Letupan dwibibir tak bersuara

Nombor AFA	101
Pengekodan
X-SAMPA	p
Imej
Sampel audio
	noicon sumber · bantuan

Letupan dwibibir tak bersuara ialah sejenis bunyi konsonan yang terdapat dalam kebanyakan bahasa lisan, dilambangkan oleh aksara p dalam Abjad Fonetik Antarabangsa dalm p dalam X-SAMPA . Dalam bahasa Melayu, konsonan letupan/hentian dwibibir tak bersuara dilambangkan oleh huruf p , contohnya: p anas , s p anar dan teta p .

Bunyi [p] tidak terdapat dalam 10% dari bahasa yang ada bunyi [b] . Inilah salah satu ciri-ciri yang terdapat dalam bahasa-bahasa kawasan "lilit-Sahara" (Afrika di utara khatulistiwa, termasuk semenanjung Arab ). Tidak diketahui berapa usia ciri-ciri ini, ataupun sama ada ini adalah kesan fenomena bahasa Arab sebagai bahasa berprestij (Bahasa Arab kehilangan bunyi /p/ pada zaman prasejarah), ataupub bahasa Arab itu sendiri dipengaruhi oleh corak kawasan yang lebih lama. Ketiadaan bunyi [p] juga didapati di kawasan-kawasan lain, contohnya di Eropah: bahasa-bahasa Proto-Celt dan Basque Lama apabila direkonstruksi didapati ada bunyi [b] tetapi tiada bunyi [p] .

Walau apapun, bunyi [p] tetap mudah dijumpai dalam pelbagai bahasa. Kebanyakan bahasa cuma ada [p] biasa, sementara yang lain ada lebih dari satu jenisnya, misalnya: kebanyakan bahasa-bahasa Indo-Arya seperti bahasa Hindi , membezakan [p] yang biasa dan berhembusan .

Ciri-ciri sunting

Ciri-ciri letupan dwibibir tak bersuara:

Cara artikulasinya adalah letupan atau hentian , iaitu dihasilkan dengan menghalang aliran udara dalam saluran vokal.
Daerah artikulasinya adalah dwibibir , iaitu disebut dengan menutup kedua-dua bibir.
Jenis pembunyiannya adalah tak bersuara, iaitu dihasilkan tanpa menggetarkan pita vokal.
Ini ialah satu konsonan lisan , iaitu udara dibenarkan keluar melalui mulut.
Ini ialah satu konsonan tengah , iaitu dihasilkan dengan membenarkan arus udara mengalir melalui tengah lidah dan bukan sisinya.
Mekanisme arus udaranya adalah egresif pulmonik , iaitu disebut dengan menolak udara keluar dari paru-paru melalui saluran vokal, dan bukannya dari glotis atau mulut.

Bentuk varian sunting

IPA	X-SAMPA	Huraian
p	`p`	p biasa
p?	`p_h`	p berhembusan
p?	`p'` (atau `p_j`)	p yang dipalatalkan
p?	`p_w`	p yang dibibirkan
p?	`p_}`	p yang tak lepas
p?	`p_v`	p bersuara
p?	`p_>`	p ejektif

Penggunaan sunting

Bahasa		Perkataan	IPA	Erti	Catatan
Melayu		p anas	[panas]	'panas'	Rujuk fonologi bahasa Melayu
Belanda ^[1]		[[[Ortografi bahasa Belanda\| p licht ]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik ( bantuan )	[pl?xt]	'tugas'	Rujuk fonologi bahasa Belanda
Catalonia ^[2]		[[[Ortografi bahasa Catalonia\| p arallamps ]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik ( bantuan )	[?pa????ams]	'pengalir kilat'	Rujuk fonologi bahasa Catalonia
Cina	Mandarin	爆炸 code: zh is deprecated / b aozha	[p???? t?a??]	'meletup'	Dibezakan dengan bentuk berhembusan . Rujuk Bahasa Mandarin Baku
Inggeris		[[[Ortografi bahasa Inggeris\| p ack ]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik ( bantuan )	[p?æk]	'pek'	Rujuk fonologi bahasa Inggeris
Itali ^[3]		[[[Bahasa Itali\| p a p a ]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik ( bantuan )	[pa?pa]	'ayah'	Rujuk fonologi bahasa Itali
Jepun ^[4]		ポスト code: ja is deprecated /[[[Romanization of Japanese\| p osuto ]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik ( bantuan )	[pos?to]	'peti surat'	Rujuk fonologi bahasa Jepun
Perancis ^[5]		[[[Ortografi bahasa Perancis\| p omme ]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik ( bantuan )	[p?m]	'epal'	Rujuk fonologi bahasa Perancis
Poland ^[6]		[[[Ortografi bahasa Poland\| p as ]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik ( bantuan )	[pas] ( bantuan · info )	'tali pinggang'	Rujuk fonologi bahasa Poland
Portugis ^[7]		[[[Ortografi bahasa Portugis\| p ai ]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik ( bantuan )	[pa??]	'bapa'	Rujuk fonologi bahasa Portugis
Rusia ^[8]		п лод code: ru is deprecated	[plot] ( bantuan · info )	'buah'	Dibezakan dengan bentuk terlelangit . Rujuk fonologi bahasa Rusia
Sepanyol ^[9]		[[[Ortografi bahasa Sepanyol\| p eso ]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik ( bantuan )	[?pe?so?]	'berat'	Rujuk fonologi bahasa Sepanyol
Zapotec	Tilquiapan ^[10]	p an	[paŋ]	'roti'

Rujukan sunting

^ Gussenhoven (1992 :45)
^ Carbonell & Llisterri (1992 :53)
^ Rogers & d'Arcangeli (2004 :117)
^ Okada (1991 :94)
^ Fougeron & Smith (1993 :73)
^ Jassem (2003 :103)
^ Cruz-Ferreira (1995 :91)
^ Padgett (2003 :42)
^ Martinez-Celdran, Fernandez-Planas & Carrera-Sabate (2003 :255)
^ Merrill (2008 :108)

Bibliografi sunting

Carbonell, Joan F. & Joaquim Llisterri (1992), "Catalan", Journal of the International Phonetic Association 22 ?(1-2): 53-56
Cruz-Ferreira, Madalena (1995), "European Portuguese", Journal of the International Phonetic Association 25 ?(2): 90-94
Fougeron, Cecile & Caroline L Smith (1993), "Illustrations of the IPA:French", Journal of the International Phonetic Association 23 ?(2): 73-76
Gussenhoven, Carlos (1992), "Dutch", Journal of the International Phonetic Association 22 ?(2): 45-47
Jassem, Wiktor (2003), "Polish", Journal of the International Phonetic Association 33 ?(1): 103-107
Martinez-Celdran, Eugenio; Ana Ma. Fernandez-Planas & Josefina Carrera-Sabate (2003), "Castilian Spanish", Journal of the International Phonetic Association 33 ?(2): 255-259
Merrill, Elizabeth (2008), "Tilquipan Zapotec", Journal of the International Phonetic Association , 38 (1): 107?114
Okada, Hideo (1991), "Phonetic Representation:Japanese", Journal of the International Phonetic Association 21 ?(2): 94-97
Padgett, Jaye (2003), "Contrast and Post-Velar Fronting in Russian", Natural Language & Linguistic Theory 21 ?(1): 39-87
Rogers, Derek & Luciana d'Arcangeli (2004), "Italian", Journal of the International Phonetic Association 34 ?(1): 117-121

[1] Gussenhoven (1992 :45)

[2] Carbonell & Llisterri (1992 :53)

[3] Rogers & d'Arcangeli (2004 :117)

[4] Okada (1991 :94)

[5] Fougeron & Smith (1993 :73)

[6] Jassem (2003 :103)

[7] Cruz-Ferreira (1995 :91)

[8] Padgett (2003 :42)

[9] Martinez-Celdran, Fernandez-Planas & Carrera-Sabate (2003 :255)

[10] Merrill (2008 :108)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]