Бохеми ( германаар Bohmen → [ ?bøːm?n ], чехээр ?echy → [ ?t???x? ], оросоор Богемия ) ? чех ?ндэстний нутаг буюу Чех улсын ихэнх хэсэг болох баруун хэсгийг хамаарсан т??хэн газар орон байв. Одоо ч м?н тус нутгийг албан бусаар, уламжлал ёсоор Бохеми гэдэг. ?рг?н утгаар Бохемийн вангийн нэр х?нд ?нд?р байсан тул Морави , Чехийн Силезийг оруулан б?х чех нутгийг Бохеми гэдэг байв.

9-10-р зуунд Их Моравийн х?рээнд Бохеми нь эхлээд бейст нутаг байснаа 11-19-р зуунд найман зууны турш Ариун Ромын Эзэнт Г?рний харьяанд Бохемийн Хант Улс байв. Дараа нь Хабсбургийн улс , Австрийн Хаант Улсын харьяанд оржээ. 1914-1918 оны хооронд болсон Дэлхийн нэгд?гээр дайны дараа тусгаар Чехословак улс байгуулагдахад дотор нь багтсан. 1938-1945 онд Нацист Германы эрхэнд орсон. 1969 онд Бохемыг хамарсан чех нутаг Чехословакийн харьяанд ??рт?? засах эрхтэй Б?гд Найрамдах Социалист Чех Улс болжээ. 1990 онд Чехословак хуваагдахад тусгаар улс буюу ?н??гийн Б?гд Найрамдах Чех Улс болон тогтжээ.

1948 он х?ртэл Бохеми нь Чехословакийн засаг захиргааны нэгж болох нутаг (земе)-нд хуваагдаж байсан. Засаг захиргааны шинэчлэлээр ??рт?? засах аймаг (край) болж, ?мн?х т??хийн хил хязгаарыг дагахг?й болжээ. Чех улсын ?ндсэн хуулинд "Бохеми, Морави, Силези дахь Б?гд Найрамдах Чех Улсын иргэд бид" гэж гурван нутгийг дурдан ?г??лсэн байдаг. Бохеми нутгийг багцаалвал 52,065 хавтгай д?рв?лжин километр газар болох б?г??д ?н??гийн байдлаар Чех улсын 10.5 сая х?ний ихэнх буюу 6.5 сая оршин сууж байгаа.

Бохеми нутаг ?мн?д талаараа Дээд , Доод Австри (хоёул Австрийн нутаг), ?рн?д талаараа Бавари , умард талаараа Саксон , Лусат (энэ гурав бол Германы нутаг), дорно умард талаараа Силези ( Польшийн нутаг), дорнод талаараа Морави (Чехийн нутаг) нутгуудтай хил залгадаг уламжлалтай. Бохеми хил хязгаар ихэвчлэн уулын нуруу, уулсаар тогтсон байдаг. ??нд Бохемийн ой , Оре нуруу , Крконоке , Судетын нуруу зэрэг байна. Бохеми-Моравийн хил хязгаар болж Элбэ , Дунай м?р?н урсдаг.

Нэрийн гарал [ засварлах | кодоор засварлах ]

НТ? 2-р зуунд Ромын эзэнт г?рэн Италийн хойд хэсэгт ноёрхлоо тогтоохын тулд галь , кельт ??дтэй тэмцэлдэж байлаа. НТ? 194 оны Плацент дахь, НТ? 193 оны Мутин дахь тулалдаануудад тэд дээрх кельтийн Бой аймгийг дийлжээ. Бой аймаг т??нээс Альпийн нурууг давж нутагласныг Ромын бичиг сударт “Бойхаэмум” (Boiohaemum) гэж тэмдэглэжээ. Энэ нь “Бойн ц?л” гэсэн утга болно. 7-р зуунд тус нутагт слав угсааны чех??д нутагласан ба нутгаа “Чехи” (?echy) гэж нэрийдсэн.

Т??х [ засварлах | кодоор засварлах ]

Эртний ?е [ засварлах | кодоор засварлах ]

Бохемид х?рш нутаг Баварийн адилаар Бой хэмээх кельт аймаг Италийн умард нутгаас шахагдан н??ж нутагласан. Хелвет болон Бой аймгийг НТ? 58 онд Юлий Цезарийн аян дайнаар Францын ?мн?д хэсэгт н??лгэсэн. Т??нээс Бохеми нутаг х?н бага суурьшсан ц?л маягтай байсан б?г??д герман угсааны суеб аймгийнхан нутаглажээ.

Бохеми дахь суеб нь Ромтой дайтдаг байсан ба нутгийн ?мн?д хэсгийн уул хад, ой мод байгалийн хил болдог байв. Луги , куад зэрэг овог аймгуудтай эвсэл ??сгэх, болих зэргээр оршин байв. Дундад зууны эхэнд алеманни , бавари зэрэг суеб аймгууд дорно з?гээс ирсэн вандал , алан зэрэг аймгуудад т?рэгдэн ?рн? этгээд р?? Испани х?ртэл н??жээ. Зарим нь ?мн? з?гт Паннон х?рчээ. Олон овог аймгууд нааш цааш н??сний дараа 6-р зуунд дорно з?гээс слав угсаатан н??н суурьшсан. Славын н??длийг хоёр хуваан ?здэг. Эхнийх нь 568 онд герман угсааны ломбардууд Бохемийг орхисон бол хоёрдугаар нь 630-660 онд само аймгийн холбоо нутагт ноёрхсон ?е юм. Христийн шашин 9-р зуунд дэлгэрч 10-14-р зуунд дийлэнх олонхийн шашин болжээ. 9-р зуунд зэргэлдээх Баваритай овог аймгийн байдал суларсан б?г??д нэгдсэн улс ?ндэстний шинжтэй болсон.

Премислийн ураг [ засварлах | кодоор засварлах ]

Их Моравийн I Свтоплук (870-894) нь Бохемийг ??рт?? хамааруулж байв. Т??ний дараа Их Моравийн улс т?рийн байдал тогтворг?й болсон ба н??дэлчин мажарын довтолгоонд ?ртс??р байсан. Чех ?ндэстний Премислийн ураг т?р?л Бохемийг эзэн мэдэж байв. Премислийн Бохеми дорно талын н??дэлчдээс хилээ хамгаалахын тулд франктай холбоо тогтоож, алба барьдаг байсан ба энэ холбоо нь тэднийг христийн шашинд оруулсан. Франк улстай тогтосон харилцаа нь Ариун Ромын Эзэнт Г?рэнтэй холбогдох болсон. 955 онд Ариун Ром болон Бохемийн хамтарсан цэрэг Лехфелдын тулалдаанд мажарын довтолгоог няцаасан. Бохемийн I Болеслав г?н (935-972) Ариун Ромын герман хаан I Оттогоос Моравийг эзэн мэдэх эрх авсан ба Ариун Ромын х?рээний дотор ??рт?? засах ихээхэн эрхтэй болжээ.

Бохемийн удирдагчдаас анх ван цолыг хэрэглэсэн нь II Вратислав (1058 он) байв. II Оттокар (1253-1278) вангийн ?ед Австри , Словенийг эзэлж Премислийн улс Адриатын тэнгис х?ртэл газрыг хамаарч байв. 1241 оны монголын довтолгоонд шахагдсан германчууд нутгийн умард, ?рн?д талаар суурьшсан.

Люксембургийн ураг [ засварлах | кодоор засварлах ]

1310 онд Люксембургийн ургийн I Жон Премислийн ургийн Элизабеттай гэрлэсэнээр Бохемийн вангийн ширээг давхар хамаарчээ. Т??ний х?? IV Чарльз Бохемын ван болсон б?г??д Праг дахь Чарльзын их сургуулийг ?ндэслэсэн нь Т?в Европ дахь анхны их сургууль байсан. Тэрээр улс т?рийн нэр х?ндтэй б?г??д Ариун Ромын Эзэнт Г?рний хаанаар сонгогдож байв. Бохемиэс гадна Морави , Силези , Дээд Лусат , Доод Лусат , Бранденбург , Нюрнберг , Люксембург гэх мэт олон газрыг хянаж байлаа.

Бохемид нутагласан германчууд Бохемийг хос хэлтэй орон болгосон. Тэдний ачаар Судетын уулархаг нутагт уул уурхай х?гжс?н. Санкт Йохимстал (?н??гийн Яхимов ) хэмээх уурхайн сууринд м?нг?н зоос ?йлдвэрлэж талер , доллар хэмээжээ.

Чарльзын их сургуулийн багш Ян Хус нь шинэчлэгч, шашны з?тгэлтэн байсан б?г??д ?н??гийн чех хэл дэлгэрэхэд хувь нэмэр оруулжээ.

Хусын Бохем [ засварлах | кодоор засварлах ]

Католик шашинтны 1415 оны Констанцын з?вл?л??р Ян Хусыг буруутган, цаазаар аваачжээ. Тэр чехийн байр суурийг илэрхийлсэн ба Хусыг дэмжигчид бослого гаргаснаас католик шашинтны нэгдсэн цэрэг тэдний эсрэг таван удаа дайтжээ.

Троцновын Ян Зизкагийн удирдлагад тэд эрслэн боссон. Ян Зизкагийн удирдсан цэрэг ?хэр буу, хуягт чингэлэг зэрэг олон шинэ зэвсэг техник хэрэглэсэн. Зизкагийн дараа Агуу Прокоп удирдаж, арваад жил ялагдалг?й дайтАВ. Хуссын цэрэг аажмаар каликстин , таборит гэж хоёр чиглэл болов. Каликстин нь католикуудтай эвлэрсэн бол таборит нь эвлэрээг?й. Каликстин нь 1434 онд Липанд таборитыг дийлсэнд ≪Бохемийг з?вх?н бохем л дийлнэ≫ гэдэг хэлц ??счээ. Католикууд каликстиныг сайшаасан боловч 1458 онд ван суусан Ийржи б?х Европын Христийн холбоог ??сгэхийг зорьсон нь папын дург?йг х?ргэжээ.

Хабсбургийн ураг [ засварлах | кодоор засварлах ]

1526 онд Унгар-Бохемийн II Луи ван байлдааны ?еэр нас барсанд Австрийн I Фердинанд шинэ хаан болсон нь Хабсбургийн ургийн х?н байв. 1436-1620 оны ямар шашин, урсгал эрх ч?л??тэй байсан бол 1609 онд Ариун Ромын эзэнт г?рний хаан II Рудольф Бохеми дахь Прагийг эзэнт г?рний нийслэлээр тогтоож, католик шашныг тунхаглав.

II Матяс хааны дараа II Фердинанд хаан болов. Бохемид протестант шашинтны бослого гарч энэ нь 1618 оны Гучин жилийн дайнд нэгджээ. Бохемийн вангийн сууринд калвинист протестант V Фредрик суусныг "?влийн ван" гэж алдаршуулжээ. Фредрик 1620 онд Цагаан уулын тулалдаанд амь ?рэгдэж, Бохемийн ноёд нутаг орноосоо ц?л?гд?в. Бохемид шашныг шинэтгэх х?д?лг??н т?гс?ж, Прага Ариун Ромын эзэнт г?рний т?в байхаа болив. 1627 онд герман хэлийг чехийн хэлийн дараа хоёрдугаар албан ёсны хэл болгов. Чех хэл б?х ард т?мний хэл байсан ба хаад ноёдын дунд герман болон латин хэл зонхилж байв.

18-р зууны т?гсг?лд Чехийн ?ндэсний сэргэх х?д?лг??н сэхээтний дунд явагдаж, чех хэл дахин удирдах т?вшний хэл болов.

1861 онд шинээр Бохемийн хурал ??сэв. Улс т?рийн намууд ??счээ. 1867 онд Австри-Унгарын эзэнт г?рний Австри болон Унгарын хоёр тал нь тэнц?? эрх эдлэхээр болсон. 1871 онд чех??д Австри-Унгар-Бохеми гэх гурвалсан холбоог ??сгэхийг зорьсон боловч няцаагдаж байв. 1918 оныг х?ртэл чех намууд ≪улсын эрх х?т?лб?р≫ гол зарчим болгосон.

20-р зуун [ засварлах | кодоор засварлах ]

Дэлхийн нэгд?гээр дайны дараа Бохеми шинээр байгуулагдсан Чехословакийн ц?м хэсэг болов. Чехословакт Бохеми, Морави , Чехийн Силези , Дээд Унгар (?н??гийн Словакт хамаарна), Карпатын Русь зэрэг нутаг багтсан. Чехословакийн нутагт нутгийн уугуул герман, унгар х?м??с бас байсан ба тэд Герман улсад нэгдэхийн т?л?? байв.

1938 оны Мюнхены хэлэлцээрээр герман ?ндэстэн суудаг Бохемийн хил хязгаарын нутгууд нь Нацист Германд харьяалагдав. Бохемийн ?лдсэн нутаг 1939 онд м?н Германд эзлэгджээ. Энэ ?ед харин Словак нь тусгаар улс хэмээх нэртэй Германы х??хэлдэй улс байдлаар оршин тогтножээ.

Германы т?рэмгийллийг эсэрг?йцсэнийг х?чээр нухчин дарж байв. 1942 онд Лидиц тосгоныг х?йс тэмтэрчээ.

Дэлхийн 2-р дайн т?гс?х?д Бохемийн германчууд герман нутаг руу д?рвэж, Потсдамын гэрээгээр Чехословак дахин тусгаар тогтносон улс болов. Бохемийн германчуудын ?лэмж хэмжээний х?р?нг? хураагдаж улсын орлого болжээ. Дайны ?мн? ардчилсан дэглэмтэй байсан бол дайны дараа коммунист нам т?рийн олонхийн санал аван т?рийн эрх барив.

1948 оноос Бохеми хэмээх т??хэн хилийг м?рд?хийг больж, шинээр засаг захиргааны хуваарь тогтоов.

1983 онд ардчилсан хувьсгал эхэлж, 1993 онд хуучин Бохемийн нутаг шинээр тусгаар тогтносон Б?гд Найрамдах Чех Улсад аймгууд болон хамаарчээ.

Цахим холбоос [ засварлах | кодоор засварлах ]

  Commons: Bohemia  ? Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

Wiktionary: Бохеми ? Энэ ?гийг тайлбар толиос харна уу