Амударья ( Персээр ???????) нь Памирын тэгш ?нд?рл?г ??с эх авч, Хинд?к?шийн нурууг нэвтлэн, баруун хойш урсдаг м?р?н юм. Хуучин Арал тэнгист цутгадаг байсан боловч одоо замдаа ц?лд ширгэдэг болсон. Урт нь 1450 км (анх 2400 км урттай байсан).

Дарья гэдэг нь тэнгис, м?р?н гэсэн утга б?хий перс ?г турк хэл р?? хувьсч орсон ?г тул "Аму м?р?н" гэсэн утгатай болно.

Каракумын ц?л , Кызылкумын ц?лийг заагладаг тус гол нь Арал тэнгисийн ?мн?д эргээр ?ржил шимт ?рг?н х?ндийг бий болгож байв. 4-5 мянган жилийн ?мн??с х?н амьдрах болж, газар тариалан эрхэлж байсан нь археологийн олдвороос тодорхой болоод байгаа. Амударья нь урсгалаа маш олон удаа ??рчилж байсан тул тэр болгонд нь х?м??с хот балгасаа н??лгэдэг байсан аж. З?вх?н з??н эрэгт нь л гэхэд 1000 гаруй хот балгасын туурь олдоод байгаа.

Х?ний х?чин з?йлээс ??дсэн уршиг [ засварлах | кодоор засварлах ]

1960-аад оноос хойш хуучнаар З?вл?лт Холбоот Улсад "Байгалийг ??рчл?н байгуулах т?л?вл?г??" хэрэгжиж, уг т?л?вл?г??ний дагуу Каракумын сувгийг барьж , атрыг эзэмшсэн байна. Гэвч уг суваг нь усны алдагдал ихтэй, ц?лийн уур амьсгалтай тус б?с нутаг дахь усны ууршлыг улам ихэсгэсэн нь эцэстээ давсжилтыг бий болгож, голын адаг ширгэжээ.

??ний улмаас Амударьяа м?рний цутгадаг байсан Арал тэнгисийн хэмжээ эрс багасч, устах аюулд ороод буй.