| Standaardchineesk
|
Spraken en dialekten in China
|
| Antal spreakers
|
880 miljoon
|
| Sprakindeyling
|
Sino-Tibetaanse
sprake
|
| Skrivt
|
Hanzi
, Latynsk (pinyin)
|
Standaardchineesk
of
modern standaardchineesk
, ouk wal bekend as
mandaryn
,
putonghua
en
modern standaardmandaryn
is ne standaardiseerde versy van et chineesk en de officiale sprake van de
Volksrepublik China
en
Taiwan
. Darnoast is et eyne van de veer officiale spraken in
Singapore
.
De klangleare van standaardchineesk of standaardmandaryn is baseerd up et
dialekt
van
Peking
, mar de woordeskat besteyt uut woorde van ne grote gruup andere chineeske dialekten uut et noorden, midden en suudwesten van China. De grammatika is standaardiseerd nar de versameling literare warken dee as eskreaven volkschineesk bepalet (oorsprunglik Baihua noomd). Dit is de volkssprake dee as in et
20, jarhunderd
is uutdacht as vervanger voar et klassike chineesk. Den naam "mandaryn" sloag vroger up de sprake van (ofvaerdigden van) et keiserlike hov (
versimpeld chineesk
: 官?;
traditioneel chineesk
: 官話;
pinyin
: Gu?nhua; letterlik "Sprake van de ofvaerdigden"). So wor et in et 20. jarhunderd oavernoamen as synonym voar Modern standaardchineesk. Toch is de term is teagenstrydig worden, doardat et rechtevoard ouk gebruked wordt in de sprakenkunde um ouk de verskeidene noordelike chineeske dialekten an te duden (Versimpeld chineesk: 北方?; traditioneel chineesk: 北方 話; pinyin: B?if?nghua).
Et fonemenstelsel van et standaardchineesk besteyt uut verentwentig medklinkers (warvan as alleyne /n/, /ŋ/ en mangs /?/ midden in ne lettergreape koanet voarkoamen), ungeveyr ses klinkers, warvan as der wat mangs
tweyklanken
vormet, en veer
tounen
. Klinkers en toun sint eavenso belangryk in et standaardchineesk. Woorde koanet etselvde klankenpakket hebben mar nen verskillenden toun, wardoar as de beteakenisse verandert.
Chineesk is reydelik lyk an et
neadersassisk
wat grammatika angeyt. Et hevt regelmatige sinnen med een underwarp, warna een gesegde kumt. et gesegde kan een oaverdrachtelik warkwoord, oaverdrachtelik warkwoord med lydend voarwarp, verbindingswarkwoord med naamwoordelik gesegd, esw weasen.
Chineesk verskilt van et neadersassisk doar underskeid te maken tusken namens voar dinge dee as een naamwoordelik gesegde koanet denen en namens voar kenmarken. Namens voar kenmarken (bv. groon) koanet nit na koppelwarkwoorde koamen. Et hevt ouk ginne bywoordelike bepaling. Abstrakte kenmarken so as "groon", "hellig", "hete", esw., stat vulleydig up sikselv. As voarbeald: 我不累 (W? bu lei). Letterlik: "Ik nit mode".
Een ander underskeid med neadersassisk is dat et chineesk ginne sinnen kent med de volgorde: "Wat ... angeyt, ...". Byvoarbeald in de sinne: "wat dat geld wat wy van myn moder kreagen hebet, dar heb ik al snoop van kocht." In disse sinne hevt et tweyde deyl een underwark, warkwoord en lydend voarwarp. Et chineesk maket darvan: ???我?的?,我已??了糖了.
M?ma g?i w?men de qian, w? y?j?ng m?ile tang le
. Rechtstreyks oaversat is dat ungeveyr: "Et geld wat moder uns gavven, ik hebbe al snoop kocht".
Darnoast hevt et chineesk ginne tydsanduding, mar gebrukt et aspekt- en modaliteitsbepalders. Et plakket der lettergreapen an vaste dee as saken angeavet as (1) dat et underwarp van de sinne wat dee wat verwachted wordt; (2) dat et underwarp wat hevt medmaked in een vermelded of impliceerd tydsbestek; (3) dat ne verklaring eyrder noch nit goaldde, mar nu wal; (4) dat der noch niks veranderd is in de umstandigheid dee as eyrder al noomd wor, esw. De tyd warin wat geboarden kan hardup enoomd worden doar nen term as "gisteren" en doar wat minder strak umlynde termen as "eyrder", esw.
Een ander grout verskil tusken de grammatika van et chineesk en
germaanske spraken
ligget in de volgorder van bysinnen: 昨天?脾?的外交警察取消了沒有交?的那些人的入境?.
Zuoti?n f?piqi de waiji?o j?ngcha q?xi?ole meiy?u ji?oqian de naxi? ren de rujingzheng
. Letterlik oavernoamen sul dee sinne weasen:
"[Gisteren wor hellig] --> butenlandske saken politykearl annuleerden[dee nit betaalden] --> [dee lude]'s verblyvsvergunningen."
Wat in good Tweants is:
"Den politykearl van butenlandske saken, den as gisteren hellig wor, annuleerden de verblyvsvergunningen van dee lude dee as nit betaald hadden."