한국   대만   중국   일본 
Од ? Википедиа нэвтэрхий толь Jump to content

Од

Холбоос засах
Википедиа ? Ч?л??т нэвтэрхий толь

Од гэдэг нь плазмаас тогтох гэрэлтэгч, цул б?мб?л?г юм. Нар нь Дэлхийд хамгийн ойр орших од б?г??д Дэлхийн энергийн гол ??сг??р болно. Харин бусад одыг ш?н? харах боломжтой. Од нь т??ний ц?мд явагдаж буй ц?мийн нэгдэх урвалаас (уст?р?гч гели р?? хувирах) ялгарч буй энергиэс шалтгаалан гэрэлтдэг байна. Уст?р?гч ба гелигээс х?нд элемент??д бараг б?гд оддын ц?мд явагдах энэх?? урвалын ?р д?нд ??ссэн болно.

Одны масс , нас, химийн найрлага зэрэг олон шинж чанарыг, т??ний спектр , гэрэлтэлт , х?д?лг??н дээр тулгуурлан тогтоож болно. Одны нийт масс нь т??ний х?гжлийн ?е шатыг тодорхойлдог ?ндсэн ?з??лэлт юм. Бусад шинж??д жишээлбэл, диаметр, эргэлт, х?д?лг??н, температур зэрэг нь т??ний х?гжлийн ?е шатаар тодорхойлогдоно. Одны температур ба гэрэлтэлтийг нь ашиглан (Херцсбрунг-Расселийн диаграмм, H?R диаграмм ) одны х?гжил, насыг тодорхойлж болно.

Од нь ?ндсэндээ уст?р?гч??с тогтсон (маш бага хэмжээний гели болон бусад х?нд элемент б?хий) мананцараас ??сэх ба ??ний т?в нь хангалттай нягт болоход, уст?р?гчийн зарим нь ц?мийн нэгдэх урвалаар гели р?? шилжиж эхлэнэ. Энэ урвалын ?р д?нд ялгарч буй энергийг, ?лдсэн хэсэг нь радиац ба конвекцийн процессоор тогтоон барина. Энэ процесс нь тухайн одыг богино хугацаанд м?х?х??с хамгаалана. Ялгарах энергийн н?л??г??р одны гадаргуу орчимд стеллар салхи ??снэ, м?н задгай сансарт энерги цацагдана [1] . Ц?м дэх уст?р?гч шавхагдаж дуусахад тухайн одны масс нарны массаас [2] дор хаяж 0.4 дахин их болох ба ц?м нь, эсвэл ц?мийн гадаад хэсэг нь х?нд элемент??дээс тогтсон ийм одыг аварга улаан од гэж нэрлэнэ. Энэ т?рлийн од нь м?х?ж буй од б?г??д улмаар х?нд элемент??дийг харьцангуй их хэмжээгээр агуулсан шинэ од ??сгэнэ [3] .

Хос болон олон-одны систем нь хоёр ба т??нээс дээш одноос б?рдэх б?г??д эдгээр однууд хоорондоо таталцлын х?чээр харилцан ?йлчлэлцэж, биесээ тодорхой орбитоор тойрон эргэнэ. Хэрэв хоёр од хоорондоо ойрхон бол таталцлын х?чний харилцан ?йлчлэл тэдгээр одны х?гжилд их хэмжээгээр н?л??лн? [4] .

Хэмжих нэгж [ засварлах | кодоор засварлах ]

Ихэнхи тохиолдолд СИ системийн нэгж??дийг ашиглана. Масс, гэрэлтэлт, радиус зэргийг Нартай харьцуулан хэмжинэ:

Нарны масс :   кг [5]
Нарны гэрэлтэлт :   Ватт [5]
Нарны радиус : м [6]

Ихээхэн хэмжээний урт, радиус зэргийг хэмжихдээ астрономийн нэгж ашиглана.

Одны х?гжил [ засварлах | кодоор засварлах ]

?ндсэн ?г??лэл: Одны х?гжил
  Энэ хэсэг хэт богино байна. ??нийг ?рг?ж??лж Википедиад туслаарай.

Шинж чанар [ засварлах | кодоор засварлах ]

Одны бараг б?х шинжийг т??ний масс дээр тулгуурлан тодорхойж болно. ??р??р хэлбэл гэрэлтэлт, хэмжээ, х?гжлийн ?е, нас зэргийг т??ний масс дээр тулгуурлан тогтоож болно.

Нас [ засварлах | кодоор засварлах ]

Ихэнхи одны нас 1 тэрбумаас 10 тэрбумын хооронд байдаг ба одоо мэдэгдэж буй хамгийн х?гшин од бол 13.2 тэрбум жилийн настай HE 1523-0901 од юм [7] .

Их нягттай , цул од богино хугацаанд м?хн?. Учир нь эдгээр одны ц?м нь ?нд?р даралт дор орших тул уст?р?гч нь богино хугацаанд шавхагдаж дуусдаг байна. Иймэрх?? цул од дунджаар 1 тэрбум жилийн дараа м?хд?г бол, жижиг од ( улаан одой од ) 10 тэрбумаас хэдэн зуун тэрбум жил орших боломжтой [8] [9] .

Химийн найрлага [ засварлах | кодоор засварлах ]

Од ??сэж эхлэх ?ед тухайн одны массын 70% нь уст?р?гч, 28% нь гели, ?лдэх хэсэг нь бусад х?нд элемент??д байна. Т?м?р нь ?рг?н тархалттай, хэмжихэд харьцангуй хялбар тул одны найрлага дахь х?нд элементийг тухайн одны агаар мандал дахь т?мрийн агуулгатай харьцуулан тооцдог байна. Од ??сгэдэг мананцар нь супернова тэсрэлтийн улмаас х?нд элементээр тасралтг?й баяжиж байгаа тул одны химийн элементийн найрлагаар тухайн одны насыг тодорхойлох боломжтой [10] .

Хамгийн бага т?мрийн агуулгатай од нь HE1327-2326 одой од б?г??д Нар дахь т?мрийн агуулгын 1/200,000-тэй тэнцэнэ [11] . Харин хамгийн их т?мрийн агуулгатай од нь 14 Геркулус б?г??д Нарнаас 3 дахин их т?мрийн агуулгатай [12] .

Диаметр [ засварлах | кодоор засварлах ]

Однууд нь Дэлхийгээс асар хол зайд орших тул ш?н? цэг шиг жижиг, м?н Дэлхийн агаар мандлаас болж анивчиж буй мэт харагддаг байна.

Одны хэмжээ нь 20-40 км-ээс ( нейтрон од ) эхлээд Нарны диаметрээс 650 дахин их буюу ойролцоогоор 0.9 тэрбум км (жишээлбэл, Бетелгейз ) х?ртэл хэлбэлзэнэ [13] .

Кинематик [ засварлах | кодоор засварлах ]

  Энэ хэсэг хэт богино байна. ??нийг ?рг?ж??лж Википедиад туслаарай.

Нарыг тойрон эргэх нарны аймгийн гаригуудын х?д?лг??ний судалгаа нь галактикийн бусад оддын ??сэл, нас, б?тэц, х?гжил зэргийг тайлбарлахад ихээхэн хувь нэмэр оруулна.

Соронзон орон [ засварлах | кодоор засварлах ]

СУ Аур одны (залуу од) гадаргуугийн соронзон орон

Соронзон орон нь одны дотоодод конвекцийн х?д?лг??н ??сэж буй хэсэгт бий болно. Соронзон орны хэмжээ нь одны масс, найрлагаас, харин гадаргуугийн соронзон идэвхижилт нь одны эргэлтийн зэргээс хамаарна. Энэ гадаргуугийн идэвхижилт нь одны толбыг ??сгэнэ. Одны толбо гэдэг нь бусад гадаргуугийн хэсэгтэй харьцуулахад харьцангуй бага температуртай, х?чтэй соронзон орон б?хий талбайнууд юм.

Залуу, хурдан эргэлдэх однууд нь ихээхэн соронзон оронтой байх тул гадаргуугийн ?нд?р идэвхижилттэй байна. Харин удаан эрлгэлттэй, х?гшин однууд нь гадаргуугийн соронзон идэвхижилт бага байна [14] .

Масс [ засварлах | кодоор засварлах ]

Одоогоор мэдэгдэж буй хамгийн х?нд, цул од бол Эта Карини [15] б?г??д Нарнаас 100-150 дахин х?нд юм. Ийм одны нас нь хэдэн сая жил байна. Нумын ордны оддод хийсэн с??лийн ?еийн судалгааны ?р д?нгээр, одны массын хамгийн дээд хэмжээг 150 нарны масс гэж тооцсон байна [16] .

Их тэсрэлтийн дараагаар ??ссэн анхны однуудын масс >300 нарны масс байсан байж болох юм [17] .

Эргэлт [ засварлах | кодоор засварлах ]

Одны тэнхлэгийн эргэлтийг спектроскопийн тусламжтайгаар ойролцоогоор, эсвэл одны толбын шилжилтээр харьцангуй нарийвчлалтайгаар тодорхойлж болно. Залуу одны эргэлт хурдан, ойролцоогоор >100 км/сек байна. Жишээлбэл, B-ангийн од болох Ачернарын эргэлт 225 км/сек байдаг. Энэ одны экваторын болон туйлын диаметрийн з?р?? >50% байна. Хэрэв одны эргэлтын хурд 300 км/сек-ээс их болвол тухайн од с?н?х (задрах) болно [18] . 300 км/сек нь од задралг?йгээр эргэх хурдны дээд хязгаар юм. Нар нь тэнхлэгээ 25-35 хоногт нэг б?тэн эргэдэг ба хурд нь 1.994 км/сек байдаг.

Температур [ засварлах | кодоор засварлах ]

Одны гадаргуугийн температур нь одны радиус, ц?м??с ялгарч буй энергийн хэмжээнээс хамаарна. Одны гадаргуугийн температурыг одны ?нг?ний индексээр тодорхойлно [19] .

Цул оддын хувьд гадаргуугийн температур нь 50,000 K байна. Нартай ойролцоо жижгэвтэр одны гадаргуугийн температур хэдэн мянган К, харин Аварга улаан одны температур харьцангуй бага ойролцоогоор 3,600 K байна.

Ангилал [ засварлах | кодоор засварлах ]

?ндсэн ?г??лэл: Одны ангилал
  Энэ хэсэг хэт богино байна. ??нийг ?рг?ж??лж Википедиад туслаарай.

Од нь оддын системээсээ хамаарч хэлбэр т?рх, ?ндсэн шинж, ??сэл хувирлаа тогтоож оршино.

Ишлэл [ засварлах | кодоор засварлах ]

  1. ↑ Bahcall, John N. (June 29, 2000). "How the Sun Shines" . Nobel Foundation . Retrieved 2006-08-30 .
  2. ↑ Richmond, Michael. "Late stages of evolution for low-mass stars" . Rochester Institute of Technology . Retrieved 2006-08-04 .
  3. ↑ "Stellar Evolution & Death" . NASA Observatorium. Archived from the original on 2008-02-10 . Retrieved 2006-06-08 .
  4. ↑ Iben, Icko, Jr. (1991). "Single and binary star evolution" . Astrophysical Journal Supplement Series . 76 : 55?114.
  5. ↑ 5.0 5.1 I.-J. Sackmann, A. I. Boothroyd (2003). "Our Sun. V. A Bright Young Sun Consistent with Helioseismology and Warm Temperatures on Ancient Earth and Mars" . The Astrophysical Journal . 583 (2): 1024?1039.
  6. ↑ S. C. Tripathy, H. M. Antia (1999). "Influence of surface layers on the seismic estimate of the solar radius" . Solar Physics . 186 (1/2): 1?11.
  7. ↑ Frebel, A.; Norris, J. E.; Christlieb, N.; Thom, C.; Beers, T. C.; Rhee, J. (May 11, 2007). "Nearby Star Is A Galactic Fossil" . Science Daily . Retrieved 2007-05-10 . {{ cite news }} : CS1 maint: multiple names: authors list ( link )
  8. ↑ Naftilan, S. A.; Stetson, P. B. (2006-07-13). "How do scientists determine the ages of stars? Is the technique really accurate enough to use it to verify the age of the universe?" . Scientific American . Retrieved 2007-05-11 . {{ cite web }} : CS1 maint: multiple names: authors list ( link )
  9. ↑ Laughlin, G.; Bodenheimer, P.; Adams, F. C. (1997). "The End of the Main Sequence" . The Astrophysical Journal . 482 : 420?432 . Retrieved 2007-05-11 . {{ cite journal }} : CS1 maint: multiple names: authors list ( link )
  10. ↑ "A "Genetic Study" of the Galaxy" . ESO. September 12, 2006. Archived from the original on 2008-07-06 . Retrieved 2006-10-10 .
  11. ↑ "Signatures Of The First Stars" . ScienceDaily. April 17, 2005 . Retrieved 2006-10-10 .
  12. ↑ Feltzing, S. (2000). "The nature of super-metal-rich stars: Detailed abundance analysis of 8 super-metal-rich star candidates" . Astronomy & Astrophysics . 367 : 253?265 . Retrieved 2007-11-27 . {{ cite journal }} : Unknown parameter |coauthors= ignored ( |author= suggested) ( help )
  13. ↑ Davis, Kate (December 1, 2000). "Variable Star of the Month?December, 2000: Alpha Orionis" . AAVSO. Archived from the original on 2003-07-05 . Retrieved 2006-08-13 .
  14. ↑ Berdyugina, Svetlana V. (2005). "Starspots: A Key to the Stellar Dynamo" . Living Reviews . Retrieved 2007-06-21 .
  15. ↑ Nathan, Smith (1998). "The Behemoth Eta Carinae: A Repeat Offender" . Astronomical Society of the Pacific. Archived from the original on 2016-06-18 . Retrieved 2006-08-13 .
  16. ↑ "NASA's Hubble Weighs in on the Heaviest Stars in the Galaxy" . NASA News. March 3, 2005 . Retrieved 2006-08-04 .
  17. ↑ "Ferreting Out The First Stars" . Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics. September 22, 2005 . Retrieved 2006-09-05 .
  18. ↑ "Flattest Star Ever Seen" . ESO. June 11 , 2003 . Archived from the original on 2006-10-07 . Retrieved 2006-10-03 . {{ cite news }} : Check date values in: |date= ( help )
  19. ↑ Strobel, Nick (2007-08-20). "Properties of Stars: Color and Temperature" . Astronomy Notes . Primis/McGraw-Hill, Inc. Archived from the original on 2007-06-26 . Retrieved 2007-10-09 .

Гадаад холбоос [ засварлах | кодоор засварлах ]

" https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Од&oldid=776656 "-с авсан