한국   대만   중국   일본 
?мн?говь аймаг ? Википедиа нэвтэрхий толь Jump to content

?мн?говь аймаг

Википедиа ? Ч?л??т нэвтэрхий толь
( ?мн?говь -с чигл??лэгдэв)
?мн?говь аймаг
????????? ??????
Аймаг
Өмнөговь аймаг далбаа
Далбаа
Өмнөговь аймаг сүлд
С?лд
Солбицол: 43°0′N 104°15′E  /  43.000°N 104.250°E  / 43.000; 104.250 Солбицол : 43°0′N 104°15′E  /  43.000°N 104.250°E  / 43.000; 104.250
Улс   Монгол
Байгуулагдсан 1931
Нийслэл Даланзадгад
Газар нутаг
  ?  Нийт 165,380.47 км 2 (63,853.76 бээр 2 )
Х?н ам
  (2023)
  ?  Нийт ▲ 73,939
Цагийн б?с UTC+8
Б?сийн дугаар +976 (0)153
ISO 3166 код MN-053
Улсын дугаар ?М_
Вэб сайт www .omnogovi .gov .mn /home .shtml
Хонгорын элс
?мн?говийн говь газар
Сумдын туг, нутгийн алдартдын х?р?г

?мн?говь ( монгол бичгээр ????????? ? эм?нэгоби ) ? Монгол Улсын аймаг . 1931 онд байгуулагдсан. Монголын хамгийн том газар нутагтай аймаг б?г??д далайн т?вшинээс дээш 1406 метр ?нд?рт оршдог. Аймгийн т?в Даланзадгад [1] хот Улаанбаатараас . [2] 553 км зайтай. Нутаг дэвсгэрийн хэмжээ 165.4 мянган ам км. 2010 оны байдлаар х?н амын тоо 6114, малын тоо толгой 1014300. Тэмээний тоогоор улсад тэрг??лдэг б?г??д 8800 Тэмээтэй. ?мн?говь аймаг 1931 онд байгуулагджээ. Алдарт Говь гурван сайхан уул . [3] , Борзон . [4] , Галба . [5] , Зээмэг . [6] , Заг . [7] , С??ж . [8] гэх мэт олон зуун км ?ргэлжлэх ?рг?н их говиудтай.Монгол лсын хамгийн дулаан б?с??дийн нэг б?г??д хамгийн их салхилдаг нутаг юм.

?мн?говь аймаг н??рс , зэс , алтны том ордуудтай. 250 гаруй т?рлийн говийн ургамал ургадаг. Социализмын [9] ?ед 60 гаруй с?м хийдтэй байв. Монгол орны ?мн?д хил хязгаар болох б?с нутаг учрааc 40-60 морьтой 130 гаруй ?рт??тэй байжээ. 1954 он х?ртэл 8-10 мянган тэмээгээр жин тээж хойд хилийн Цагаан эрэг -ийн бааз х?ртэл 2000 км замыг олон хоног сар явж улсын бэлтгэлийн ноос, т??хий эд, малын тэжээл, ?рг?н хэрэгцээний бараа б?тээгдэх??н тэмээн жингээр з??д?г байсан.

1954 онд ?мн?говийн авто бааз байгуулагдаж тэмээн жин г халсан юм.

1957 онд анх Улаанбаатараас Даланзадгадад анхны нисэх онгоц бууж, 1966 оноос хойш байнгын нислэг ?йлдэх болжээ. Социализмын б?тээн байгуулалтаар тус аймаг шалгарч 1943 онд Алтан гадас одонгоор шагнагдсан. ?мн?говь аймгийн 9 гайхамшигаар Говь гурван сайхан уул , Баянзаг . [10] , Нэмэгт уул . [11] ба Хэрмэн цав . [12] , Галбын говь . [13] , Ноён богд . [14] ба Толь хад , Агуй улаан цав . [15] , Хонгорын элс , Сангийн далай . [16] , Галбын гурван хийд зэрэг газрууд тодорчээ.

1923 оны дундуур хуучин д?рв?н аймгийг ??рчл?н байгуулах Засгийн газрын шийдвэр, м?н аймгийн захиргаа (яам) байгуулах д?рмийг батлан гаргажээ. Монгол улсын нутаг дэвсгэр, засаг захиргааны хуваарьт ??рчл?лт оруулах тухай шийдвэр 1928 оноос эхлэн шат дараалан гарчээ. Аймаг, хошуудын газар нутгийн хэмжээ асар уудам, газрын дундыг олж т?вл?ж чадааг?й зэргийг харгалзан 1931 онд орон нутгийн засаг захиргааны б?тцийн ??рчл?лт хийсэн билээ. Энэ ??рчл?лт??р урьд нь 5 аймаг, 72 хошуу, 525 сум байсныг 12 аймаг, 324 сум болгон зохион байгуулагдахад ?мн?говь аймаг шинээр байгуулагдсан байна. Ингэхдээ Богд Хан уул, Цэцэрлэг Мандлын аймгуудаас газар нутаг таслан зохион байгуулсан байна.

Газар з?й [ засварлах | кодоор засварлах ]

?мн?говь аймаг нь 165,0 мянган хавтгай д?рв?лжин километр газар нутгийн хэмжээгээрээ Монгол улсдаа хамгийн томд ордог аймаг юм [17] . Аймгийн нутаг нь говь ц?лийн мужид багтах б?г??д дунджаар д.т.д. 1300-1600 м ?нд?рт оршино. Энд Алтайн нурууны ?ргэлжлэл Гурван сайхан , Сэврэй , Ноён богд , Номгон , Тост , Нэмэгт , Алтана уул , Гилбэнт зэрэг д.т.д. 3000 м х?ртэл ?нд?р ?рг?гдс?н уул нурууд болон 100 гаруй км ?ргэлжилсэн Хонгорын элс , хэдэн 100 км ?рг?н Галба , Борзон , Зээмэг , Заг , С??жийн алдарт их говиуд бий.

Хадат , Нэмэгт , З??л?н , Энгэр б?лээн , Талхит зэрэг олон х?йтэн рашаан, Элгэн , Салхитын халуун рашаан устай.

Х?д?? талын х?рс нь зэс , тугалга , чулуун н??рс , т?мрийн х?дэр , гантиг , хайлуур жонш , цасан ба утаат болор зэрэг ?нэт эрдэнийн баялаг арвинтай. ??нд маш их дулаан гаргадаг Тавантолгойн чулуун н??рс олон миллярд тонн н??цтэй.

Амьтан ургамал [ засварлах | кодоор засварлах ]

Ган халуунд тэсвэртэй, шим тэжээл сайтай, жижиг навчит тачир ургамал голлосон 250 гаруй т?рлийн ургамалтай б?г??д т??ний дотор хунчир , алтан ?ндэс , дэгд , сэржмядаг зэрэг олон т?рлийн эмийн ургамал элбэг. Хармаг , гоёо , цулхир зэрэг амтлаг ургамал, хайлс , заг , тоорой , жигд гэх мэт мод ургана.

Хар с??лт , цагаан зээр , шил??с , ?нэг , хярс , туулай , дорго , суусар элбэг б?г??д хулан , аргаль , мазаалай , янгир , хавтгай зэрэг ховор амьтад ч бий.

?мн?говь аймгийн ес?н гайхамшиг [ засварлах | кодоор засварлах ]

  • Хонгорын элс- З??н шургуул, Баруун шургуул
  • Баянзаг- Цахиуртын х?ндий, Т?гр?гийн ширээ
  • Говь гурван сайхан уул- Ёлын ам, Д?нгэнээ, Мухар шивэртийн ам
  • Нэмэгт, Хэрмэн цав- Зуун мод, Зулганай, Наран даац
  • Ноён богд,  Толь хад- Саран х?ндий, Гурван т?шмэл
  • Алгуй улаан цав- Сэврэй хайрхан, ?лэг г?рвэлийн яс, Тогоонт?м?р хааны ордны буурь
  • Галбын говь- Галбын гурван хийд, Ундайн гол, Ханбогд хайрхан, Мэлхий цохио, Ловон чомбын агуй, Шар цавын ?лэг г?рвэлийн м?р
  • Сангийн далай хийд
  • Ноён, Сэврэй хийцийн м?нг?н эдлэл

Тээвэр [ засварлах | кодоор засварлах ]

Даланзадгад нисэх буудал (ZMDZ/DLZ) нь 1 шороон зурвастай б?г??д Улаанбаатар руу байнгын нислэгтэй. М?н хатуу хучилалтай засмал замаар Цогт-Овоо сумын т?в, Дундговь аймгийн т?в Мандалговийг дайран ?д?рт хоёр удаа автобусаар тээвэр хийж ?йлчилдэг.

Х?н ам [ засварлах | кодоор засварлах ]

?мн?говь аймаг 2022 оны эцэст урьдчилсан байдлаар 71493 х?н амтай болж 2019 оны эцсийн х?н амын мэдээнээс 2.3 хувиар буюу 1591 х?нээр ?сл??. Нийт х?н амын 50.2 хувь буюу 35885 эрэгтэйч??д, 49.8 хувь буюу 35608 эмэгтэйч??д эзлэж байна. Насны б?тцээр ангилвал 32.8 хувийг 0-14 насны х??хэд, 52.8 хувийг 15-59 насны, 14.4 хувийг 60-с дээш насны х?н ам эзэлж байна. ?рхийн тоо урьдчилсан байдлаар 21989 болж ?мн?х оноос 892 ?рх??р буюу 4.1 хувиар ?сс?н д?нтэй байна. Х?н амын 98.7% Халх 0.2% Д?рв?д 0.2% Баяд 0.2% Буриад 0.2% Дарьганга 0.1% Захчин 0.1% Казах 0.1% Урианхай 0.3% Бусад х?м??с эзэлж х?м??с оршин сууж байна

Боловсрол [ засварлах | кодоор засварлах ]

Аймгийн хэмжээгээр 2020-2021 оны хичээлийн жилд ер?нхий боловсролын т?рийн 22 сургууль ?йл ажиллагаа явуулж байгаа б?г??д 476 б?лэгт ?дрийн ангийн 14134 сурагчид хамрагдан суралцаж байна. Тус хичээлийн жилд аймгийн хэмжээнд 20 дотуур байранд 831 х??хэд амьдарч байна.

Нутгийн хуваарь [ засварлах | кодоор засварлах ]

?мн?говь аймгийн сумдын газар нутаг, х?н амын тоо, нягтшил
Сумын нэр Х?н амын тоо
(1994) [18] 		Х?н амын тоо
(2003) [19] 		Х?н амын тоо
(2005) 		Х?н амын тоо
(2017) [20] 		Х?н амын тоо
(2022) 		Сумын т?вийн
х?н амын тоо 		Нутаг дэвсгэр
(км²) [19] 		Нягтшил
(/км²)
Баяндалай 2,125 2,360 2,338 2,316 2049 651 15,751 0.13
Баян-Овоо 1,577 1,569 1,539 1,574 1768 544 15,474 0.11
Булган 2,421 2,433 2,430 2,395 2017 929 8,498 0.23
Гурвантэс 2,983 3,376 3,524 4,034 5283 1,842 27,967 0.18
Даланзадгад 12,391 15,308 15,954 30,000 29645 30,880 476 62.27
Мандал-Овоо 2,345 2,166 2,004 1,954 1598 603 7,433 0.21
Манлай 2,215 2,422 2,431 2,450 2645 608 15,418 0.17
Ноён 1,417 1,468 1,390 1,318 1362 401 10,550 0.12
Номгон 2,608 3,045 3,009 2,869 2462 787 19,468 0.12
Сэврэй 2,216 2,423 2,309 2,191 1967 709 8,095 0.24
Ханбогд 2,161 2,451 2,659 3,154 8533 1,361 15,151 0.56
Ханхонгор 2,559 2,931 2,542 2,376 1989 616 9,931 0.2
Х?рмэн 1,968 1,951 1,910 1,796 1551 495 12,393 0.12
Цогт-Овоо 1,863 1,761 1,672 1,666 1921 619 6,526 0.29
Цогтцэций 1,990 2,130 2,155 2,642 9149 1,043 7,246 1.26

Цахим холбоос [ засварлах | кодоор засварлах ]

  Commons: ?мн?говь аймаг  ? Викимедиа дуу д?рсний сан

Эшлэл [ засварлах | кодоор засварлах ]

  1. ↑ Даланзадгад. (n.d.). Retrieved May 17, 2016, from https://mn.wikipedia.org/wiki
  2. ↑ Улаанбаатар. (n.d.). Retrieved May 17, 2016, from https://mn.wikipedia.org/wiki/Улаанбаатар
  3. ↑ Говь гурван сайхан :: Www.touristinfocenter.mn. (n.d.). Retrieved May 17, 2016, from Archive copy ( Memento 4. Гуравдугаар сар 2016 цахим архивт )
  4. ↑ ?мн?говь аймаг :: Www.touristinfocenter.mn. (n.d.). Retrieved May 17, 2016, from http://www.touristinfocenter.mn/cate13_more.aspx?ItemID=17
  5. ↑ ?мн?говь аймаг :: Www.touristinfocenter.mn. (n.d.). Retrieved May 17, 2016, from http://www.touristinfocenter.mn/cate13_more.aspx?ItemID=17
  6. ↑ ?мн?говь аймаг :: Www.touristinfocenter.mn. (n.d.). Retrieved May 17, 2016, from http://www.touristinfocenter.mn/cate13_more.aspx?ItemID=17
  7. ↑ ?мн?говь аймаг :: Www.touristinfocenter.mn. (n.d.). Retrieved May 17, 2016, from http://www.touristinfocenter.mn/cate13_more.aspx?ItemID=17
  8. ↑ ?мн?говь аймаг :: Www.touristinfocenter.mn. (n.d.). Retrieved May 17, 2016, from http://www.touristinfocenter.mn/cate13_more.aspx?ItemID=17
  9. ↑ Социализм. (n.d.). Retrieved May 17, 2016, from https://mn.wikipedia.org/wiki/Социализм
  10. ↑ Баянзаг. (n.d.). Retrieved May 17, 2016, from https://mn.wikipedia.org/wiki/Баянзаг
  11. ↑ Нэмэгт уул. (n.d.). Retrieved May 17, 2016, from https://mn.wikipedia.org/wiki/Нэмэгт_уул
  12. ↑ ?лэг г?рвэлийн ?лгий Хэрмэн цав. (n.d.). Retrieved May 17, 2016, from http://www.assa.mn/content/21205.shtml?a=entertainment
  13. ↑ Х?д?лд?г хадтай Галбын говь. (2014). Retrieved May 17, 2016, from http://www.ikon.mn/n/avw
  14. ↑ Ноён богд уул :: Www.touristinfocenter.mn. (n.d.). Retrieved May 17, 2016, from http://www.touristinfocenter.mn/cate1_more.aspx?ItemID=153
  15. ↑ С??лд нэмэгдсэн. (n.d.). Retrieved May 17, 2016, from http://www.omnogovi.gov.mn/page/2061.shtml?sel=2999 [ permanent dead link ]
  16. ↑ Сангийн далай. (n.d.). Retrieved May 17, 2016, from https://mn.wikipedia.org/wiki/Сангийн_далай
  17. ↑ http://www.touristinfocenter.mn/cate13_more.aspx?ItemID=17
  18. ↑ http://www.reliefweb.int/library/documents/oxfamannex1-4.pdf
  19. ↑ 19.0 19.1 Statistics office of Omnogovi Aimag, Archive copy ( Memento 26. Гуравдугаар сар 2007 цахим архивт )
  20. ↑ "Omnogovi Aimag Statistical Office" . Archived from the original on 2012-04-21 . Retrieved 2012-05-27 .
" https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=?мн?говь_аймаг&oldid=779359 "-с авсан