Усэйн Сент Лео Болт
, (
Англи
:
Usain St. Leo Bolt
, 1986 оны 8 сарын 21-нд т?рс?н) нь
Ямайкын
ойрын зайн г?йгч,
олимпын
8 алтан медальтай тамирчин юм. Тэрээр
100 метрт
9.58,
200 метрт
19.19 секунд г?йсэн амжилтаар
дэлхийн дээд амжилтыг
эзэмшдэг, м?н багийнхны хамтаар
4x100 метрийн буухиад
37.10 секундын амжилт ?з??лсэн нь м?н л дэлхийн дээд амжилт юм. Т??нчлэн Болт нь 100 метрт 9.69 , 200 метрт 19.30 секунд г?йсэн амжилтаар
олимпын
дээд амжилтууд тогтоосон. Болт нь
Карл Льюисээс
хойш буюу 1984 оноос хойш нэг олимпоос 3 алтан медаль х?ртсэн анхны х?нг?н атлетикч, м?н т??хэнд нэг олимпод 3 дэлхийн дээд амжилт тогтоосон анхны х?н, 100, 200 метрийн г?йлтэд олимп, дэлхийн аварга цолыг зэрэг эзэмшиж байсан (байгаа) анхны тамирчин юм. Т??нийг агуу амжилтууд нь "'Цахилгаан Болт" хэмээх хочтой болгожээ
[1]
.
Усэйн Болт 1986 оны VIII сарын 21-нд Ямайк улсын Трелавни хэмээх багахан хотын Шерв??д тосгонд мэндэлжээ. Эцэг эх болох Уэсли Болт, Женнифэр Болт, ах Садээки, эгч Шэринэ хамт ?счээ. Т??ний эцэг эх х?д?? нутагтаа ногоо худалдаалдаг байсан ба Болт ахынхаа хамт гудамжиндаа крикет болон х?л б?мб?г тоглож цагийг ?нг?р??лж энэ тухайгаа хожим нь “Би х??хэд байхдаа х?нг?н атлетикийн спортын тухай ямар нэгэн боддогг?й байсан” хэмээсэн нь бий.
Сургуульд орсон ?еэсээ ойрын зайн г?йлтийн чадавхи бололцоотой гэдгээ харуулж арван хоёр наснаасаа жил б?рийн уралдаан тэмцээн??дэд оролцох болсноор сургуульдаа 100 метрийн зайндаа хурдан нь байжээ. Ахлах сургуульд х?тл?н оруулсан х?н нь крикетийн спортын дасгалжуулагч багш Вилъям Нийб гэгч байсан ба г?йлтийн спортоор хичээллэхийн сацуу “крикет”-ээр нилээд шаргуу нэг хэсэг хичээлл??лжээ. Олимпийн 100 метрийн зайн т?р?лийн Пабло Мкнэйл, Дэвэйн Баррет нар Болтыг дасгалжуулагчаар ажиллаж т??нд байгаа х?нг?н атлетикийн гайхалтай авъяас чадварыг дэмжсэнээр “ахлах сургууль”-ийн жил б?р уламжлал болон зохиогддог аварга шалгаруулах тэмцээнд 200 метрийн зайг 22.04 секунд туулснаар м?нг?н медаль х?ртэж авъяас чадлаа харуулж байсан ч Болтын хувьд х?ч бололцоогоо бэлтгэлдээ зорулах бус тоглоом наадамд дурламтгай нэгэн байв. Энэ байдлыг нь т??ний дасгалжуулагч багш Пабло Мкнэйл засч залруулж чадсан юм. 2001 оноос эхлэн улсынхаа болон олон улсын шинж чанартай тэмцээн??дэд оролцож эхэллээ. “Карифта”-гийн нэрэмжит тэмцээний 400 метрийн зайг 48.28 секундэд туулж хувийн шинэ амжилтаа тогтоож уг тэмцээний м?нг?н медаль, 200 метрийн зайд 21.81 секундийн амжилт ?з??лж м?нг?н медаль тус тус х?ртэж байжээ. Т??ний дэлхий тавцанд х?л тавьсан анхны тэмцээн нь Унгарт болсон 2001 оны ?вс?рийн х?нг?н атлетикийн ДАШТ байлаа. 200 метрийн зайд финалын шатандаа б?тэлг?йтсэн хэдий ч хувийн амжилтаа 21.73 секунд болгон шинэчилжээ. Б?тэлг?йтсэн гэдэг дээр онцолбол, финалийн шатны бэлтгэлийн зодооны асуудал ??сгэж Карифтагийн ш??хэд татагдан бэлтгэлээс нь т?тгэлз??лж хорьж саатуулагдаж байжээ. Энэ ?йл явдлын дараа дасгалжуулагч багш Пабло Мкнэйлээсээ ихэд зэмлэл х?ртжээ. Маргаантай асуудлын дараа дасгалжуулагч болон тамирчин хоёрын байр суурь унах хандлагатай байсан ч “Карифта”-гийн нэрэмжит тэмцээнд 200 метр болон 400 метрийн зайнд 21.12 секунд, 47.33 секундийн рекорд амжилт ?з??лж т??ний дараах Т?в Америк болон Карибын арлын АШТэмцээнд 20.61 секунд, 47.12 секунд болгон шинэчлэн тогтоожээ. Болт анх 2002 оны ?св?рийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний 200 метрийн зайн г?йлтэд алтан медаль х?ртэж, тус тэмцээнээс хамгийн залуудаа медаль х?ртсэн тамирчин болсноор ??рийг?? таниулжээ. Ямайкын Кингстон хотод болсон 2002 оны ?св?рийн ДАШТэмцээн Болтын хувьд дэлхийн тавцанд танигдах хэмжээний, бие бялдрын байдлаараа хувьд ч ялгарах боломж б?хий тэмцээн байлаа. 1.96 метрийн ?нд?ртэй 15 настай х?? ?еийнхнээсээ хамааг?й бие бялдрын х?гжл??р?? ялгаран 200 метрийн зайг 20.61 секунд туулж хувийн дээд амжилтаа шинэчлээд зогсохг?й ялагч нь байж чадсан юм. Ингэснээр Ямайкийн шигшээ багийн 4x100, 4x400 метрийн т?рлийн шинэхэн гиш??н болж Ямайкийн ?св?рийн рекордийг 39.15 секунд, 3:04.06 секунд болгон хоёр зайнд м?нг?н медаль х?ртжээ. Яг энэ ?ед “200 метрийн ?св?рийн дэлхийн хамгийн залуу алтан медальт” болсон байлаа. 2004 онд ?св?рийн тамирчдаас 200 метрийн г?йлтэд т??хэнд анх удаа 20 секундын босгыг давж,19.93 с-н амжилтаар ?св?рийн дэлхийн дээд амжилтыг эзэмших болов. Ингэхдээ
Рой Мартины
тогтоосон ?мн?х дээд амжилтыг зууны хорин секундээр ахиулсан байна. Ер?нхий сайд П.Ж.Петерсон Болтын авъяас чадварыг олж харан Ямайкийн нийслэл Кингстон хотод шилжин ирж Ямайкийн Сонирхогчдийн Х?нг?н атлетикийн Холбоонд бэлтгэл хийх болон Технологийн Их сургуульд суралцах б?х боломжийг хангаж ?гс?н байна.
Тэр 2004 оноос мэргэжлийн тамирчин болсон боловч эхний 2 улирлынхаа ихэнх уралдааныг гэмтлийн улмаас алгасч, 2004 оны
Афины олимпийн
200 метрийн г?йлтийн уралдааны эхний шатнаас хасагдсан юм. 2003 онд Ямайкийн ахлах сургуулиудын АШТэмцээний финалд 200 метрийн зайг 20.25 секунд, 400 метрийн зайг 45.30 секунд тус тус туулснаар хувийн амжилтийг тус тусад нь шинэчилжээ.
Мэргэжлийн тамирчин болох гараа нь Фиц Колеман дасгалжуулагчтай болсноор ??дэлтэй. 2004 онд Бермудийн аралд болсон “Карифта”-гийн нэрэмжит тэмцээнд 200 метрийн зайнд 20 секундын дотогш буюу алдарт тамирчин Рой Мартины 19.93 секундийн амжилтыг дахин давтав. 19.93 секунд нь энэ зайн ?св?рийн дэлхийн рекорд юм. 2004 оны V сард ?св?рийн ДАШТэмцээнд оролцож байхдаа ?вд?гний бэртэл авсан байсан ч тэр жилийнхээ Ямайкийн олимпын шигшээ багийн б?рэлдэх??нд багтсан байв. 2004 оны Афины олимпын наадмын 200 метрийн зайн нэгд?гээр шатны гараанд т??ний гэмтэл сэдэрч 21.05 секундийн амжилт ?з??лж нэгд?гээр шатнаасаа хасагджээ. Т??ний анхны оролцсон олимпын наадамд тэр тааруухан амжилт ?з??лсэн нь энэ байлаа.
2005, 2006 онуудад Усайн Болт “дэлхийн шилдэг тав”-д багтаж эхлэв. Т??нтэй эн зэрэгцэх тамирчдын хувьд Асафа Повел, Хавиер Картер, Тайсон Гэй нар байлаа. 2006 онд болсон Х?нг?н атлетикийн Гран при тэмцээнд Болтын хувьд 200 метрийн зайнд 19.88 секунд болгон шинэчилж Хавиер Картер, Тайсон Гэй нарын удаад Гран пригийн х?рэл медаль х?ртсэнээр тэр дэлхийн шилдг??дтэй ?рс?лд?х хэмжээнд х?рсэн гэдгээ харуулжээ. Дэлхийн тавцанд т??нийг дасгалжуулагч шинэхэн багш Глэйн Миллсийн хамтаар Грекийн Афинд болсон Х?нг?н атлетикийн Дэлхийн Цомын тэмцээнд м?нг?н медаль х?ртэж, дараахь нь АНУлсад болсон тэмцээнд 200 метрийн зайн хувийн рекордоо 19.87 секунд болгож, 2006 онд болсон Ямайкийн Х?нг?н атлетикийн АШТэмцээнд 19.75 секундийн амжилт ?з??лж ??рийн хувийн амжилтаа шинэчилээд зогсохг?й 36 жилийн турш тогтоогдсон Дон Курригийн рекордийг 0.11 секундээр ахиулж чаджээ. Тэрээр 200 метрийн зайн хувийн амжилт болон олимп дэлхийн дээд амжилтыг 2008 оны Бээжингийн олимпын наадамд 22 насныхаа т?рс?н ?др??р?? “19.30 секунд” болгон энэ зайнд шилдэг болохоо харуулж байна. ?мн? нь энэ зайн дээд амжилтыг 1984 оны Лос-Анжелес олимпын наадамд АНУлсын алдарт тамирчин Майкл Жонсон 19.32 секундээр эзэмшдэг байсан б?г??д “шинэ амжилтын эзэн Усайн Болт”-од баяр х?ргэж байв. 2007 онд Болт 200 метрт 19.75 секунд г?йж ??рийн улсын дээд амжилтыг шинэчлэн тогтоов. 2008 оны 5 сард 9.72 сек г?йж 100 метрийн зайд анхныхаа дэлхийн дээд амжилт тогтоосон. 2007 онд Японы Осакад болсон ДАШТэмцээнд 100 метрийн зайн хувийн амжилтаа Асафа Повел, Тайсон Гей нарын тамирчидтай уралдан 10.03 секунд болгож шинэчилж байжээ. Агаарын салхины хурдын хвьд тухайн ?ед 1.8 секунд/метр байсан гэдэг.
2008 оны V сарын 31. Энэ ?д?р нутаг нэгт тамирчин, тухай ?еийн 100 метрийн зайн дэлхийн рекордын эзэн Асафа Повелийн 9.76 секундын амжилтыг “Reebok” фирмийн нэрэмжит Гран пригийн тэмцээнд 9.72 секунд болгон ахиулж “дэлхийн хамгийн хурдан х?н”-ээр тодров. Харин энэ ?ед агаарын салхины хурд 1.7 секунд/метр байжээ.
2008 оны VIII сарын 16 Бээжингийн олимпын наадам. Олимпын наадмын 100 метрийн зайн уралдааны финалд 9.69 секунд хурдалж хувийн болон олимп, дэлхийн дээд амжилтаа 0.03 секундээр ахиулж дэлхий нийтийг алмайруулж орхилоо. Болт барианд орохын ?мн?х 10 гаруй метрээс эхлэн хурдаа ?лэмж хасан орж ирсэн ч ийм амжилт ?з??лсэнд нь. Т??ний ард 9.89 секундээр Ричард Томсон орсон гэхээр 0.2 секундээр тасарч орно гэдэг гайхамшиг байлаа. Т??ний дасгалжуулагч нь хэлэхдээ “Болт с??лийн 60 метрээс финиш-т?гсг?л хичээгээд хийсэн бол 9.52 секундийн амжилт гаргах б?рэн боломж байсан” хэмээн мэдэгджээ. Харин Ослогийн Их сургуулийн Астрофизикийн х?рээлэнгийн судлаач Ханс Эриксэн “Болтын хувьд 9.60 секунд буюу т??нээс бага хугацааны амжилт ?з??лэх боломж байлаа. Хоёрдугаар байранд явсан Томсоны хурдац т?гсг?л хийж байгаа байдалтай харьцуулвал Болт 9.55 секундээс эхлэн хурд нь нэн саарч ??р??р хэлбэл тэр барианы зурвас х?ртлээ баярлан б?р эргэж харж байсан” хэмээжээ.
Бээжингийн олимпод ?з??лсэн гайхамшигт амжилтуудаараа Болт 2009 оны
Лоуреусын Дэлхийн шилдэг эрэгтэй тамирчны шагнал
х?ртжээ
[2]
. Т??нчлэн 2009 оны 8 сард
Берлинд
болсон ДАШТ-д ??рийн тогтоосон дээд амжилтуудыг тус б?р 0.11 секундээр ахиулж, агуу амжилт ?з??лэн т?р??лсэн билээ.
2009 оны 8 сарын 21-ний байдлаар
Болтын 200 м-ийн т?р?лд ?з??лсэн улирлын шилдэг амжилтуудын график
[3]