Их Британи

Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант Улс
*United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland* ( Англи )
Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант Улс United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland ( Англи )
	Т?рийн далбаа С?лд
	Т?рийн дуулал: ?" God Save the King " ; Бурхан Хааныг Аврагтун ;
	Шотланд дахь хааны с?лд : ;
	?Их Британи улсын байршил?(хар ногоон) Европ ?(хар саарал)
Нийслэл ба томоохон хот	Лондон ; 51°30′N 0°7′W ? / ? 51.500°N 0.117°W
Албан ёсны хэл ; болон ?ндэсний хэл	Англи ( де-факто ) ;
Нутгийн болон ц??нхийн хэл	Скотс хэл ; Ольстер Скотс хэл ; Уэльс хэл ; Корн хэл ; Шотланд-Гали хэл ; Ирланд хэл ; Британийн дохионы хэл ;
Угсаатны?б?лг??д ( 2011 )	87.1% Цагаан ; 7.0% Ази ; 3.0% Хар ; 2.0% Холимог ; 0.9% бусад ;
Шашин (2011)	59.5% Христийн шашин ; 25.7% Шашинг?й ; 4.4% Ислам ; 1.3% Хинд?изм ; 0.7% Сикхизм ; 1.2% бусад ; 7.2% шийдээг?й ;
Ард т?мний нэршил	Британичууд ;
Харьяат улсууд	Англи ; Шотланд ; Уэльс ; Умард Ирланд ;
Т?р засаг	Нэгдмэл парламентын ?ндсэн хуульт хаант засаг
?? Хаан	III Чарльз
?? Ер?нхий Сайд	Риши Сунак
Хууль тогтоох байгууллага	Парламент
?? Дээд танхим	Лордуудын Танхим
?? Доод танхим	Т?л??л?гчдийн Танхим
Т??х
?? Уэльс дэх хуулийн тухай акт	1535 болон 1542
?? Титм??дийн холбоо	3 сарын 24, 1603 он
?? Холбооны гэрээ	7 сарын 22, 1706 он
?? Англи-Шотландын Холбооны Акт	5 сарын 1, 1707 он
?? Их Британи-Ирландын Холбооны Акт	1 сарын 1, 1801 он
?? Ирландын Ч?л??т Улсын ?ндсэн Хуулийн тухай акт	12 сарын 5, 1922 он
Газар нутаг
??Нийт	242,495 км 2 ( 78 )
??Усны эзлэх талбай?(%)	1.51 (2015)
Х?н ам
??2022 тооцоо	68,138,484 ( 22 )
??2011?тооллого	63,182,178 ( 22 )
??Нягтаршил	270.7/км 2 ( 50 )
ДНБ ( ХАЧТ )	2023?тооцоо
??Нийт	▲ $3.847?их наяд ( 10 )
??Нэг х?нд ноогдох	▲ $56,471 ( 28 )
ДНБ (нэрлэсэн)	2023?тооцоо
??Нийт	▲ $3.159?их наяд ( 6 )
??Нэг х?нд ноогдох	▲ $46,371 ( 22 )
ОТББИ (2019)	▲ ?36.6 ; дундаж
ХХИ (2021)	▲ ?0.929 ; маш ?нд?р ?·? 18
М?нг?ний нэгж	Фунт стерлинг (GBP)
Цагийн б?с	UTC +0 ( Гринвичийн стандарт цаг , БЕЦ )
??Зуны цаг?( ЗЦ )	UTC +1 ( Британийн Зуны Цаг , БЕЗЦ )
Огнооны формат	?? / сс / жжжж ; жжжж - сс - ?? ?( МЭ ) ;
Жолооны тал	з??н
Утасны томьёо	+44
Домэйн нэр	.uk

Их Британи , албан ёсоор Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант Улс ^[16] ( товч. ИБУИНХУ ; Англи : The United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, United Kingdom, UK ) нь баруун хойд Европт , эх газрын баруун хойд эргээс холг?й оршдог арлын улс юм. Энэ улс нь Англи , Шотланд , Уэльс , Умард Ирланд гэсэн 4 улсаас б?рдэнэ. Газар нутаг нь Их Британи арал, Ирланд арлын з??н хойд хэсэг болон Британийн арлуудыг х?рээлсэн ихэнх жижиг арлуудаас б?рдэнэ. Умард Ирланд нь дангаараа Б?гд Найрамдах Ирланд ултай газраар хиллэдэг. ??нийг эс тооцвол Нэгдсэн Вант улс нь Атлантын далай , Умард тэнгис , Ла-Маншийн хоолой , Селтик тэнгис, Ирландын тэнгисээр х?рээлэгдсэн байдаг. Нэгдсэн Вант Улсын нийт нутаг дэвсгэр нь 243,610 хавтгай д?рв?лжин километр б?г??д 2021 оны байдлаар 67 сая гаруй х?н амтай болно.

1707 онд Английн Вант Улс болон Шотландын Вант Улс хооронд байгуулсан Холбооны гэрээний ?р д?нд энэх?? хоёр улс нэгдэн Нэгдсэн Вант улс байгуулсан б?г??д 1801 онд Ирланд Вант ултай нэгдэж Их Британи, Ирландын Нэгдсэн Вант Улсыг байгуулжээ. Ирландын ихэнх хэсэг нь 1922 онд Нэгдсэн Вант улсаас салж тусгаар тогтносоор, одоогийн д?р т?рх?? олж, 1927 онд нэрээ албан ёсоор Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Вант Улс болгон баталжээ. Газар нутагтай нь ойролцоо байрлах Мэн, Гернси, болон Жерси арал нь Нэгдсэн Вант улсын б?рэлдэх??нд хамаарахг?й ч, Титмийн газар нутаг ( Crown Dependencies ) гэдгийн х?рээнд Британийн засгийн газар тэдний батлан хамгаалах болон олон улсын харилцаанд т?л??л?х эрх ??ргийг эдэлнэ.

Нэгдсэн Вант улс нь анхны аж ?йлдвэржсэн орон б?г??д 19-р зууны дийлэнх болон 20-р зууны эхэн ?е буюу 1815-1914 оны "Пакс Британника"-ын ?еэр дэлхийн хамгийн н?л?? б?хий г?рэн байв. 1920-иод онд газар нутгийн оргил ?едээ Британийн эзэнт г?рэн дэлхийн газар нутаг болон х?н амын бараг д?р?вний нэгийг эзэлж байсан б?г??д т??хэн дэх хамгийн том эзэнт г?рэн байв. Гэвч Дэлхийн Нэгд?гээр болон Хоёрдугаар дайнд оролцсон нь Нэгдсэн Вант Улсын эдийн засгийг ихээхэн хохироож, м?н дэлхийн колоничлолын эсрэг х?д?лг??ний улмаас Британийн эзэнт г?рний ихэнх колони улсууд тусгаар тогтносон. Британийн н?л?? нь хуучин колони байсан орнуудын эрх з?й болон улс т?рийн системээс харагдах боломжтой б?г??д Нэгдсэн Вант улс соёлын х?рээнд, ялангуяа хэл, уран зохиол, х?гжим болон спортын х?рээнд дэлхийд ихээхэн н?л??тэй хэвээр байна. Англи хэл нь дэлхийн хамгийн т?гээмэл ярианы хэл б?г??д уугуул хэлээр дэлхийд гуравт жагсдаг байна.

Нэгдсэн Вант улс нь ?ндсэн хуульт хаант засагтай парламентын ардчилсан улс юм. Т?рийн тэрг??н нь Хаан III Чарльз юм. Нэгдсэн Вант Улсын (м?н Английн) нийслэл нь Лондон б?г??д х?н амаар хамгийн том хот болно. Эдинбург, Кардифф, Белфаст хотууд нь Шотланд, Уэльс, Умард Ирландын улсын нийслэл??д юм. Бусад томоохон хотуудад Бирмингем, Манчестер, Глазго, Лидс зэрэг орно. Их Британи нь Англи ба Уэльс, Шотланд, Умард Ирланд гэсэн гурван ??р хууль эрх з?йн харьяаллаас б?рддэг. Энэ нь эдгээр б?с??д Их Британид нэгдсэний дараа оршин тогтнож байсан хууль эрх з?йн тогтолцоогоо хадгалж ?лдсэнтэй холбоотой юм. 1998 оноос хойш Шотланд, Уэльс, Умард Ирланд эрх мэдлийн х?рээнд харьцангуй ялгаатай ??р ??рийн эрх мэдлийн засгийн газар, хууль тогтоох байгууллагатай болсон.

Нэгдсэн Хаант Улс нь ?нд?р х?гжилтэй орон ба эдийн засаг нь дотоодын нийт б?тээгдэх??нээр дэлхийд зургаад (худалдан авах чадварын паритетаар тооцсон ?ндэсний нийт б?тээгдэх??н ) эсвэл ес?д (нэрлэсэн ?НБ) орно. Энэх?? улс нь олон улсад эрх з?йн дагуу ц?мийн зэвсэг эзэмших эрх б?хий улс б?г??д цэргийн зардлаар дэлхийд д?р?вд?гээрт жагсдаг. Нэгдсэн Вант улс нь Нэгдсэн ?ндэстний Байгууллагын Аюулг?йн З?вл?лийн байнгын гиш??н б?г??д Европын З?вл?л, Их Долоо, НАТО , Дэлхийн Худалдааны Байгууллага , ?ндэстн??дийн Хамтын Н?х?рл?л зэрэг байгууллагуудын гиш??н юм.

Газар з?й засварлах

Их Британи арлын физик газар з?йн зураг

Бен-Невис

Северн м?рний г??р

Плимут. Б?рхэг ?д?р

Их Британи 243,610 хавтгай д?рв?лжин километр газар нутагтай, дэлхийн 78-р том орон юм.

Байрлал засварлах

Хойд ?рг?ргийн 49° ? 61°, баруун уртгийн 9° з??н уртрагийн 2° дотор Их Британи , Ирланд зэрэг арлууд ( Британийн олтриг ) дээр оршдог арлын орон ба газар з?йн байрлалаар Европ тив, ?рн?д Европт хамаарна.

Их Британи арлын дорнод талаар Умард тэнгис, ?мн?д талаар Ла-Маншийн хоолой , хоолойн цаана Франц улс байна. Хамгийн богино зайндаа 35 км б?г??д усан доогуур хоёр улсыг холбосон авто зам б?хий хонгил тавигдсан. Арлын баруун ?мн?д талаар Ирландын тэнгис , баруун хойд талаар Атлантын далай байна. Их Британийн эргийн урт ? 11,073 км.

Их Британи улсын нутаг дэвсгэрийн 130427 км² нь Англи , 78772 км² нь Шотланд , 20778 км² нь Уэльс , 13843 км² нь Умард Ирланд орных байдаг. Их Британи арлыг тойроод 1000 гаран арал байна. М?н ?ндсэн орноос хэдэн мянган километрийн алс Фолклендийн олтриг ( Аргентинтай маргаантай), ?мн? Жорж-?мн? Сэндвичийн арал, Бермуд, Гибралтар зэрэг далайн чанад нутаг байдаг.

Газрын гадарга засварлах

Англи ер?нхийд?? нам доор газар байдаг бол Уэльс, Шотланд уулархаг газар юм. Английн баруун хойд талд Пенниний нуруу гэж бий. Шотландын уулархаг баруун хойд талыг Хайленд (Шотландын ?нд?рл?г), Лоуленд (нам доор газар) гэдэг. Шотландын ?нд?рл?гт арлын хамгийн ?нд?р цэг Бен Невис (1343 м) байна. Уэльсийг ?мн?д, дундад, умард гэж гурав хуваах ба ?мн?д хэсэг нь ил?? уулархаг. Нам доор, эрэг газраар Глазго, Эдинбург, Кардифф зэрэг гол хотууд байна.

Усны з?й засварлах

Англиар Темза, Северн, Трент, Хамбер зэрэг гол урсдаг бол Шотландаар Тей, Уэльс Англи хоёрыг дамжин Северн, Уай, Умар Ирландаар Банн зэрэг гол урсана.

Уур амьсгал засварлах

Их Британийн ?мн?д тал арай дулаан, баруун тал арай чийглэг. Баруун хойд нутгийн Шотландын ?нд?рл?гт жилд 3000 мм хур буудаг бол з??н ?мн?д нутгийн Кэмбриджид 500 м хур тунадастай. I сард ?д?рт?? 7°C, ш?н?д?? 1°C, VII сард ?д?рт?? 21°C, ш?н?д?? 12°C дулаан байна.

Х?н ам з?й засварлах

Он	Х?н ам ^[17]
1801	16,300,000
1851	27,368,800
1900	41,154,600
1950	50,381,500
1970	55,632,200
1990	57,237,500
2013	64,105,654

Их Британи улсад 2013 онд 64,105,654 х?н амьдарч байна. Дэлхийд 21-р олон х?нтэй улс юм. Х?н амын ?с?лт - 0.5?%.

??нээс 52 сая Англи, 6 сая Шотланд, 3 сая Уэльс, 2 сая Умард Ирландын оршин суугч юмсанжээ.

Ард т?мэн засварлах

Их Британи олон угсаатан, т?рхтний орон юм.

Х?н амын 87% цагаан арьстан юм. 2.3% Энэтхэг, 1.9% Пакистан, 0.7% Бангладеш , 0.7 хувь Хятад, 1.4 хувь бусад, б?гд 7 хувь нь Азиас гаралтай х?н байна. 3% Африк, Карибаас гаралтай хар арьстан, 2% холимог арьстан, 1% бусад ангийн х?н байна.

Хот суурин засварлах

Лондон

Глазго

2010 оны х?н амын тоогоор:
Лондон (7,744,942) Бирмингем (942,766) Глазго (578,776) Ливерп??л (452,773) Эдинбург (451,851) Лидс (440,954) Шеффилд (415,175) Манчестер (396,322)	Бристол (372,985) Кардифф (316,793) Лестер (296,596) Бредфорд (278,984) Ковентри (267,775) Кингстон (265,615) Белфаст (258,659) Плимут (253,188)

Т??х засварлах

Стоунхенж . НТ? 2500 онд ??ссэн гэгдэх дурсгалт газар

Эртний ?е засварлах

Их Британид 30,000 жилийн тэртээ х?н суурьшижээ. Т?м?р зэвсгийн ?е, НТ? I мянганд бритон , галл зэрэг кельт угсаатан оршин байв. ХТ? 55-54 онд Юлий Цезарийн аян дайнаар Ромтой холбогдож НТ? 44 оноос Английн ?мн?д, дорнод хэсэг, Уэльс, Шотландын нам доор хэсэг Ромын колони болсон. Ромын ноёрхол 409 онд унахад Умар Европоос англосакс гэсэн герман угсаатан ирж Хаант улс олныг ??сгэн суусан ба 600 оноос нэгдэж, христийн католик шашинд оржээ.

Дундад зуун засварлах

Нормандын Уильям. 1066 он

Христийн тооллын 9-р зуунд Дани, Норвегийн викинг улс довтлон ихэнх газрыг эзэлсэн. Вессексийн Альфред ван эзлэгдэлг?й ?лдэж чадсан ба газар нутгаа нэгтгэж 956 онд Английн Хаант улс мэндэлжээ. Кнуд гэж сайн ван байсны дараа 1066 онд Нормандын Уильям г?н Английн II Харольдыг дийлж Английг эзэрхсэнээр язгууртны х?рээнд франц соёл нэвтэрсэн ба алсдаа англи соёлд уусчээ.

Кельт угсааныхан шахагдан Шотланд, Уэльст суусан б?г??д английн вангууд Уэльсыг эзлэвч Шотландыг эзэлж авч чаддагг?й байв.

Английн вангийн удам ?н??гийн Францын баруун хэсэгт ноёрхож байсан б?г??д 1202 оноос хойш Англи-Францын олон дайн болсны дотроос хамгийн алдартай нь Зуун жилийн дайн (1337?1453) байсан.

Сэргэн мандалт засварлах

Европын сэргэн мандалтын ?ед уламжлалт католик, шинэ протестант хоёрын тэмцэл болж байв. 1542 онд Уэльс Английн харьяанд б?рэн орсон ба Ирланд Английн толгойлсон хувийн холбоонд нэгдсэн байдаг. Энэ ?еэс Умард Ирландад Англи, Шотландын х?м??с ихээр шилжин суусан. 1603 онд Шотландын VI Жеймсийн толгойлсон хувийн холбоонд Англи, Шотланд , Ирланд орсон ба Эдинбургт байснаа Лондонд шилжин суужээ. 17-р зуунд холбоот гурван улс хэд хэдэн дайнд хамтаар орж байв. М?н ?ед Англи тэнгис далайд гарч Умард Америкт колони ??сгэжээ.

Нэгдсэн улс засварлах

Их Британийн х?л?г онгоц

1707 онд Англи, Шотланд албан ёсоор нэгдэж нэгэн Хаант улс болов. 18-р зуунд хэмжээт эрх хаант засаг , парламентат ёс х?гжиж, анхны ер?нхий сайд (1721?1742) нь Роберт Вальполе байжээ. Их Британид иргэний дайн болж, Америк дахь колони тусгаар тогтнолын т?л?? дайтаж 1783 онд Америкийн Нэгдсэн Улс тусгаар тогтносноор Их Британийн колонийн гол сонирхол Энэтхэгт чиглэсэн. Их Британи далайн тээврийн худалдаа, боолын наймаанд тэрг??лж байв.

1801 онд Их Британи, Ирланд хоёр нэгдэж нэгэн Хаант улс болов. 19-р зуунд Их Британи эрчимтэй аж ?йлдвэржиж, ч?л??т худалдаа цэцэглэжээ. Т?рийн хэрэгт сэхээтнээс гадна дунд ангийнхан з?тгэх болж, газар тариалан фермэрт шилжиж, хотод анх ажилчин анги бий болсон. Францын Напелеон дайнд ялагдсаны дараа Их Британи дэлхийн хамгийн х?чирхэг г?рэн болж, дэлхийн улс т?рийн хэрэгт шууд н?л??лж эхэлсэн. Канад , Австрали , Шинэ Зеланд ??рт?? засах их эрх олж, аажимдаа тусгаар тогтножээ.

Колонийн задрал засварлах

Британийн эзэнт г?рэн

Дэлхийн нэгд?гээр дайнд Их Британи нь Франц, Орос , Америкийн Нэгдсэн Улстай эвсэж Германтай байлдаж байв. Дайны дараа ?ндэстний лигийн з?вш??рл??р Герман, Османы колонийг эзэн мэдэж байв. Энэ ?ед Британийн эзэнт г?рэн дэлхийн хуурай газрын 1/5-ыг хамаарч байсан. Ирландын ?ндсэрхэг ?зэл сэргэж 1910 оноос хойш тэмцсээр 1922 онд тусгаар тогтносон бол Умард Ирландын ард т?мэн Их Британид ?лдэхээр шийдсэн.

Дэлхийн хоёрдугаар дайны ?ед Их Британийг сэр Уинстон Черчилль удирдаж, Германы эсрэг байлдсан. 1944 онд Нормандад Америктай хамт цэргийн десант буулгаж дайны ялалтад хувь нэмэрлэж байсан ба Атлантын далайд Германтай, Умард Африкт Италитай , Бирмд Японтой байлдаж байсан.

Дайны дараа Колониуд тусгаар тогнож эхэлсэн ба 1947 онд Энэтхэг ( Пакистан , Бангладеш гэж Энэтхэгээс салсан) тусгаар тогтножээ. Тусгаар тогтносон улсууд Их Британийн Хамтын Н?х?рл?лд багтдаг б?г??д зарим бага улсын нэр т?дий т?рийн тэрг??н нь Их Британийн хатан ван II Элизабет байсаар байна.

Уэльсийн г?нж Диана

1947 оноос хойш засварлах

Дайны дараа Нэгдсэн ?ндэстний Байгууллагыг байгуулалцав. Их Британи 1952 онд ц?мийн зэвсэгтэй болсон. 1955 оны Израиль-Египетийн дайн Суэцийн хямралд шинээр бий болсон Израилын талд орж дайтаж байв. АНУ, Их Британий улс т?рийн н?л?? ?сч Англи хэл олон улсын ойлголцлын нэгд?гээр хэл болж эхэлсэн байдаг. Их Британийг чиглэсэн тив дамнасан н??дэл их явагдсанаас Их Британи цагаан, шар, хар олон арьстны орон болсон. 1954 оны Лондон-Парисын хурал, ?рн? Европын нэгдлээр эхэлсэн Европын интеграцчилал 1973 онд ч?л??т худалдаа, эдийн засгийн холбоо, 1992 онд Европын холбоо болон ??рчл?гдс?н байна.

1970 оноос эдийн засгийн х?гжил удааширсанд 1980 онд ер?нхий сайд Маргарет Тетчер улсын ?йлдвэрийг хувьчилж, х?р?нгийн зах зээлийг шинэтгэжээ. 1984 онд Умард тэнгисийн ёроолоос газрын тос олборлох болсон.

Их Британи Н?Б, НАТО , Европын холбоонд гол байр суурьтай байсаар байна. Афганистан , Иракийн дайнд оролцсон. 2008 оны санх??гийн хямралд ?ртс?н. 2014 онд Шотландын тусгаар тогтнох эсэх санал асуулгад 55% "хэрэгг?й" гэсэн хариу гарчээ.

Т?р засаг засварлах

Их Британи бол т?рийн хэмжээт эрхт хаант засагт хэлбэртэй, т?рийн нэгдмэл байгууламжтай б?рэн эрхт улс юм.

II Элизабет хатан хан

Хаант ёс засварлах

Улсын ван буюу хатан хан нь т?рийн тэрг??н гэхийн зэрэгцээ эв нэгдлийн бэлгэ тэмдэг юм. Хаант ёс мянгаад жил ?ргэлжлэхдээ ганцхан удаа т?р хугацаагаар тасалдаж байжээ. 1649-1660 оны хооронд Б?гд найрамдах улс байсан. Их Британийн хан м?н Их Британийн хамтын н?х?рл?лийн нэр б?хий 15 орны бэлгэ тэмдгийн т?рийн тэрг??н тул т??ний т?л??лс?н амбан захирагч тухайн орныг удирддаг. Хаан нь ер?нхий сайд, сайд, ш??гч, зэвсэгт х?чний том тушаалтан, амбан захирагч, элчин сайд, с?мийн хамба нарыг ёслолын чанартай томилдог.

Хаан гэмт хэрэгтэнд ?рш??л ?з??лдэг б?г??д х?м??ст цол хэргэм, одон тэмдэг шагнах ёслолын ??рэг г?йцэтгэдэг байна. Олон улсын харилцааны хувьд Хаан дайн зарлах, энхийг тогтоох, гадаад улсын х?лээн з?вш??р?х, гэрээ батлах, нутаг дэвсгэрийн асуудлыг шийдэх эрхтэй. Хааны т?рс?н ?дрийг Английн ?ндэсний баяр болгон тэмдэглэдэг. Одоо ?ед II Элизабет хатан хаан т?р толгойлж байна. Тэр 1895-1952 онд хан байсан VI Георгийн ууган охин билээ. 1926 онд т?рс?н Элизабет 1952 онд 26 настайдаа хан ширээнд заларснаас ?дг?? 70 орчим жилийг ?джээ.

Парламент засварлах

Улсын хууль тогтоох дээд байгууллага нь Их Британийн Парламент ( Parliament of the United Kingdom ) байна. Хоёр танхимтай.

Вестминстерийн ордон

19-р зуунаас Т?л??л?гчдийн Танхим ардчилагдсан байна. 1832 оны Их Шинэчлэлтийн Т?с?л нь дунд ангийнханд сонгогдох эрхийг олгож, 1867, 1884 оны тогтоолоор ажилчин ангийнхан сонгогдох боломжтой болов. 1885 онд тэгш сонгуулийн тойргийг бий болгосон. 1911 оны парламентын шийдвэр нь Лордуудын Танхимын эрхийг хасжээ. 1918 онд анх 30 настай эмэгтэй х?н сонгогдож 1928 онд 26 настай эмэгтэй сонгогдож байв. 1969 оноос сонгогдох эрхийн доод насыг 18 болгож багасгасан.

1707 оны Англи-Шотландын холбоо нь Парламентад 16 Шотланд язгууртан, 45 т?л??л?гчийг оруулжээ. 1800 онд Ирландтай холбоо байгуулснаар 32 язгууртан, 100 т?л??л?гчийг нэмж оруулсан хэдий ч 1922 онд Ирландын тусгаар улс болсноор тэд гарсан.

Лордуудын Танхим засварлах

Лордуудын Танхим ( House of Lords ) нь Английн шашны с?мийн хамба, язгууртнаас б?рддэг. Хатан хааны томилсон 1200 гиш??нтэй. Нэгэн ?е Т?л??л?гчдийн танхимтай адил эрхтэй байсан, одоо оролцоо хумигдмал болсон. Язгууртнууд хуульд нэмэлт тусгал, заавар оруулах, боловсронгуй болгох эрхтэй. Ш??х тогтолцооны дээд байгууллага болдог.

Т?л??л?гчдийн Танхим засварлах

Дэвид Кэмерон

Т?л??л?гчдийн Танхим ( House of Commons ) нь 659 гиш??нтэй байх ба тэнцвэртэй тойргоос 18 нас х?рсэн иргэд сонгодог. 5 жилээр сонгогдож, улс т?рийн шаардлагын улмаас ер?нхий сайдын санал болгосноор ээлжит бус сонгуулийг зохион байгуулж болно. Хэрвээ Засгийн газар, т?л??л?гчдийн танхимд олонх болсон намаас б?рдвэл эсвэл Т?л??л?гчдийн Танхимаар итгэл х?лээлгэхг?й гэж ?звэл огцорно. Дахин сонгууль гурван долоо хоногийн дотор явагдах хуультай.

?н?? ?ед Т?л??л?гчдийн Танхим ихээхэн ??рэгтэй. Ямар ч шинэ хууль, ??рчл?лт, хориг, татвар ноогдуулалт ??гээр дамжина. Орон нутгийн б?х удирдлага парламентын шийдвэрээр томилдог. Засгийн газрын гиш??д, ер?нхий сайд нар нь аль нэг танхимын гиш??н байдаг б?г??д т?л??л?гчдийн танхимд ??рэг х?лээж байдаг.

Засгийн газар засварлах

Т?рийн шийдвэрийг хэрэгж??лэх байгууллага нь Их Британи улсын Засгийн газар ( Cabinet of the United Kingdom ) байна. Засгийн газрын тэрг??н нь Ер?нхий сайд юм. 2019 оны 7 дугаар сарын 24-н??с Консерватив намаас нэр дэвшсэн Борис Жонсон Ер?нхий сайдаар ажиллаж байна.

Орон нутаг засварлах

Нутгийн хуваарь

Д?рв?н орон

Их Британи улс нэр б?хий д?рв?н оронд хуваагддаг. Орон б?рийн нутгийн хуваарь ??р ??р байдаг.

Д/д	Орон	Нутгийн хуваарь	Газар нутаг км² ^[18]	Х?н ам (2011 он) ^[19]
1	Англи	9 муж, 6 хот хошуу, 28 хошуу, 55 нэгж нутаг, Их Лондон, Силли арал	130,395	53,012,450
2	Шотланд	32 з?вл?лт нутаг	78,772	5,295,403
3	Уэльс	9 хошуу, 3 хот, 3 хот хошуу	20,779	3,063,456
4	Умард Ирланд	5 хошуу, 11 тойрог	13,843	1,810,863
	Их Британи	олон з?йлийн нэгжийн нутаг	243,789	63,182,178

??нээс гадна далайн чанад нутаг байна. Гибралтар , Фолкленд (маргаантай), Кайман , Бермуд зэрэг 14 нутаг бий.

Эдийн засаг засварлах

Лондон хот - санх??гийн т?в

Аэробус А350 нисэх онгоцны х?д?лг??р, далавчийг Их Британид хийдэг.

Их Британи Умард тэнгисийн ёроолоос газрын тос олборлодог

Их Британи зах зээлийн эдийн засагтай, дотоодын нийт б?тээгдэх??ний хэмжээгээр дэлхийд 5-р байрт, Европт Германы дараа 2-р байрт байгаа орон юм. ?йлчилгээний салбарт ДНБ-ийн 73% б?тээгддэг. Лондон хот бол дэлхийн санх??гийн томоохон т?в юм. М?нг?ний нэгж - фунт стерлинг.

Их Британид жилд 27 сая жуулчин зочилдог б?г??д энэ тоогоороо дэлхийн аялал жуулчлалын 6-р орлоготой орон юм.

Аж ?йлдвэрийн хувьсгалын ?ед Их Британид нэхмэлийн ?йлдвэрлэл, т??ний дараа х?л?г онгоц ?йлдвэрлэл, н??рсний уурхай, т?м?р боловсруулах салбар эхэлж х?гжс?н. 19-р зуунд Их Британийн худалдаачид, банк дэлхийд тэрг??лж байсан бол дэлхийн хоёрдугаар дайны дараанаас х?нд аж ?йлдвэрийн жин буурч, ?дг?? аж ?йлдвэр ДНБ-ийн 17%-ийг эзэлж байна.

Автомашины ?йлдвэрлэлд 800,000 х?н ажилладаг. 52 тэрбум фунт стерлингийн бараа ?йлдвэрлэгдэж, 26 тэрбум нь экспортлогджээ.

Нисэх онгоц ?йлдвэрлэнэ. Эндхийн Аэробус загварын нисэх онгоцууд дэлхий даяар ?йлчилж байна.

Лондон бол дэлхийн нэгэн том санх??гийн т?в юм.

Эм ?йлдвэрлэл х?гжс?н.

2006 оны байдлаар ИБУИНВУ нь дэлхийд эрчим х?ч ?йлдвэрлэлээр 15-р байрт байсан. Газрын тос, шатдаг хийн BP, Shell, BG зэрэг томоохон компани ажилладаг. Цахилгааны 40 хувийг шатдаг хийнээс, 30 хувийг н??рснээс, 19 хувийг ц?мийн эрчим х?чээс, 4.2 хувийг ус, салхи, хогноос гаргаж авч байна.

Зам тээвэр засварлах

Хитроу нисэх буудал

Авто замын с?лжээ ?нд?р х?гжс?н. 46904 км урт улсын чанартай зам, 3497 км хурдны зам, 344000 км цардмал замтай. 2009 оны байдлаар 34 сая автомашин х?д?лг??нд оролцож байсан.

Их Британи аралд 16300 км т?м?р зам, Умар Ирландад 304 км т?м?р зам тавигдсан. Жилд давхардсан тоогоор 1.6 тэрбум х?н галт тэргээр зорчдог.

2010 оны жишээгээр Их Британийн нисэх буудлуудаар 211 сая х?н зорчин ?нг?рс?н. Лондоны Хитроу, Гэтвик, Стэнстэд гэсэн нисэх буудлууд голлодог. Хитроу нисэх буудал нийслэлээс баруун з?гт 24 км зайтай байдаг.

Лавлах бичиг засварлах

↑ Berry, Ciara (15 January 2016). "National Anthem" . The Royal Family . Retrieved 4 June 2016 .
↑ "List of declarations made with respect to treaty No. 148" . Council of Europe . Archived from the original on 12 Арван хоёрдугаар сар 2013 . Retrieved 12 December 2013 . {{ cite web }}: Check date values in: |archive-date= ( help )
↑ "Welsh language on GOV.UK ? Content design: planning, writing and managing content ? Guidance" . www.gov.uk . Retrieved 3 August 2018 . ; "Welsh language scheme" . GOV.UK . Retrieved 3 August 2018 . ; "Welsh language scheme" . GOV.UK . Retrieved 3 August 2018 .
↑ Weller, Paul (2016). "Balancing within Three Dimensions: Christianity, Secularity, and Religious Plurality in Social Policy and Theology". Studies in Interreligious Dialogue . 26 (2): 131?146. doi : 10.2143/SID.26.2.3200411 .
↑ Cusick, Edmund; Storry, Mike (2017). "Religion". In Storry, Mike; Childs, Peter (eds.). British Cultural Identities (5th?ed.). London: Routledge. pp.?239?266. ISBN 978-1315440590 .
↑ Bradbury, Jonathan (2021). Constitutional Policy and Territorial Politics in the UK: Volume 1: Union and Devolution 1997?2012 . Policy Press. pp.?19?20. ISBN 978-1-5292-0588-6 .
↑ Leith, Murray Stewart (2012). Political Discourse and National Identity in Scotland . Edinburgh University Press. p.?39. ISBN 978-0-7486-8862-3 .
↑ Gagnon, Alain-G.; Tully, James (2001). Multinational Democracies . Cambridge University Press. p.?47. ISBN 978-0-521-80473-8 . ; Bogdanor, Vernon (1998). "Devolution: the Constitutional Aspects" . In Beatson, Jack (ed.). Constitutional Reform in the United Kingdom: Practice and Principles . Oxford: Hart Publishing. p.?18. ISBN 978-1-901362-84-8 .
↑ Demographic Yearbook ? Table 3: Population by sex, rate of population increase, surface area and density (PDF) (Report). United Nations Statistics Division. 2012 . Retrieved 9 August 2015 .
↑ "Surface water and surface water change" . Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) . Retrieved 11 October 2021 .
↑ "United Kingdom" . The World Factbook (2024?ed.). АНУ-ын Тагнуулын т?в газар . Retrieved 21 March 2023 .
↑ "2011 UK censuses" . Office for National Statistics . Retrieved 17 December 2012 .
↑ ^13.0 ^13.1 ^13.2 ^13.3 "World Economic Outlook database: April 2023" . International Monetary Fund . April 2023.
↑ "Inequality ? Income inequality" . us.oecd.org . OECD . Retrieved 25 July 2021 .
↑ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (in англи). United Nations Development Programme . 8 September 2022 . Retrieved 8 September 2022 .
↑ "Монгол хэлний з?в бичих д?рмийн журамласан толь" . toli.gov.mn . Retrieved 21 January 2023 . Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант Улс
↑ Overview of the UK Population.
↑ Office for National Statistics
↑ 2011 Census, Population and Household Estimates for the United Kingdom : ( 2011 Census: QS211EW Ethnic group (detailed), wards in England and Wales (ZIP 7239Kb) )

Тэмдэглэл засварлах

↑ ?г нь уламжлалын асуудал тул т?рийн дууллын з?вш??р?гдс?н хувилбар байхг?й; ихэвчлэн эхний бадаг л дуулагддаг. ^[1] No statute has been enacted designating "God Save the King" as the official anthem. In the English tradition, such laws are not necessary; proclamation and usage are sufficient to make it the national anthem. "God Save the King" also serves as the Royal anthem for certain Commonwealth realms . The words King, he, him, his , used at present, are replaced by Queen, she, her when the monarch is female.
↑ Скотс, Ольстер Скотс, Уэльс, Корн, Шотланд-Гали болон Ирланд хэл??д нь Европын З?вл?лийн Б?с нутгийн болон ц??нхийн хэлний тухай Европын Хартийн дагуу нутгийн эсвэл ц??нхийн гэж ангилагддаг. ^[2] Эдгээр хэлийг сурталчлах тодорхой ??рэг хариуцлага ??нд багтана. ^[3] М?н Их Британийн хэлн??д ?знэ ??. Уэльс улсад Уэльс хэл нь де-юре хязгаарлагдмал албан ёсны статустай, т??нчлэн ?ндэсний засгийн газрын ?йлчилгээ ?з??лэхэд хязгаарлагдмал байдаг.
↑ Хэдийгээр Нэгдсэн Вант Улс нь уламжлал ёсоор нэгдмэл улс гэж тооцогддог байсан ч Вернон Богданорын ^[6] болон бусдын дэвш??лсэн "эвслийн улс" гэсэн тодорхойлолт нь 1990-д онд Их Британид эрх мэдлийг шилж??лэх тухай хууль батлагдсанаас хойш улам б?р н?л??тэй болсон. ^[7] Эвслийн улс нь нэгдмэл улсаас ялгаатай нь гол эрх мэдэлтэй байхын зэрэгцээ т??ний б?рэлдэх??н хэсг??дийн т??хэн эрх, дэд б?тцийн эрх мэдлийг х?лээн з?вш??рд?г. ^[8]
↑ Эрх ч?л??л?гдс?н зарим улсууд, титэм хараат улсууд болон Британийн хилийн чанад дахь нутаг дэвсгэр??д ??рсдийн фунтыг гаргадаг, эсвэл ??р улсын м?нг?н тэмдэгтийг ашигладаг.. Ил?? их мэдээллийг Британийн м?нг?н тэмдэгт??дийн жагсаалтаас харна уу.
↑ Хоёр далайн чандын нутаг дэвсгэрийг эс тооцвол: Гибралтар болон Британийн Энэтхэгийн далайн нутаг дэвсгэр
↑ .gb домейныг м?н Их Британид олгосон ч хэрэглээ нь бага.

Гадаад холбоос засварлах

[1] Berry, Ciara (15 January 2016). "National Anthem" . The Royal Family . Retrieved 4 June 2016 .

[reglang-3] "List of declarations made with respect to treaty No. 148" . Council of Europe . Archived from the original on 12 Арван хоёрдугаар сар 2013 . Retrieved 12 December 2013 . {{ cite web }}: Check date values in: |archive-date= ( help )

[4] "Welsh language on GOV.UK ? Content design: planning, writing and managing content ? Guidance" . www.gov.uk . Retrieved 3 August 2018 . ; "Welsh language scheme" . GOV.UK . Retrieved 3 August 2018 . ; "Welsh language scheme" . GOV.UK . Retrieved 3 August 2018 .

[Weller-6] Weller, Paul (2016). "Balancing within Three Dimensions: Christianity, Secularity, and Religious Plurality in Social Policy and Theology". Studies in Interreligious Dialogue . 26 (2): 131?146. doi : 10.2143/SID.26.2.3200411 .

[CusickStorry-7] Cusick, Edmund; Storry, Mike (2017). "Religion". In Storry, Mike; Childs, Peter (eds.). British Cultural Identities (5th?ed.). London: Routledge. pp.?239?266. ISBN 978-1315440590 .

[8] Bradbury, Jonathan (2021). Constitutional Policy and Territorial Politics in the UK: Volume 1: Union and Devolution 1997?2012 . Policy Press. pp.?19?20. ISBN 978-1-5292-0588-6 .

[9] Leith, Murray Stewart (2012). Political Discourse and National Identity in Scotland . Edinburgh University Press. p.?39. ISBN 978-0-7486-8862-3 .

[10] Gagnon, Alain-G.; Tully, James (2001). Multinational Democracies . Cambridge University Press. p.?47. ISBN 978-0-521-80473-8 . ; Bogdanor, Vernon (1998). "Devolution: the Constitutional Aspects" . In Beatson, Jack (ed.). Constitutional Reform in the United Kingdom: Practice and Principles . Oxford: Hart Publishing. p.?18. ISBN 978-1-901362-84-8 .

[12] Demographic Yearbook ? Table 3: Population by sex, rate of population increase, surface area and density (PDF) (Report). United Nations Statistics Division. 2012 . Retrieved 9 August 2015 .

[13] "Surface water and surface water change" . Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) . Retrieved 11 October 2021 .

[14] "United Kingdom" . The World Factbook (2024?ed.). АНУ-ын Тагнуулын т?в газар . Retrieved 21 March 2023 .

[15] "2011 UK censuses" . Office for National Statistics . Retrieved 17 December 2012 .

[IMFWEOUK-16] 13.0 ^13.1 ^13.2 ^13.3 "World Economic Outlook database: April 2023" . International Monetary Fund . April 2023.

[17] "Inequality ? Income inequality" . us.oecd.org . OECD . Retrieved 25 July 2021 .

[18] "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (in англи). United Nations Development Programme . 8 September 2022 . Retrieved 8 September 2022 .

[22] "Монгол хэлний з?в бичих д?рмийн журамласан толь" . toli.gov.mn . Retrieved 21 January 2023 . Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант Улс

[23] Overview of the UK Population.

[24] Office for National Statistics

[25] 2011 Census, Population and Household Estimates for the United Kingdom : ( 2011 Census: QS211EW Ethnic group (detailed), wards in England and Wales (ZIP 7239Kb) )

[2] ?г нь уламжлалын асуудал тул т?рийн дууллын з?вш??р?гдс?н хувилбар байхг?й; ихэвчлэн эхний бадаг л дуулагддаг. ^[1] No statute has been enacted designating "God Save the King" as the official anthem. In the English tradition, such laws are not necessary; proclamation and usage are sufficient to make it the national anthem. "God Save the King" also serves as the Royal anthem for certain Commonwealth realms . The words King, he, him, his , used at present, are replaced by Queen, she, her when the monarch is female.

[5] Скотс, Ольстер Скотс, Уэльс, Корн, Шотланд-Гали болон Ирланд хэл??д нь Европын З?вл?лийн Б?с нутгийн болон ц??нхийн хэлний тухай Европын Хартийн дагуу нутгийн эсвэл ц??нхийн гэж ангилагддаг. ^[2] Эдгээр хэлийг сурталчлах тодорхой ??рэг хариуцлага ??нд багтана. ^[3] М?н Их Британийн хэлн??д ?знэ ??. Уэльс улсад Уэльс хэл нь де-юре хязгаарлагдмал албан ёсны статустай, т??нчлэн ?ндэсний засгийн газрын ?йлчилгээ ?з??лэхэд хязгаарлагдмал байдаг.

[11] Хэдийгээр Нэгдсэн Вант Улс нь уламжлал ёсоор нэгдмэл улс гэж тооцогддог байсан ч Вернон Богданорын ^[6] болон бусдын дэвш??лсэн "эвслийн улс" гэсэн тодорхойлолт нь 1990-д онд Их Британид эрх мэдлийг шилж??лэх тухай хууль батлагдсанаас хойш улам б?р н?л??тэй болсон. ^[7] Эвслийн улс нь нэгдмэл улсаас ялгаатай нь гол эрх мэдэлтэй байхын зэрэгцээ т??ний б?рэлдэх??н хэсг??дийн т??хэн эрх, дэд б?тцийн эрх мэдлийг х?лээн з?вш??рд?г. ^[8]

[19] Эрх ч?л??л?гдс?н зарим улсууд, титэм хараат улсууд болон Британийн хилийн чанад дахь нутаг дэвсгэр??д ??рсдийн фунтыг гаргадаг, эсвэл ??р улсын м?нг?н тэмдэгтийг ашигладаг.. Ил?? их мэдээллийг Британийн м?нг?н тэмдэгт??дийн жагсаалтаас харна уу.

[20] Хоёр далайн чандын нутаг дэвсгэрийг эс тооцвол: Гибралтар болон Британийн Энэтхэгийн далайн нутаг дэвсгэр

[21] .gb домейныг м?н Их Британид олгосон ч хэрэглээ нь бага.

[16]

[a]

[b]

[4]

[5]

[c]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[d]

[e]

[f]

[17]

[18]

[19]

[1]

[2]

[3]

[6]

[7]

[8]

Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант Улс United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland ( Англи )
Т?рийн далбаа С?лд
Т?рийн дуулал: ?" God Save the King " ^[a] Бурхан Хааныг Аврагтун
Шотланд дахь хааны с?лд :
Дэлхийн б?мб?рц?г Европын газрын зураг ?Их Британи улсын байршил?(хар ногоон) Европ ?(хар саарал)
Нийслэл ба томоохон хот	Лондон 51°30′N 0°7′W ? / ? 51.500°N 0.117°W ? / 51.500; -0.117
Албан ёсны хэл болон ?ндэсний хэл	Англи ( де-факто )
Нутгийн болон ц??нхийн хэл ^[b]	Скотс хэл Ольстер Скотс хэл Уэльс хэл Корн хэл Шотланд-Гали хэл Ирланд хэл Британийн дохионы хэл
Угсаатны?б?лг??д ( 2011 )	87.1% Цагаан 7.0% Ази 3.0% Хар 2.0% Холимог 0.9% бусад
Шашин (2011) ^[4]^[5]	59.5% Христийн шашин 25.7% Шашинг?й 4.4% Ислам 1.3% Хинд?изм 0.7% Сикхизм 1.2% бусад 7.2% шийдээг?й
Ард т?мний нэршил	Британичууд
Харьяат улсууд	Англи Шотланд Уэльс Умард Ирланд
Т?р засаг	Нэгдмэл ^[c] парламентын ?ндсэн хуульт хаант засаг

?? Хаан	III Чарльз
?? Ер?нхий Сайд	Риши Сунак

Хууль тогтоох байгууллага	Парламент
?? Дээд танхим	Лордуудын Танхим
?? Доод танхим	Т?л??л?гчдийн Танхим
Т??х

?? Уэльс дэх хуулийн тухай акт	1535 болон 1542
?? Титм??дийн холбоо	3 сарын 24, 1603 он
?? Холбооны гэрээ	7 сарын 22, 1706 он
?? Англи-Шотландын Холбооны Акт	5 сарын 1, 1707 он
?? Их Британи-Ирландын Холбооны Акт	1 сарын 1, 1801 он
?? Ирландын Ч?л??т Улсын ?ндсэн Хуулийн тухай акт	12 сарын 5, 1922 он

Газар нутаг
??Нийт	242,495 км ²^[9] ( 78 )
??Усны эзлэх талбай?(%)	1.51 (2015) ^[10]
Х?н ам
??2022 тооцоо	68,138,484 ^[11] ( 22 )
??2011?тооллого	63,182,178 ^[12] ( 22 )
??Нягтаршил	270.7/км ² ( 50 )
ДНБ ( ХАЧТ )	2023?тооцоо
??Нийт	▲ $3.847?их наяд ^[13] ( 10 )
??Нэг х?нд ноогдох	▲ $56,471 ^[13] ( 28 )
ДНБ (нэрлэсэн)	2023?тооцоо
??Нийт	▲ $3.159?их наяд ^[13] ( 6 )
??Нэг х?нд ноогдох	▲ $46,371 ^[13] ( 22 )
ОТББИ (2019)	?36.6 ^[14] дундаж
ХХИ (2021)	▲ ?0.929 ^[15] маш ?нд?р ?·? 18
М?нг?ний нэгж	Фунт стерлинг ^[d] (GBP)
Цагийн б?с	UTC +0 ( Гринвичийн стандарт цаг , БЕЦ )
??Зуны цаг?( ЗЦ )	UTC +1 ( Британийн Зуны Цаг , БЕЗЦ )
Огнооны формат	?? / сс / жжжж жжжж - сс - ?? ?( МЭ )
Жолооны тал	з??н ^[e]
Утасны томьёо	+44
Домэйн нэр	.uk ^[f]