Art Tatum, Vogue Room, NYC, 1948.
Fotografie von
William P. Gottlieb
.
Arthur ?Art“ Tatum
(*
13. Oktober
1909
in
Toledo
,
Ohio
; †
5. November
1956
in
Los Angeles
) weer en vun de beduudenst US-amerikaansch
Klaveervirtuosen
un Erneuerer vun den
Jazz
.
Tatum wurr in Toledo boren, dor verbroch he ok sien Joogd un fung mit dat Klaveerspeel an. Van Gebort an hett he unner
grau Star
leeden un weer up een Oog blind, wiels up de anner de Sehkraft bannig inschrankt weer.
[1]
Tatum verfug allerdings over en
afsolut Gehor
un sall todem en butergwohnlich akustisch Erinnerungsvermogen harrt hemm. Ut en musikalischen Familie stammend, kreeg he en formal klassisch Musikutbillen an verscheeden Scholen, toeerst an de Jefferson School of the Handicapped in Toledo, denn an de Blindenschool in
Columbus (Ohio)
un de Toledo School of Music, wo he neben Klaveer ok Vigelien, Gitarr un mogelkerwies ok
Braille-Blindennoten
lernt hett. Sien privat Lehrer Overton C. Rainey hett woll versocht hum in Richt Konzertpianisten to drangen, Tatum sien bevortuugt Pianist un (nah eegen Woor) sien Vorbild weer aber bald
Fats Waller
. Wiedere Inflooten keemen vun
James P. Johnson
un
Earl Hines
.
[2]
Sien Fingerfertigkeit hett he dorbi standig traineert, indem he en Haselnoot flink dor sien Finger glieden leet, bit se glanzend un glatt wurr.
[3]
As jung Kerl speel he vol in Clubs in Toledo, Detroit un Cleveland un af 1927 for en lokale Radiostatschooon (WSPD in Toledo), toeerst in Warfpausen, denn regelmaatig 15 Minuut jeden Dag for etwa twee Johr. 1932 hett hum de Singerin
Adelaide Hall
horrt, de hum anboten hett, hor up Tourneen ti begleiten un bi de he twee Johr bleev. Mit Adelaide Hall keem he noch in dat glieker Johr nah
New York
. Gliek nah sien Ankunft forder hum
Willie ?The Lion“ Smith
, Fats Waller un James P. Johnson to en ?Cutting Contest“ herut, den he souveran wunn - as ok tallriek wiedere vun disse Wettstrieden gegen Herutforderer. In' Allgemeenen is he dorbi immer as letzt uptreden, wobi he ok geern dat Material vun sien Vorganger in Variatschonen ziteeren dee. Sien eerste Upnahmen hett he in' August 1932 mit Adelaide Hall maakt, sien eerste Solo-Plaat nehm he in' Marz 1933 up (
Tiger Rag
,
Tea For Two
,
Sophisticated Lady
,
St. Louis Blues
). Nah sien Tiet mit Adelaide Hall harr he tonachst en Engagement in' Onyx Club, gung Anfang 1935 nah
Cleveland
un speel denn langere Tiet 1935 in' Three Deuces Club in
Chicago
, wo he ok
Earl Hines
kennen lernt hett. 1936 gung he nah Los Angeles, wo he in bekannt Clubs un up Partys vun bekannt Show-Personlichkeiten speel as ok in de Radio-Show von
Bing Crosby
. Nah een Johr Kalifornien kehr he 1937 nah New York toruch, wo he in'
Famous Door Club
speel. Dornah wessel he en Tietlang regelmaatig tuschen Los Angeles, New York un Chicago. In' Mai 1937 gelung hum dat eerstmals, en Hit in de
Billboard
-Charts to lannen; sien in Sextett-Besetten inspeelt Version vun ?
Body and Soul
“ reck Rang 19. 1938 unnernehm he en recht spoodriek England-Tournee, sien eenzig Utlandsuptrae. De Englander hebbt suck sien Speel in' Gegensatz to dat amerikaansch Publikum ganz still as in en Konzertsaal anhorrt, wat Tatum angenehm beindruckt hett. In New York truck he dorum van doraf en ahnlich intim Atmosphare in Clubs as Kellys Stables un
Cafe Society
vor. In' August 1939 reck sien Solo-Piano-Version vun ?Tea for Two“ # 18 vun de Hitparaden.
Wiels disse Johren wurr Tatum en vun de wichtigst Protagonisten vun de Jazz. He harr suck anwahnt nah sien relaren Uptreden faken noch stunnlang in Clubs to spelen - wobi sien stark Alkoholkonsum sien Speel man blots wenig beintrachtig hemm sall ? un hett bi tallriek Wettstrieden tuschen Jazzpianisten beindruckt, de suck dorbi faken upgeven deen, nich blots wegen sien overragend Musikalitat, sonnern ok dor sien stupende Fingerfertigkeit un Gelaufigkeit. Kien anner Jazzpianist kunn so flink spelen as Art Tatum. He hett aber immer talaaten, dat sien Kontrahenten vor hum spelen kunnen, denn numms harr nah hum spelend dat klaveertechnisch Niveau vun Tatum recken kunnt. Tatum weer gegenuber Nahwuss-Pianisten ok dorut mit Raadslaag generos, as suck to'n Bispeel
Mary Lou Williams
un
Billy Taylor
erinnert hemm.
1943 grunn he mit den
Bassisten
Slam Stewart
un den Slagtuuchspeler, Pianisten un Gitarristen
Tiny Grimes
(later dor
Everett Barksdale
ersett) en
Trio
, mit dat he relativ spoodriek weer. Dat Trio (mit fluktueeren Bedeeligen vun Stewart) bleev etwa twee Johr tosommen un weer een vun de Vorbiller vun lateren Piano-Trios as de vun
Oscar Peterson
un
Lennie Tristano
. De groot Apenlichkeit tegenover bleev Tatum aber ehrder unbekannt. Dat mag mit doran leegen hemm, dat he en Afneegen tegen grottere Konzerte harr. Wiels de Johren 1945 bit 1952 hett he ok relativ wenig upnommen. Dat annert suck eerst, as he af 1953 vun
Norman Granz
produzeert wurr, de alleen 1953 etwa 70 Solo-Upnahmen maakt hett un in de nahfolgen Johren wiedere 121. Tatum weer dorbi nich mehr as bi de old 78er Platten tietlich inschrankt. Sien Stucken harr he dorbi all so to en ?Idealform“ utfielt, dat to'n Bispeel in de eerst Upnahme session vun 69 Stucken blots dree dorvan noch en tweeten Take bruuken deen.
[4]
Neben Soloupnahmen entstunnen unner Granz ok Upnahmen in lutt Besetten mit Musikers as
Benny Carter
,
Roy Eldridge
,
Lionel Hampton
,
Ben Webster
,
Buddy DeFranco
,
Buddy Rich
,
Louie Bellson
. In de Kritiker-Polls (Umfragen) vun de Jazzmagazine wurr he af Midden vun de 1940er Johren an vorderst Stae fuhrt. 1944 kreeg he den Esquire Gold Award un en Johr later den Silver Award vun dat Esquire Magazine. 1945 wunn he de Metronome Polls un 1954 bit 1956 wurr he dreemal Sieger in den
Down Beat
Kritiker-Polls.
Art Tatum is an' 5. November 1956 in Los Angeles, up den Hoochpunkt vun sien Schaffen (en tweet Europa Tour weer vun Granz plaant), an den Folgen vun en
Niereninsuffizienz
(
Uramie
) storven.
Huud kennt man vun Tatum sien Musik hooftsachlich noch sien eegenwillig Interpretatschonen vun bekannt
Klassikers
vun den Jazz; mit extrem flink Lopen un overraschend Wennen. Sien Stil hett den Weeg platt maakt for den
Bebop
. In' Gegensatz to vol anner Klaveervirtuosen hett Tatum aber nie de Musik opfert for den blooten Effekt.
Beduudend Jazzpianisten as
Duke Ellington
,
Thelonious Monk
un
Bud Powell
wurrn vun hum beinfloot.
Charlie Parker
sall suck in jung Johren in en New Yorker Restaurant as Tellerwascher bewurben hemm, blots um Art Tatum, de dor regelmaatig speel, horrn to konnen.
Oscar Peterson
sall, as he Tatum to'n eersten spelen horrt hett, gloovt hemm, dat twee Pianisten to glieker Tiet spelen deen; so dicht un komplex weer de Sound, de Tatum up dat Klaveer spelen kunn. Peterson ? sulvst en Meester vun dat Jazz-Piano ? hett Art Tatum as den grottsten Jazz-Instrumentalisten vun all Tieden betekent. So wurrd ok immer weer seggt, dat
Wladimir Horowitz
vun Tatum sien Speel Traanen in de Oogen kreeg, so mui sall dat ween hemm.
[5]
Un de Musiker, de Tatum villicht an' meesten praagt un inspireert hat, Fats Waller, weer ganz deep beindruck vun Tatum sien Klaveerspeel. As Waller an en Avend in en Nachtclub speel, in de ok Tatum Gast weer, hett Waller to de Infuhren seggt:
?I just play the piano, but God is in the house tonight.“ (
Ick speel blots Klaveer, huud Avend is aber Gott in't Huus.
)
Bi anner Gelegenheit hett he seggt:
?When that man turns on the powerhouse, don’t no one play him down. He sounds like a brass band.“
[6]
Leonard Feather
het hum den grottsten Solisten vun de Jazzhistorie nommt, egal up welker Instrument (”The greatest Soloist in Jazz History- regardless of instrument“).
Art Tatum is en vun de inflootriekst Jazzpianisten, ofschons he kien eegen School achterlaaten hett, indem he vorhannen Stilrichten to'n Enn' broch un vun den Swing kommend as Paddmaker vun den Bop un de sien Neeerungrn in' Postbop oder Modern Jazz vorbereiten dee. Tatum weer en Kenner vun de klassisch un impressionistisch Musik un harr modernste harmonisch Kenntnisse, weshalb he Harmonien stannig um- un utduuden dee. Dor rhythmisch Sekerheit grunnd Flexibilitat, vor allen in dat Solospeel, in'
swingenden
Tietgefohl (time) leet hum phrasenwies over den blooten Akkordwessel vun en Stuck (changes) improviseeren, wo in' Swing vorher Melodien varieert wurrn. De Grundlaag for disse Sekerheit is de strukturelle Organisatschoon, de de
Ragtime-Stride
den Standardstucken gifft oder affordert (to' Bispeel wu he
Tea For Two
arrangeert), un dat blifft bi Tatum ok so, wenn he dissen Stil verlaaten deiht. Sien Infloot reckt over dat Instrument Klaveer herut.
Walking Bass in Dezimen (Art Tatum:
Ain’t Misbehavin’
) in' Ragtime Stride
anhoren
D
He hett den Stridestil vun James P. Johnson, Willie ?The Lion“ Smith un Fats Waller to en tietlosen Stil wieder entwickelt un kunn verscheeden Inflooten dorin mit inbetrecken. Speziell de loopen (
walking
) Dezimenbasse hett he verfienert. Nah Kunzler is de Dezime de dart Stimm in de Begleitung zum Bass un den up den
Offbeat
brocht Akkorden, de Tatum ok herutarbeit oder motivisch bruukt hett. Ofschons he seltener den
Blues
spelen dee, beweeg he suck un kombineer in alle Stiloorten, dorunner ok in'
Boogie
un Blues.
Sien technisch, harmonisch un rhythmisch Sekerheit leet hum utgriepend moduleeren oder lang in de Toonoort verharren, ahn suck to wedderhalen. Allerdings wurr dorbi faken blots sien Virtuositat beobacht, un over de schiere Geschwindigkeit, Tatum speel meest ganz flink, kunn de Horer gau musikalisch overfordert wurrn un hum for stur oder to komplex to hollen, wat aber to en falsch Inschatzen fuhren dee. Sien lichte Fingerfertigkeit weer as sien Technik Middel to'n Utdruck vun musikalisch Gedanken un kien bloße Virtuositat. Wiel Tatum meest blots in' Pianotrio oder Solo uptreden dee, horrt eenig musikalisch Fantasie dorto, suck sien Musik up anner Instrumente versett to denken, dormit man sien Infloot in' Jazz erkennen kann. Nah en Stilkrise nehm he Enn' vun de 1950er Johren sotoseggen en Bilanz vun sien Laatwark 1953?55 up, de
The Tatum Solo Masterpieces
un 1956
The Tatum Group Masterpieces
.
[7]
In sien Utfinnensriekdom bi dat Spelen vun Standards, de he ok rhythmisch seker varieeren dee, weer he weniger Improvisateur as Arrangeur. Sien Verzieren un Variatschonen wurrn gelegentlich as overdreven upfaat. Harmonischhett he de Mogelkeiten fiener maakt, indem he de groot Intervalle
None
(9),
Undezime
(11) un
Tredezime
(13) in sien Harmonien mit intrecken dee.
[8]
Besunners bi Standardstucken, de rhythmisch un thematisch to dat Bearbeiten anregen, wiest Tatum sien Fahigkeit modern Jazzpiano mit en eegen Klangbild to spelen, as to'n Bispeel
Begin the Beguine
und
Willow Weep for Me
.
Art Tatum (rechts) mit
Phil Moore
(2. v. links) vor dat New Yorker Downbeat, um 1947 rum.
Fotografie vun
William P. Gottlieb
.
1964 wurr he in de
Down Beat Jazz Hall of Fame
wahlt. 1978 weer he mit
Louis Armstrong
un
Duke Ellington
de Eerste, de in de
International Academy of Jazz Hall of Fame
upnommen wurr. 1985 keem dorto de Upnahm in de
Big Band and Jazz Hall of Fame
un ok in de
American Jazz Hall of Fame
is he upnommen wurrn.
- James Lester
Too Marvelous for Words: The Life and Genius of Art Tatum
, Oxford University Press, 1994,
ISBN 0-19-509640-1
- Arrigo Polillo
Jazz
, Piper, Herbig Verlag 2003 (Kapitel to Tatum)
- Gunther Schuller
The Swing Era
, 1989
- Arnold Laubach, Ray Spencer
Art Tatum - a guide to his recorded music
, Scarecrow Press 1982 (Studies in Jazz, Nr.2, Rutgers University)
- Andre Hodeir
The Genius of Art Tatum
, Jazz Hot, Juni 1955, nachgedruckt in Down Beat, 10. August 1955, nachgedruckt in
Martin Williams
(Hrsg.)
The Art of Jazz
1962 (eine umstrittene fruhe Kritik an Tatums Solo Masterpieces)
- Felicity Howlett, J. Bradford Robinson, Artikel Tatum in New Grove Dictionary of Jazz, 1995 (sowie Howletts Dissertation an der Cornell University:
An Introduction to Art Tatums Performance Approaches: Composition, Improvisation and Melodic Variation
, 1983)
- Mark Lehmstedt
,
Art Tatum. Eine Biografie
, Lehmstedt-Verlag, Leipzig 2009,
ISBN 3-937146-80-6
- ↑
De nipp un nau Oorsaak vun sien Blindheit ist nich bekannt. Man nimmt an, dat dat dor Krankheiten as Scharlach, Diphtherie oder Meesels kommen is. Dank tallriek Operatschonen hett suck sien Sehvermogen af sien teihnt Levensjohr aber betert. In dat Oller vun etwa 20 Johr wurr he up de Straat tosommenslahn un wurr dordor up een Ook kumplett blind.
- ↑
nah Utseggen vun
Teddy Wilson
un
Eddie Barefield
- ↑
nah
Rex Stewart
,
Jazz Masters
, wortlich: ?He constantly manipulated a filbert nut through his fingers, so quickly that if you tried to watch him, the vision blurred. He worked with one nut until it became sleek and shiny.“
- ↑
De Kritiker Andre Hodeir snackt in sien Book
Jazz
de utarbeit Form vun de Improvisatschonen vun Tatum an, indem he hum mit en Perfesser vergliekt, de brillante mathematische Formeln up en Tafel schrifft, um denn bi en ganzlich anner Thema in de sulvig Wies wieder to maaken. Hodeir geiht sogar so wiet, dat he Tatum - jedenfalls in de Plattenupnahmen - bi all sien Gaben dat Talent for duersam Entwickeln vun musikalischer Gedanken in Improvisatschonen (?the gift to contuinity“) afspreekt, in' Gegensatz etwa to Fats Waller.
- ↑
Hank Jones un Billy Taylor
erinnern suck. Dat Horowitz en utspraaken Bewunnerer vun Tatum weer hollt Schuller dorgegen for en Mythos. He sucht dorin blots en Patronats-Attitude vun vol klassisch Pianisten tegenover Jazzmusikers. Schuller
The Swing Era
, S.479
- ↑
zitiert in Robert Doerschuk
The Giants of Jazz Piano
- ↑
Martin Kunzler,
Jazzlexikon
, Rowohlt
- ↑
Carr, Fairweather, Priestley,
Jazz Rough Guide
, Metzler