Николай Константинович Рерих
(
1874
оны
10 сарын 9
-
1947
оны
12 сарын 13
) нь
герман
гаралтай
Оросын
зураач
. Урлагийн ерт?нц?д т?дийг?й
эрх з?йн
салбарт ч амжилт олсон эрдэмтэн.
Санкт Петербургт
чинээлэг
нотариатчийн
гэрт мэндэлж, дэлхийн олон оронд амьдарч байсан тэрээр
Энэтхэгийн
Панжабт
нас эцэслэсэн юм. Америкт амьдарч байхдаа
англи хэлний
дуудлагад тохируулж "Николас" (
Nicholas
) гэж дуудуулдаг байсан тул тэр нэрээрээ алдаршжээ. Эхнэр
Еленатайгаа
хамтаар
Агни-Йогагийн нийгэмлэгийг
?ндэслэсэн. Дайны ?еэр т??ний б?тээл??д нь уран зургийн болон архетиктурын ?вийг хамгаалахын т?л?? чиглэгдэж байсан юм. Т??нийг олон удаа
Нобелийн шагналд
нэр дэвш??лсэн байдаг.
АНУ
болон
Пан Америкийн
холбооны гиш??н улсууд Рерих Пактын хуулийг хэрэгж??лж байжээ.
19-р зууны с??лч 20-р зууны эхэнд Николай Рерих
Санкт Петербургын Их сургууль
, "Эзэнт хааны улсын урлагын х?рээлэн"-д нэгэн зэрэг элсэн оржээ. Тэрээр 1897 оноор зураач гэсэн цолыг авч, дараагийн жилдээ багтаан хуулийн зэргээ хамгаалжээ. "Эзэнт улсын урлагийн нийгэмлэгийг анх ?ндэслэж, урлагийн сургууль байгуулж, 1906-1917 оны хооронд тус сургуулиа удирдаж байсан байна. Тэр маш олон з?йлд х?ч х?д?лм?р?? зарцуулж байсан ч их ажлын ачааллыг ?л харгалзан Сергей Диагнавсын "Урлагийн ерт?нц" нийгэмлэгт гиш??нээр элсэж, 1906-1916 онд тус нийгэмлэгтээ тэрг??нээр ажиллаж байв. Эртний Оросын зураачид т??ний авъяас билгийг х?г?лж амжилтанд х?рэхэд замчилсан бол т??ний насан туршийн судалж сонирхож байсан з?йл нь археологи байсан юм.
М?н тэрээр тайз дэлгэцийн урлагийн дизайны салбарт ихээхэн амжилт олсон б?г??д Диагнэвсийн "Ballet Russes" нь т??нийг амжилтанд х?ргэсэн юм. Т??ний Бородины "Ханх?? Игор" /1909 онд тавигдсан ба хожмоо дэлгэцийн б?тээл болсон/, Игор Стравинскигийн "Хаврын ёслол" /1913/ хамгийн алдартай найруулал нь юм. Тэр ихэвчлэн Орос болон Украйны с?сэг бишрэлийн газруудын эскизийг гаргадаг байсны дотор Хатан хаан Хэйвэний ордоны ханын зураг, Гэгээн Спиритийн с?мийн ивээгч Мариа Тэнишэвагийн барилга зэргийг дурьдаж болно. 1900-1910 оны эхэн х?ртэл /10 жил/ Рерих дорно дахины шашин ш?тлэг, ??н шиг ??р олон ?в?рм?ц сонин шашин ш?тлэгийн зан ?йл, т??ний з?й тогтолыг ихэд сонирхон судлах болсон ба энд т??ний эхнэр Елена ихээхэн н?л?? ?з??лсэн. Рерих эхнэрийнхээ хамтаар Багавид Гита, Рабиндранат Тагорын ш?лэг яруу найраг, Вивэкнанда , Ранакрашнагийн эссений жинхэн хорхойтон байжээ. Рерих олон гайхалтай таамаглалуудыг дэвш??лсээр байсан ба энэ нь дэлхийн 1-р дайн болон 1917 оны Оросын хувьсгалын турш Оросын олон сэхээтн??дийн адилаар хосуудад шинэ ?еийг авчирсан юм. Ведант теософи болон буддын ухаан, т??ний зургийг ойлгохг?й байсан ??р олон ?зэл сурталыг ??рчилж чаджээ.1907-1921 оны хооронд олон жижиг ?г??ллэг болон яруу найргийг Рерих "Моръяагийн цэцэгс" номондоо багтааж гаргасан байдаг.
1917 оны 2-р сард болсон хувьсгалын дараа Оросын их хааны дэглэм нуран унаж, Рерих Оросын урлаг соёлын ?вийг хамгаалахыг улс т?рийн б?лэг болон улс т?рийн ?зэл суртлаас дээг??р тавин ингэхийн тулд улс т?рд идэвхитэй байр суурийг илэрхийлсэн юм.
"Далайн чанадаас ирсэн гийчид"
(1899 он)
Максим Горький
болон Александр Бэнойс нартай хамтран "Горькийн комисс" урлагийн эвлэлд нэгдэж байв. Соёлын талаарх улс т?рийн бодлого болон уран зураг архетиктурын ?в соёлыг хамгаалах тал дээр т?р засгийн газар болон Петроград Совет ихээхэн анхаарлаа хандуулж байсан юм. Хэдий тийм боловч энэ ?ед Рерихийг эх нутагтаа амьдран суух эрхийг х?чээр хасчээ. Энэ ?ед хэдийн Дэлхийн урлагийн нийгэмлэгээс гарч, Эзэнт улсын урлагийн х?гжлийн нийгэмлэгийг удирдахаа больсон байв. 10-р сарын хувьсгалын дахаа Лениний Болшвекуудын б?лгийн эрх мэдэл ?сч, Рерихийн т?с??лж байсан Оросын х?гжил дэвшилийн талаарх урам зориг нь улам мохох болов.
Ингээд 1918 оны эхээр эхнэр Елена болон Юрий Рерих, Святослав Рерих хоёр х??гийнхээ хамт Финланд руу цагаачилжээ. Рерихийн гэр б?лийг гадаад руу д?рвэсэн талаар 2 таамаглал бий. Нэгд?гээрт Рерих 1917-1918 онд Большвекуудын соёлыг хэлэлцэх байгууллагыг /соёлын яамтай ижил статустай/ толгойлуулах талаар олон удаа яригдаж байсан боловч тэр ??р?? энэ албан тушаалаас татгалзсан. Бэнойс комунист толгойлогчдыг цэвэрлэх бодлого баримталж байсан нь баримтан дээ ?лдсэн байдаг. Урлагийн боловсролын салбарын ?йл ажиллагааг Рерих маш их дэмжиж х?гж??лж байсан нь харагддаг. 2-рт т??нийг
ЗХУ
-тай хэлэлцэх ?ед Рерих Оросын з??ний х?чнийг дэмжих болсон. Гэвч т??ний гэр б?л
Карельд
амьдарч байх ?ед тэнд иргэний дайн дэгдсэн тул Финланд руу н??сэн гэж ?здэг. Хэдий тийм боловч Рерихийн гэр б?л Оросын архитектурын ?вийг устгаж, аймшигтэй с?йрэлд х?ргэсэн Большвекуудын дэглэмийг буруушааж,
Владимир Лениний
хэрцгий догшин авирыг жигшин зэв??цэж байсан.
Энэ талаарх маш олон нотлох баримт ?лдсэн байдаг. Т??ний ?зэл баримтлал Леонид Андрейгийн коммунистуудын эсрэг "S.O.S"-той маргасан маргаантай ижил байсан ба "Урлагийг с?йтгэгчид" /1918-1919/ нэртэй нийтлэл бичиж олон сонин сэтг??лд гаргаж байсан юм. Рерих эртний ?лгэр домгууд Оросын соёлын хувьсгалд шинэ ?нэ цэнэ авчирна гэж итгэдэг байсан.
Финланд
,
Скандинавт
хэдэн сар амьдарсаны дараа тэд 1919 оны дунд ?ед
Лондон
руу н??сэн юм. Рерихийнхэн байнгын судалгааны ажил болон аялалд их м?нг? зарцуулдаг байсан тул санх??гийн асуудалд байнга орж байжээ. Гэвч зургаа худалдаж борлуулах, театрын ажил зэргээсээ багаг?й м?нг? олж
Энэтхэг
орныг зорих эртний м?р??дл?? биел??лэхээр аян замдаа гарчээ. Тэд
Англи
Уэльсийн
Теосопикалын нэгэн ?еийг бичилцэж явжээ. 1920 оны 3-р сард Лондонд байхдаа Рерихийн гэр б?л "Амьдрал, ёс суртахууны з?й тогтол"-г сургадаг ер бусын бодлын х?чээр амьдралыг харах "Агни Иога" нийгэмлэгийг байгуулав. Энэтхэгээр аялах зуураа тэрээр Томс Бекансын "Coven Garden Thedre" -д тайзны зураачаар ажиллаж багаг?й м?нг? олдог байсан боловч 1920 оны с??лчээр т??ний ажил уналтанд орж, зураг зарах болон бусад ажлаасаа олсон м?нг? х?рэлцэхг?й болж санх??гийн хямралд орж эхэлсэн байна. Аз болоход, т??нийг
Чикагогийг
урлагийн х?рээлэнгийн захирал ?зэсгэлэн гаргахыг санал болгож, Америкийн Нэгдсэн улсад Рерихийн гэр б?лийг урлагийн тойрон аялалд урьж буйгаа санал болгосон ба энэ нь тэдний х?нд асуудлыг шийдэх гарц болсон ажээ. Тэр ондоо Рерих болон т??ний гэр б?л Америк орон руу усан онгоцоор явжээ. Рерихийг амжилтанд х?рэхэд олон х?м??с тус болж байсан. ??нд: Английн алдарт Буддист Кристиан Хампресс, философич зохиолч Х.Г. Уэлс, Нобелийн шагналт Рабиндранат Тогор /т??ний ач охин Девика Рани хожим нь Рерихийн х?? Святославтай гэрлэсэн/ нарыг дурьдаж болох юм. Рерих болон т??ний гэр б?л 1920 оны 10-р сараас 1923 оны 3-р сар х?ртэл АНУ-д амьдарч байсан. АНУ-д томоохон хэмжээний хэд хэдэн ?зэсгэлэнгээ гаргажээ. Театрын эзэн Кристиан Бринтон болон Чикагогийн урлагийн х?рээлэнгээс т??нийг 1920 оны 12-р сараас эхлэн бусад орноор тойрон ?зэсгэлэнгээ гаргахыг дэмжсэн ба энэ аялал нь
Нью-Йоркоос
1921 онд эхлэж 1922 оны эхээр
Сан-Францискод
дуусчээ. 1922 онд Римский -Корсаковын "Цасан царайт" б?тээлийн театрын ажлыг хийсэн ба Чикагогийн дуурийн Сапрони Мари Гарден энэ б?тээлийг ихээхэн сайшаасан байдаг.
?зэсгэлэнгийн турш Рерихийн гэр б?л маш их цаг хугацааг Чикаго, Нью-Йорк,
Мексик
,
Калифорнид
?нг?р??лсэн. Америкийн олон худалдааны п??с??д Нью-Йоркод байсан ба тэд энд байрлах ?едээ олон салбарын олон х?рээлэнг ?ндэслэсэн б?г??д Кор Арденс болон Короня Монде нарын х?рээлэн энд байдаг байна. Эдгээр х?рээлэнг??д нь дэлхийн эргэн тойрон дахь зураачдыг нэгтгэх хамтын ?йл ажиллагааг идэвхиж??лэх зорилготой байв. Зураачдын нэгдсэн х?рээлэн нь хажуудаа зургийн сургуультай байв. Энэ сургуулийн сургалтын т?л?вл?г?? нь олон талын ашигтай, онцгой сургууль байлаа.
Бас Николос Рерихийн музей болон Америкийн Агни Иогагийн нийгэмлэгийг шинээр байгуулж ?гс?н юм. Тэд олон теосопикалын ухааны нийгэмлэг??дэд нэгдсэн байсан ба энд нилээд идэвхитэй оролцон б?р удирдаж байв.
Азиар явуулсан судалгааны экспедиц /1925-1928/
[
засварлах
|
кодоор засварлах
]
Нью Иоркоор аялсаны дараа Рерих х?? Жорж болон 6 найзынхаа хамтаар 5 жилийн хугацаанд явагдсан "Рерихийн Азиар явуулсан экспедиц" гэж нэрлэгдсэн судалгаанд явсан. Рерих ??р?? " Бид Панжабаас гарч Сиккам, Кашмир, Ладах, Каракорум, Хотон, Камсгар, Куара Шар,
?р?мч
, Иртин,
Алтайн уулс
, Монголын хязгаар нутаг Оръёот, Т?в Говийн Ганьсу Цайдам,
Т?в?д
х?ртэл аялсан" гэж ярьсан байдаг ба тэд цааш ?ргэлжл??лэн Сибирээс Москва х?ртэл судалгааны экспедиц нь
Япон
,
Их Британи
, АНУ, ЗХУ-ын товчоо болон бусад дэлхийн олон орнуудын анхаарлын т?вд байсан. 1927 оны зунаас эхлээд 1928 оны 6-р сар х?ртэл ажиглагчид болон судалгааны экспедиц хоорондын харилцаа холбоо т?р хугацаагаар саатсан байдаг. Учир нь тэд Т?в?дийн зэвсэгт дайралтанд ?рт?ж хэд хэдэн удаа эсэрг??цэж байсан боловч амжилт ололг?й экспедицийн гиш??д таван сарын турш Тибет??дийн гарт байсан ба ингэхдээ тэсгэм х?йтэнд майханд байрлаж х?нс тэжээлийн хомсдолтойгоор хоргодож байв. Тэдний таван х?н нь нас баржээ. 1928 оны 3-р сард Т?в?д??д тэднийг суллахаар засгийн газартай тохиролцон ба аянчид судалгаагаа ?ргэлжл??лэн Энэтхэгт т?р саатан Гималайн хайгуулын х?рээлэнтэй хамтран судалгаа хийж эхэлсэн юм.
1929 онд Николос Рерихийг Парисын их сургуулиас Нобелийн шагналд нэр дэвш??лж байсан. 1932-1935 онд т??нийг хоёр ч удаа нэр дэвш??лсэн байдаг. Т??нийг "Пакс Культура", "Улаан загалмай" зэрэг урлаг болон уран зургийн б?тээл??д нь х?м??сийн анхаарлыг ихээхэн татаад байсан юм. Т??ний 1935 оны "Цагаан ордон", "Рерих Пакт" зэрэг ажлууд нь АНУ болон Пан Америкийн 12 гиш??н орнуудын бэлэг тэмдэг болсон. Рерих Пакт нь эртний олон улсын соёлын ?мчийг хамгаалсан хууль юм. Нэгдсэн улсын дэд ер?нхийл?гч Хенри Валлис Рерихийн т??х дурсгалаа авч ?лдэх тухай санаачилсан хуулийг боловсруулан олон удаа гарын ?сэг зурж байсан. Хенри Валлисыг 1948 онд ер?нхийл?гч болох ?ед тоймч Вэйстбр??к Пэглэр "Hearst" сэтг??лд тэдний хоорондох захианаас нь иш татан нийтлэл бичсэн байдаг. Соёлын тайлбар Х.П. Ловекрант "Николос Рерихийн зурсан зураг ер бусын атлаа айдас т?гш??ртэй байдаг" гэж т??ний антрактидын айдсын тухай "Маднессын ??лс" номондоо бичсэн байдаг.