Олон Улсын Эр??гийн Ш??х
(
Англи
:
International Criminal Court
,
Франц
:
Cour penale internationale
; товчоор
ICC
буюу
ICCt
,
ОУЭШ
)
[1]
нь
геноцид
буюу аймаглан устгах,
х?н т?р?лхтний эсрэг гэмт хэрэг
, цэрэг
дайны гэмт хэрэг
,
т?рэмгийллийн гэмт хэрэг
?йлдсэн хувь х?м??сийг ш??х зориулалттай, байнгын ?йл ажиллагаатай олон улсын эр??гийн
ш??х
(одоогоор х?чирхийллийн гэмт хэргийн ш??х ажиллагаа явуулж эхлээг?й байгаа) юм
[2]
[3]
.
ОУЭШ-ийг байгуулсан явдал нь магадг?й олон улсын хууль з?йд 1945 оноос хойш гарсан хамгийн том шинэчлэл билээ.
ОУЭШ-ийг байгуулах ?ндсэн
гэрээ
болох
Олон Улсын Эр??гийн Ш??хийн Ромын тогтоол
2002 оны 7 сарын 1-нд х?чин т?г?лд?р болсноор уг байгууллага байгуулагджээ
[4]
. Д?рэм ёсоор ОУЭШ нь з?вх?н байгуулагдсанаасаа хойшхи хэрг??дийг ш??х боломжтой юм
[5]
. Т?в нь
Нидерландын
Хааг
хотноо байрлан хуралдах боловч дэлхийн ?нц?г булан б?рт очиж ?йл ажиллагаа явуулж хуралдах боломжтой
[6]
.
Олон улсын Эр??гийн Ш??хийг Н?Б-ын Олон улсын ш??хтэй энд??рч болохг?й.
2010 оны 8 сарын байдлаар 111 улс ОУЭШ-ийн гиш??н болоод байна
[7]
[8]
[9]
.
Сейшель
,
Сент-Люси
улсууд Ромын тогтоолыг 2010 оны 8 сард соёрхон баталснаар 2010 оны 11 сарын 1-нд ОУЭШ-ийн 112, 113 дахь гиш??д болохоор болоод буй
[10]
[11]
. Т??нчлэн
Орос
,
Америкийн Нэгдсэн Улс
зэрэг 35 улс гэрээнд гарын ?сэг зурсан б?г??д хараахан
соёрхон баталж
амжааг?й байна
[7]
. Гэхдээ
Б?гд Найрамдах Хятад Ард Улс
,
Энэтхэг
зэрэг нэлээн хэдэн улс Ромын гэрээнд ш??мжлэлтэй хандаж байгаа б?г??д гарын ?сэг зурааг?й.
Одоогийн байдлаар ОУЭШ нь Хойд
Уганда
,
Б?гд Найрамдах Ардчилсан Конго Улс
,
Т?в Африкийн Б?гд Найрамдах Улс
,
Дарфур
(
Судан
),
Кенид
болсон хэрэг явдлуудад м?рдл?г явуулж байгаа
[12]
[13]
б?г??д 16 х?нийг ш??хэд дуудаад байгаагаас 7 нь нуугдсан хэвээр, 2 нь нас барсан, 4 нь баривчлагдаж, 3 нь сайн дураараа х?рэлцэн иржээ.
2009
оны
1 сарын 26
-нд ОУЭШ-ийн хамгийн анхны ш??х ажиллагаа болох Конгын цэргийн эрхтэн
Томас Лубангагийн
эсрэг ш??х ажиллагаа эхэлжээ.
Ш??гч нар
Олон улсын эр??гийн ш??х 18 ш??гчтэй байдаг б?г??д тэднийг ОУЭШ-ийн оролцогч улсуудын Ассамблейгаас 9 жилийн хугацаатай сонгогддог. Б?с нутгийн б?лэг тус б?рийг дор хаяж 2 ш??гч т?л??л?х ёстой зарчим баримталдаг. Одоогоор (2017 оны 4-р сар) З??н Европыг 3, Ази 3, Африк 4, Латин Америкийн 3, ?лдсэн 5 нь Баруун Европ болон бусад улсыг т?л??л?н ажиллаж байна.
Ш??гчийг сонгохдоо дараах шалгуурыг харгалзан ?здэг байна. ??нд:
- Дэлхийн эрх з?йн ?ндсэн гол тогтолцооны т?л??л?л;
- Б?с нутгийн б?лэгт багтдаг орнуудын тооноос хамааран газарз?йн пропорциональ т?л??л?л;
- Ш??гчдийн т?л??л?лийн х?йсний тоо тэнц?? байх ёстой ажээ.
Эшлэл