Uut Wikipedia, de vrye encyklopedy
Ligging van de gemiente Alvdalen in Dalarna, Zweden
Tweetalige plaatsnaambrodties mit baoven Zweeds en daoronder Elfdals
Elfdals
(in de taal zolf:
ovdalsk
of
ovdalsk?
, uutspraoke /?œvd?lskaː/,
Zweeds
:
alvdalska
of
alvdalsmal
) is een
Noord-Germaanse
taal die epraot wordt deur twee- a dreiduzend meensen uut plaatsen in de
Zweedse
gemiente
Alvdalen
(Ovdaln) in 't
landskap
Dalarna
. Veural onder jongern is de taal slim op zien retour.
Krek as alle mederne Noord-Germaanse talen is 't Elfdals voortekomen uut 't
Old-Noords
, wat ze in
Scandinavie
en nederzettings aoverzee preuten in de
Vikingtied
, tot zo 1300. Sinds de middelieuwen hef 't Elfdals hum aordig ampart van invloeden van buten ontwikkeld. Daorumme is 't wat dichter bij 't Old-Noords ebleven as aandere Dalkaorelse dialecten. Vanolds hebt ze 't Elfdals eziene as een dialect van 't Zweeds, mar ofgaonde op beveurbield verstaonberheid henneweerden ziet vandage de dag veule taalkundigen 't as een taal op zich. Ok hef 't verscheiden zaken gemien mit 't West-Scandinavisch (waor onder meer
Noors
bij heurt) in plaatse van mit 't Oost-Scandinavisch (waor onder meer 't Zweeds en
Deens
bij heurt).
Moedertaalpraoters van 't Elfdals praot ok Zweeds op moedertaalniveau, umdet veur onderwies en bestuur Zweeds gebruukt wordt. Veurstellen um 't Elfdals te erkennen as officiele
minderheidstaal
, en verzuken daorveur deur de
Raod van Europa
, bint tot nog toe deur 't Zweedse parlement niet aneneumen. Sinds 1984 hej Ulum Dalska, veriening veur 't behold van 't Elfdals.
- Verlies van de
h
:
heim > iem
(huus)
- De lange klinkers bint tweeklaanken (diftongen) eworden:
is > ais
(ies),
hus > aus
(huus),
mœta > myota
(ontmoeten)
- Ok de olde tweeklaanken hebt een unieke ontwikkeling deuremeuken:
ei > ie
(
heim > iem
),
øy > a
(
røyk > rak
; rook),
au > o
(
auga > oga
; oge).
Vanolds hef 't Elfdals vier
naamvallen
: nominatief, accusatief, datief en genitief. Onderstaonde tabel is ebaseerd op 't Elfdals zoas taalkundige Lars Levander det begun 20ste ieuw beschreven hef. In de loop van de 20ste ieuw is de spraoke deur contact mit de butenwereld aans stark veraanderd. Tegenwoordig maakt ze onder meer vake gien onderscheid meer tussen nominatief en accusatief.
| warg
'wolf'
|
enk.onbep.
|
enk.bep.
|
mv.onbep.
|
mv.bep.
|
| nominatief
|
warg
|
wardjin
|
warger
|
wargar
|
| accusatief
|
warg
|
wardjin
|
warga
|
warg?
|
| datief
|
wardje
|
wardjem
|
wargum
|
wargum(e)
|
| genitief
|
(wardjes)
|
wardjemes
|
?
|
wargumes
|
De Elfdalse taalraod Raðdjarum (letterlijk "Laow beraodslagen") hef in 2005 een estandaardiseerd Elfdals alfabet en een estandaardiseerde schriefwieze eprissenteerd. 't Is ebaseerd op 't Zweeds en op oldere, niet-estandaardiseerde schriefwiezen van 't Elfdals. 't Elfdalse alfabet lod as volgt:
Aa ?? Bb Cc Dd đð Ee ?? Ff Gg Hh Ii ?? Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Qq Rr Ss Tt Uu ?? Vv Ww Xx Yy Y?y? Zz Aa ???? Aa Oo
't Startien an partie letters is een
ogonek
en gef
nasaliteit
an.
