L
ganado bobino
ye cumposto por
buis
- termo que, an sentido ancho, da nome al
animal
mamifero
,
ruminante
,
artiodatilo
, cun par de
cuornoss
nun rameficados, uocos i permanientes, de l genero
Bos
an que se ancluen las speces domesticadas pul home.
L
bui
, an sentido streito, ye l
macho
castrado
, sin possiblidade reprodutiba de la
spece
Bos taurus
(familia
Bobidae
), sendo tamien ousado na chamacon bernacular de l'andebiduo pertencente al ganado bobino.
La baca ye la
femea
desta spece i l
touro
ye l
macho
culs
testiclos
antatos, cun atidon reprodutiba. Ye un
mamifero
,
artiodatilo
i
ruminante
. Sous
cuornos
son an par, ocos, nun ramificados i permanentes. Ua curjidosa carateristica dessa spece ye la persenca de tetas; de fato, ls buis apersentan glandulas mamarias proeminentes, an nada ctinguibles de las tetas de la baca.
Ten dues subspeces, a saber:
Bos taurus taurus
(ganado
taurino
, d'ourige ouropeia) i
Bos taurus andicus
(ganado
zebuino
, d'ourige asiatica). Ls cruzamientos antre ls andebiduos d'ambas las debisones ye frequente tanto an porgramas de melhoramiento genetico de l ganados, quanto an propiadades adonde la monta ye natural i sin cuntrole algun. Esses
hibridos
son mui ousados para cumbinar la pordutibidade de l ganado taurino cula rustecidade i adatablidade la meios tropicales de l ganado zebu.
L ganado domestico ccende de l
auroque
na
Ouropa
i de l
gauro
na
Asia
, ampecou a ser domesticado antre 5.000 i 6.000 anhos atras, serbindo cumo animal de carga o fornecendo
chicha
,
leite
i
couro
. Era pouco quemun criar ganado para alimentacon. L'animal era comido solo se morrisse o nun fusse mais utele para carga o para fornecer leite. Al cuntrario de l
beche
, tamien serbie cumo animal de carga, mas percisaba de
pastaiges
maiores. Hoije an die, ne l'antanto, ls bobinos son largamente outelizados para la porducon de proteina acarnea. La cadena pordutiba de la chicha angloba barios ramos de negocios, que bon zde la fabricacon de racon i l'ansino de porfissionales caleficados (
Medicos beterinarios
,
zotecnistas
,
agronomos
) ate ampresas de cunsultorie an sistemas de quemercio sterior.
Para para alha de las racas que cunseguiran grande spanson quantitatiba i geografica, cumo las atras andicadas, eisisten milhares de racas outotones, resultantes de pressones seletibas specificas o dun relatibo eisolamiento genetico nas localidades onde se zambolbirun. Muitas dessas racas stan stintas o an stincon fruito de la globalizacon i de la cumpeticon cun racas mais pordutibas. Antre las racas outotones stan:
Esta spece fui
domesticada
pul
home
i ye splorada para la porducon de
leite
,
chicha
i
piel
(
couro
) i tamien cumo meio de trasporte i animal de carga. Tamien ls
uossos
son aprobeitados, para la fabricacon de farina, xabon i racones animales. L
casco
i ls
cuornoss
tenen usos dibersos i ls
pelos
de las oureilhas son ousados para la cunfecon de pinceles artisticos.
Ls machos de detreminadas racas puoden ser tamien ousados cumo antretenimiento nas
touradas
i ne ls
rodeios
.
La
chicha
bobina por ser largamente cunsumida nas mais dibersas partes de l mundo, percipalmente ne ls paises d'ourige latina, ye bendida an pedacos, bifes, moidas culas bariantes de nomes dado la cada tipo de chicha straida de detreminadas regiones de l boi/baca. Assi tenemos ls seguintes cortes:
- Delanteiro
- Acen
;
- Cachaco
- Hai buns pratos cun essa parte de l'animal;
- Cupin
- Ousada an
churrasco
o an pratos que cuntengan pouca gordura, pus por natureza ye la parte mais gordurosa de l bui, ye l local adonde l'animal guarda sue reserba alimentar;
- Paleta
;
- Peito
;
- Costielha
- Traseiro
- Miudos
An
heraldica
, l ganado ye repersentado pul
touro
.
-
Armas de
Kaunas
,
Lituania
. Ne l brason figura l ya stinto
Auroque
, simblo oureginal de la cidade zde
1400
.
-
Armas de
Turin
,
Eitalia
. An
Eitaliano
torino
quier dezir "pequeinho touro".
-
Armas de
Beja
. L touro i la queluobra stan relacionados cula fundacon desta cidade.