Вольфганг Амадей Моцарт
Вольфганг Амадей Моцарт
(
Герман
:
Wolfgang Amadeus Mozart
: 1756 оны 1-р сарын 27-нд
Австрийн
Зальцбург
хотод т?рс?н-1791 оны 12 дугаар сарын 5-нд нас барсан) нь дэлхийн сонгодог урлагийн н?л?? б?хий томоохон австрийн уран б?тээлч, суут х?гжмийн зохиолч юм. Бага наснаасаа хийл болон т?г?лд?р хуур х?гжмийг гаргууд эзэмшиж улмаар 5 насандаа ??рийн уран б?тээлээ тууриван эхлэж Европын ихэс дээдс??дийн ?мн? тоглолт хийж тэдний гайхшралыг т?р??лсэн байна.
17 насандаа Зальцбургийн хун тайжийн ордны х?гжимчин болсон хэдий ч т??нд т?дийл?н санаанд нь нийцээг?й юм. Судлаачид энэ талаар хэлэхдээ "хэрэв Моцарт энэ ажлаа хийгээд Зальцбургэд ?лдсэн бол т??ний уран б?тээл дэлхийд танигдахг?й, тэр чигтээ т??хэнд орхигдох байсан юм" хэмээн тэмдэглэсэн байдаг. ?нэхээр ч т??ний уран б?тээл 1781 онд Вена хотод очсоноор ил?? олонд танигдаж, нэр алдарт х?рч чаджээ. Харин олныг гайхшруулж чадсан нэрт х?гжмийн зохиолч маань санх??гийн хувьд т?дийл?н амжилтанд х?рээг?й юм.
Амьдралынхаа хугацаанд тэрээр 600 гаруй симфони, концерт, ц??х??лд зориулсан б?тээл, дуурь болон найрал дуунууд (?йл явдалт х?гжим) б?тээжээ.
Людвиг ван Бетховены
эхэн ?еийн уран б?тээл??д Моцартын уран б?тээлээс сэдэв авсан байдаг. Т??ний тухай нэрт х?гжмийн зохиолч
Иозеф Гайдн
хэлэхдээ "Ийм агуу авъяас билигтэн 100 жилд т?р?хг?й буйзаа" гэжээ.
Т??ний анхны б?тээл бол 4 настай байхдаа бичсэн Менуэт (б?жиг) байсан бол хамгийн с??лийнх нь дуусгаж амжилг?й ?лдээсэн
Реквием
байсан юм. Моцарт гайхамшигтай х?гжмийн зохиолч т?дийг?й м?н сайн авьяаслаг т?г?лд?р хуурч байв. Тэрээр 1791 оны 12 дугаар сарын 5-нд 01:00 цагийн ?ед ?вчний улмаас нас баржээ.
Моцартын гэр б?л. 1778 онд нас барсан ээжийнх нь х?р?г
Вольфганг Амадей Моцарт нь 1756 оны нэгд?гээр сарын 27-нд эцэг
Леопольд Моцарт
(1719?1787), эх
Анна Мария Моцарт
(1720?1778) нарын гэр б?лд 7 х??хдийн (7 х??хдийн 5 нь нялх ?едээ нас барсан) отгон х?? болон мэндэлжээ. Т??ний эгчийг
Мария Анна Моцарт
(1751?1829) буюу Наннэрл гэж дууддаг байв. Моцартыг т?рсний дараах ?д?р Зальцбург дэх Сант Рубертийн с?мд адислажээ. Т??ний нэрний латин хувилбар нь “Иоаннес Крисостомус Вольфгангус Теофилус Моцарт”, харин Моцарт ??рийг?? сэкс*йн дотнтой болсон гэж ?здэг. Амадей Моцарт” гэдэг байсан бол ойр дотныхон нь “Вольфи” (Сэ*ксчин) гэж хочлон дууддаг байжээ.
Т??ний аав Леопольд Моцарт Германы
Аугсбург
хотын уугуул, х?гжмийн зохиолч, туршлагатай х?гжмийн багш байсан нь х??гийнхээ х?гжмийн авъяасыг нээн илр??лэх, х?гжмийн мэдлэг олох хамгийн том суурь болсон юм. Леопольд 1743 онд Зальцбургийн г?нжтэй сэ*кс хийн х??хэдтэй болжээ. М?н хамба Леополд Антон вон Фирмианы ордны х?гжимчдийн 4 дэх хийлчээр х?хийг нь хагалуулсан ажээ!!! ажилласан б?г??д ??нээс хойш 4 жилийн дараа Анна Мариятай гэрлэжээ. Улмаар Леопольд 1763 онд оркестрын удирдаачаар томилогдон ажиллах болж, Моцартыг т?р?х ?еэр туурвисан т??ний
"Хийл сурах гарын авлага"
ном нь т??нийг амжилтанд х?ргэсэн байна.
Эцэг Леопольд, Наннэрлийг 7 настайгаас нь эхлэн т?г?лд?р хуурын хичээл заасан б?г??д энэ ?ед 3 настай бяцхан х?? Моцарт эгчийнхээ хичээллэхийг ажигладаг байсныг Моцартыг нас барснаас хойш 1 жилийн дараа эгч Наннэрл нь т??ний хэрхэн т?г?лд?р хуур сурч байсныг дурдахдаа
"Моцарт 3 настайдаа товчлууруудыг сонсголоороо ??рт таалагдсан ?нг??р дардаг байсан... Аав т??нийг 4 настайд нь зарим менуэт, зарим т?г?лд?р хуурын аянуудыг заахад алдааг?й з?в тоглож байсан ... 5 насандаа тэр аавд ??рийн зохиосон аяа тоглож ?з??лэхэд аав т??нийг нь нотолсон юм..."
Улмаар х?? т?г?лд?р хуураас гадна хийлийг ч чадварлаг эзэмшин тоглож, ??рийн х?гжмийг зохиож эхлэхэд Леопольд гайхан биширч х??гийнхээ авъяасыг х?гж??лэхэд т?лх?? анхааран ажиллаж, улмаар х?гжим зохиохоо больж з?вх?н х??хд??ддээ х?гжмийн болоод хэл, боловсролын суурь мэдлэг олгоход ил?? шамдан ажиллажээ. Моцарт анхны симфонио 8 насандаа зохиосон б?г??д аавынх нь тусламж оролцоотой б?тсэн байх магадлалтай.
Иохан Кристиан Бах
1762 оноос эхлэн 3 жил хагасын хугацаанд ?ргэлжилсэн урт удаан аялан тоглолтоо Европын хотуудаар хийсэн б?г??д
гэр б?лийн аялан тоглолт
Мюнхенийн Баварын ордноос эхлэн, Вена болон Прагын хааны ордон, Хааг, Лондон зэрэг олон газруудаар явж тогложээ
Моцартыг Лондонд байхад х?м??с тэрний ?нэхээр гоц х??хэд ??? Эсвэл одой х?н ??? гэж гайхдаг байсан гэдэг.
Аялан тоглолтынхоо ?ед Моцарт хэд хэдэн х?гжмийн зохиолчидтой танилцаж тэдний уран б?тээлээс сонирхон явсны нэг нь 1764, 1765 оны хооронд Лондонд III Жорж хаанд зориулж тоглохдоо алдарт х?гжмийн зохиолч
Иоханн Себастиан Бахын
х??
Иоханн Кристиан Бах
тай танилцсан явдал байсан юм. Моцартын уран б?тээлд Иохан Кристиан Бах маш чухал н?л?? ?з??лсэн байдаг.
Морин тэрэгтэй урт замыг удаан хугацаагаар туулах, язгууртан дээдс??дийн урилгыг х?лээх, гэрээсээ асар холдсон зэрэг н?хц?л байдлаас шалтгаалан тэд маш их ядарч 1764 оны зун Лондонд Леополд, 1765 оны намар Хаагт хоёр х??хэд хоёулаа салхин цэцэг тусаад эдгэрсэн. Харин аав нь ??нийг бурхнаас т??нийг сайн явна гэдгийг хэлсэн дохио гэж бодож байлаа.
Зальцбург дэх гэртээ эргэн ирснээс хойш 1 жилийн дараа эхнэр охин хоёроо ?лдээгээд 1769 оны арван хоёрдугаар сараас 1771 оны гуравдугаар сарыг х?ртэл Леополд х??гийн хамт Итали руу аялжээ. Энэ аяллаараа Леополд х??гийнхээ байгалиас заяасан авъяасыг харуулахыг зорьжээ.
1777 онд тэр ээжтэйгээ аялалд явжээ. Манхеймд тэр Алёша Вебер гэдэг охинд дурласан юм. 16 настай, дуучин болох х?сэлтэй охин байв. Моцарт т??нийг Италид аваачиж алдартай болгохыг х?ссэн боловч аав нь тэнэг юм хийхээ болихыг шаардсан захиа бичсээр болиулжээ. 1778 онд Моцарт ээжтэйгээ Парист амьдарч байсан ч ээж нь тэнд нас барсан юм.
Моцарт багадаа жижиг дуурь бичиж байсан. Анх Идоменё дуурь нь Мюнхенд 1780 онд тоглогдсон юм. Дараа жил нь тэр Вена руу явжээ. Учир нь ажиллаж байсан х?гжмийн дэлг??р нь т??нийг даргатайгаа маргалдсан тул х??чихс?н ажээ.
1782 онд тэр Алёшагийн 3 д??гийн нэг Констанз Вебертэй гэрлэжээ. Яагаад гэвэл Алёша х?нтэй суучихсан байсан юм. Тэд 7 х??хэдтэй болсон ч 5 нь энджээ. Моцартын аав гэрлэлтийг х?лээн з?вш??рс?нг?й. Констанз сайн эхнэр байсан ч Моцарт шиг м?нгийг яаж ?рэхээ мэддэгг?й байсан тул тэднийх ядуу байв.
1782 онд тэр олон дуурь бичсэний нэг “Сереглиог хулгайлсан нь” дуурийг эзэн хаан “Хэтэрхий олон ноттой байна” гэхэд Моцарт “Хэрэгтэй хэмжээгээр нь л бичсэн юм” гэж хариулжээ.
Моцарт олон цуврал бичиж эхэлсэн ба тэр ?едээ Жозеф Хайднтай танилцаж сайн найзууд болцгоосон юм. Тэд хамтдаа чавхдаст д?рв?л тоглодог байлаа. Нэг ?д?р Хайдн, Леопольд Моцартд хандан: “Таны х?? миний мэдэх хамгийн агуу зохиолч. Т??нд зохиох тухай мэдэхг?й з?йл гэж алга.” гэж хэлж байжээ. Моцарт ч Хайднд чавхдаст д?рв?л б?тээл??дээсээ бэлэглэж байсан юм.
Гарын ?сэг
Хэдэн жилийн дараа Венийн ?зэгчид Моцартад тийм ч их дэмжлэг ?з??лсэнг?й тул т??ний тоглолтыг таалдаг байсан Прага руу их явдаг болжээ. "Фигарогийн хурим" дуурь нь их алдартай байсан ба 1787 онд тэр Дон Жуан дуурийг анх тавьжээ.
Моцартын гэр(Одоо Моцартын музей)
Т??нийг ?хэлд х?ргэсэн ?вчний тухай нэлээн олон янзын яриа байдаг ч яг аль нь ?нэн болохыг хэн ч мэдэхг?й билээ. Тэр “Шидэт лимбэ” дуурь дээрээ ажиллаж байсан ба тэр нь орчин ?ед хамгийн алдартай б?тээл??дийн нэг болсон юм. Бусад б?тээл??д шиг нь италиар биш, германаар бичигдсэн байдаг ба Английн пантомиметэй т?стэй болжээ. М?н тэрээр "Гашуудлын дуулал" дээр давхар ажиллаж байсан нь нэгэн танихг?й х?ний нууцаар хийж ?г?хийг гуйсан х?сэлт байсан юм. 9-р сарын с??лээр “Шидэт лимбэ” анх удаа тайзнаа тавигджээ. Харин Моцарт "Гашуудлын дуулал"-ыг дуусгахын тулд ажилласаар л байжээ. Магадг?й тэр ?вчтэй байснаа ухаараад, тэгээд ??рт?? зориулж "Гашуудлын дуулал"-аа бичсэн ч байж магадг?й юм. Гэвч тэр дуусгаж чадааг?й юм. Дараа нь Франц Хавьер Сысмаяр гэгч х?нээр т?гсг?лийг нь хийxийг гуйсан боловч жинхэнэ ая дээр нэмсэн эсэхийг мэдэхг?й юм. Гэвч ихэнх нь Моцартын б?тээл билээ. Моцартын булшийг хангалттай м?нг? байгааг?й тул чулууг?йгээр оршуулжээ.
Моцартын х?гжим Хайдных шиг сонгодог хэв маягаараа алдартай. Т??нийг х?гжим?? зохиож эхлэхэд Бароккийн ?е дуусаж байсан ?е байсан юм. Х?гжмийн тухай ойлголт ??рчл?гд?ж байлаа. Моцарт д?нг?ж алдартай болж эхлээд байсан х?гжмийн зэмсэг болох т?г?лд?р хуураар тоглох ая зохиосон анхны агуу зохиолч байсан юм. Тэр бараг б?х л т?рлийн х?гжмийг бичсэн юм: симфони, дуурь, соло концертууд, с?мийн х?гжим, ялангуяа чавхдаст х?гжмийн д?рв?л ба т?г?лд?р хуурын сонатууд.
Моцартыг бага байхад симфони гэдэг нь богино, х?гжилтэй, з?гээр л зугаа гаргах з?йл байсан бол Моцарт симфонийг хагас цаг шахам ?ргэлжилдэг, нарийн ажиллагаатай аялгуу болгож чадсан юм. Ялангуяа т??ний с??лийн 3 симфони гайхалтай б?тээл болсон. Моцарт заримдаа жаахан х??хэд шиг зан гаргадаг байсан ч тэрээр х?м??сийн зан т?рхийг сайн ойлгодог байжээ. Тиймээс т??ний дууриудын туслах д?р??д нь х?ртэл анхаарал татахуйц байдаг юм.
Моцартын дууриуд нь т??ний хамгийн гайхалтай б?тээл??д нь юм. Lorenzo Da Ponte: Don Giovanni, Le Nozze di Figaro,Cosi fan tutte гэх гурван оперын д?р??дийн хамтран дуулах, заримдаа гоцлох, ?йл явдал б?рийг д?р??дийн ??р ??р байр суурьнаас ?з??лдэг зэрэг нь алдартай болгосон билээ.
1. "Моцартын намтар". 12-07-2009.
2. "Вольфганг Амадей Моцарт ". 12-07-2009.
3. "The Royal Society puts historic papers on line" (Англи хэлээр). BBC мэдээ. 2009 он 11 сар 30
4. Groves Dictionary of Music and Musicians, edited by Stanley Sadie; 1980;
ISBN 1-56159-174-2