Nusslein-Volhard (The Tubingen 2000 screen Consortium):
A zebrafish homologue of the chemokine receptor Cxcr4 is a germ-cell guidance receptor.
Nature 421(6920) (2003), S. 279?282.
- D. Gilmour, H. Knaut, H.-M. Maischein, C. Nusslein-Volhard:
Towing of sensory axons by their migrating target cells in vivo.
Nature Neurosci. 7(5) (2004), S. 491?492.
Sachbucher
- Von Genen und Embryonen.
Reclam, Stuttgart 2004,
ISBN 3-15-018262-X
.
- Das Werden des Lebens ? Wie Gene die Entwicklung steuern.
Beck, Munchen 2004,
ISBN 3-406-51818-4
.
- Wann ist ein Mensch ein Mensch?
C. F. Muller, 2003.
- Gradienten als Organisatoren der Embryonalentwicklung.
In:
Spektrum der Wissenschaft
.
- Mein Kochbuch.
Insel,
ISBN 978-3-458-06880-8
.
- Coming to life: how genes drive development.
Kales Press, USA 2006,
ISBN 978-0-9670076-7-0
.
- Die Schonheit der Tiere: Evolution biologischer Asthetik
, Berlin : Matthes & Seitz 2017,
ISBN 978-3-95757-457-2
.
Popularwetenschapliche Warken
- Vom Ei zum Organismus.
Jahrbuch der Max-Planck-Gesellschaft, Vandenhoeck und Ruprecht, Gottingen 1991, S. 37?52.
- Die Neubildung von Gestalten bei der Entwicklung der Tiere.
Verhandlungsband der Gesellschaft deutscher Naturforscher und Arzte, 1993.
- Gradienten als Organisatoren der Embryonalentwicklung.
Spektrum der Wissenschaft, Oktober 1996.
- Genetik fur Gourmets.
Offener Brief an Wolfram Siebeck. Die Zeit, November 1998.
- Den Gottern gleich ich nicht.
Frankfurter Allgemeine Zeitung, Februar 2001.
- Wann ist ein Tier ein Tier, ein Mensch kein Mensch?
Frankfurter Allgemeine Zeitung, Oktober 2001.
- Von Genen und Embryonen.
Berliner Lektion, 2001.
- Der Mensch nach Maß ? unmoglich.
Suddeutsche Zeitung am Wochenende, Dezember 2001.
- Frauen an die Forschungsfront.
Die Zeit, Mai 2002.
- Kinderwunsch ? Wunschkinder. Ein Pro zur Praimplantationsdiagnostik.
In:
Emma
, 2002.
- Forschung an menschlichen Embryonen?
In: Knoepffler, Schipanski (Hrsg.):
Humanbiotechnologie als gesellschaftliche Herausforderung.
Verlag Karl Alber, 2005, S. 25?44.
- Warum Tiere so verschieden aussehen: Von Fliegen, Fischen und der Entstehung der Wirbeltiere.
In:
Vom Urknall zum Bewusstsein.
Verhandlungen der Gesellschaft Deutscher Naturforscher und Arzte, Georg Thieme Verlag, 2007, S. 207?224.
- Bettina Flitner
:
Frauen mit Visionen ? 48 Europaerinnen. Mit Texten von
Alice Schwarzer
.
Knesebeck, Munchen 2004,
ISBN 3-89660-211-X
, S. 158?163.
- Alice Schwarzer
:
Christiane Nusslein-Volhard, Biochemikerin
in: Alice Schwarzer portratiert Vorbilder und Idole. Kiepenheuer & Witsch, Koln 2003,
ISBN 978-3-462-03341-0
, S. 78?91. (Erstveroffentlichung in EMMA 5/2001)
- Judith Rauch
:
Verstehen, wie das Leben funktioniert.
In:
Charlotte Kerner
(Hrsg.):
Madame Curie und ihre Schwestern ? Frauen, die den Nobelpreis bekamen.
Beltz Verlag, Weinheim/Basel 1997,
ISBN 3-407-80845-3
.
- Petra Nellen:
Nusslein-Volhard, Christiane.
In:
Werner E. Gerabek
, Bernhard D. Haage,
Gundolf Keil
, Wolfgang Wegner (Hrsg.):
Enzyklopadie Medizingeschichte.
De Gruyter, Berlin/New York 2005,
ISBN 3-11-015714-4
, S. 1058.
- ↑
Vorlaag:Nobel-med
- ↑
Christiane Nusslein:
Zur spezifischen Protein-Nukleinsaure-Wechselwirkung: Die Bindung von RNS-Polymerase aus E. coli an die Replikative-Form-DNS des Bakteriophagen fd und die Charakterisierung der Bindungsstellen. Dissertation.
Eberhard-Karls-Universitat, Tubingen 1973; erschienen 1974.
- ↑
Peter H. Seeburg
, Christiane Nusslein,
Heinz Schaller
:
Interaction of RNA polymerase with promoters from bacteriophage fd.
In:
Eur J Biochem
74, 1977: 107?113.
PDF.
- ↑
Andreas Sentker:
Wie setzt man sich durch, Frau Nusslein-Volhard?
In:
Die Zeit.
23. Januar 2020,
afropen an’n 6. Februar 2020
(Blots as Abonnent aftoropen).
- ↑
Petra Nellen:
Nusslein-Volhard, Christiane.
In: Werner E. Gerabek, Bernhard D. Haage, Gundolf Keil, Wolfgang Wegner (Hrsg.):
Enzyklopadie Medizingeschichte.
De Gruyter, Berlin/New York 2005,
ISBN 3-11-015714-4
, S. 1058.
- ↑
Christiane Nusslein-Volhard, Margit Lohs-Schardin, Klaus Sander,
Christoph Cremer
:
A dorso-ventral shift of embryonic primordia in a new maternal-effect mutant of Drosophila.
In:
Nature
283, 5746, 1980: S. 474?476.
- ↑
Christiane Nusslein-Volhard, Eric Wieschaus:
Mutations affecting segment number and polarity in Drosophila.
In:
Nature
287, 5785, 1980: S. 795?801.
- ↑
Custom Model Generation Solutions Management
(engelsch). Websteed vun
Taconic Farms
, Inc. Afropen an’n 16. Juli 2018.
- ↑
Zweck der Forderung
: "Die Mittel dienen nicht der Finanzierung des Lebensunterhalts der Stipendiatin und ihrer Familie. Dieser muss bereits abgesichert sein. Auch wird vorausgesetzt, dass die Stipendiatin wahrend des Forderzeitraums vollzeitig arbeitet und eine ganztagige Betreuung des Kindes/der Kinder durch eine Tagesstatte oder Tagesmutter gewahrleistet und finanziert ist. (...) Die Forderung betragt 400 Euro im Monat uber einen Zeitraum von einem Jahr. Die finanzielle Unterstutzung soll zur Entlastung im Haushalt und bei der Kinderbetreuung beitragen, um Zeit fur die wissenschaftliche Arbeit zu gewinnen. Diese Mittel konnen z.B. zur Einstellung von Haushaltshilfen, Anschaffung von Geraten wie Spul- oder Waschmaschine und fur zusatzliche Kinderbetreuung verwendet werden (z.B. Babysitter in den Abendstunden oder wahrend Reisen zu Tagungen)."
- ↑
Nobelpreis fur Nusslein-Volhards Neffen: ?Wahnsinnig stolz“.
Afropen an’n 6. Oktober 2021
.
- ↑
Hans Georg Frohnhofer, Ruth Lehmann, Christiane Nusslein-Volhard:
Manipulating the anteroposterior pattern of the Drosophila embryo.
In:
Embryol Exp Morph
97 Suppl, 1986: 169?179.
PDF.
- ↑
Thomas Berleth, Maya Burri, Gudrun Thoma, Daniel Bopp, Sibyll Richstein, Gabriella Frigerio, Markus Noll, Christiane Nusslein-Volhard:
The role of localization of bicoid RNA in organizing the anterior pattern of the Drosophila embryo.
In:
The EMBO Journal
.
Band 7, Nummer 6, Juni 1988, S. 1749?1756,
PMID 2901954
,
PMC 457163
(fre’en Vulltext).
- ↑
Kerstin Howe, Matthew D Clark, Carlos F Torroja, (…), Christiane Nusslein-Volhard, Tim J P Hubbard, Hugues Roest Crollius, Jane Rogers, Derek L Stemple:
The zebrafish reference genome sequence and its relationship to the human genome.
In:
Nature
.
Band 496, Nummer 7446, April 2013, S. 498?503.
- ↑
Mitgliedseintrag Christiane Nusslein-Vollhard.
In:
leopoldina.org.
Afropen an’n 14. Dezember 2021
(de-DE).
- ↑
Nusslein-Volhard ubernimmt Pour-le-merite-Vorsitz.
Schwabisches Tagblatt, Tubingen