Litauske dialekten
Et oldste oavereleaverde litauske dokument (van rund 1503)
Et
litausk
(
lietuvi? kalba
) is een
oustbaltiske taal
uut de
indo-europeeske taalfamily
, en hevt um en naby de 3,5 miljoon spreakers. Et is de officiele taal van
Litauen
, en is een officiele taal binnen de
Europeeske Uny
. Et litausk is nauw verwand an et
letsk
.
Van alle indo-europeeske talen wordt et litausk eseen as eyn van de meyst archaiske talen, doardat et een bult verbugingsformen en andere kenmarken uut et
proto-indo-europeesk
bewaard hevt dee in andere talen verloyren egan binnen. Darnast is et litausk mar min doar andere talen beinvloded, hyrdoar hevt is et litausk van grout belang in historisk taalkundig undersook.
De litauske taal is een good voarbeald van een bedreigde taal dee sik hersteld hevt. Yts meyr as hunderd jar eleaden, to Litauen tot
Rusland
behoyrde, stund Litauen up et punt um uut te starven. In de jaren 1880 verklarde de russiske regering et as uutestorven, dee verklaring mut lykewels eseen worden in et licht van et tomalige russiske kolonisatybeleid en de definitys van et begrip taal.
Et litausk is de nationale taal van Litauen, war et in 2006 de moderstaal was van ungevaar 3,5 miljoon meansken. Darnast wordt et in mindere mate esproaken in under meyr
Noordoustpolen
en doar litauske emigranten, of doar litauers dee in andere landen wunnen.
Der binnen twey belangryke litauske dialekten,
auk?taitija
('de houglandtaal', ebaseerd up et dialekt ten westen van Kaunas) en
?emai?i?
(
samogitisk
, uut
Samogitie
in et noordwesten).
Auk?tai?i?
, dat de basis formt voar de eskreaven taal, hevt slechts twey toonaksenten, terwyl et ?emai?i? der meyrdere hevt. De dialektversnippering wordt verundersteld plaatse te hebben evunden in de 15. eyw, en darvoar waren
auk?tai?iai
en
?emai?iai
geografiske begrippen.
De taal wordt eskreaven in een anpasd
latynske alfabet
, mar hevt een antal anvullende letters: ?, ?, ?, ?, ?, ?, ?, ? en ?. De letters q, w en x worden neet gebruked in et litausk. Et alfabet telt in totaal 32 letters.
- A ? B C ? D E ? ? F G H I ? Y J K L M N O P R S ? T U ? ? V Z ?
| A a
|
? ?
|
B b
|
C c
|
? ?
|
D d
|
E e
|
? ?
|
? ?
|
F f
|
G g
|
H h
|
| [?, a:]
|
[a:]
|
[b]
|
[ts]
|
[t?]
|
[d]
|
[?, ?:]
|
[?:]
|
[e:]
|
[f]
|
[g]
|
[?]
|
| I i
|
? ?
|
Y y
|
J j
|
K k
|
L l
|
M m
|
N n
|
O o
|
P p
|
R r
|
S s
|
| [?]
|
[i:]
|
[i:]
|
[j]
|
[k]
|
[l]
|
[m]
|
[n]
|
[?, o:]
|
[p]
|
[r]
|
[s]
|
| ? ?
|
T t
|
U u
|
? ?
|
? ?
|
V v
|
Z z
|
? ?
|
| [?]
|
[t]
|
[?]
|
[u:]
|
[u:]
|
[?]
|
[z]
|
[?]
|