Шонски ?азик
Застапен во	Зимбабве   Мозамбик   ?АР   Замби?а   Боцвана
Подрач?е	Африка
Говорници	10,8 мил. (шона); 15 мил. со ндау, ма?ика итн.
?азично семе?ство	нигер-конгоанско атлантско-конгоанско бенуе-конгоанско бантоидно ?ужно бантоидно банту шонски (S.10) шонски ?азик
?азични кодови
ISO 639-1	sn
ISO 639-2	sna
ISO 639-3	sna
Linguasphere	99-AUT-a = 99-AUT-aa (standardised Shona)+ 99-AUT-ab (chiKorekore вкл. вариететите од -aba до -abk)+ 99-AUT-ac (chiZezuru -aca..-ack)+ 99-AUT-ad (сев. ма?ика -ada..-adk)+ 99-AUT-ae (цент. ма?ика -aea..-aeg)+ 99-AUT-af (каранга -afa..-aff)+ 99-AUT-ag (ндау -aga..-age)+ 99-AUT-ah (шанга)+ 99-AUT-ai (каланга)+ 99-AUT-aj (намби?а -aja..-ajc)+ 99-AUT-ak (лилима -aka..-akf)
Оваа страница може да содржи фонетски симболи од ме?ународната фонетска азбука (МФА) .

Шона ( chiShona ) или шонски ?азик ? ?азик од семе?ството на банту-?азици на ко? говори народот Шона во Зимбабве и ?ужна Замби?а ; поимот ги опфа?а и народите што ги говорат ди?алектите на шона: зезуру, каранга, ма?ика, ндау и корекоре (некои струч?аци го вбро?уваат и каланга, но други го сметаат за посебен ?азик). Шона е главен ?азик во Зимбабве, заедно со ндебеле и англискиот , ко? е деловен ?азик. ?азикот шона го зборува голем дел од населението на Зимбабве . Застапен е и во Замби?а , Боцвана и Мозамбик .

Од сите банту-?азици , шона има на?ве?е говорници како ма?чин ?азик. Според Ethnologue , ^[1] Доколку ги вброиме ди?алектите каранта, зезуру и корекоре, шона има 10,8 говорници. Ди?алектите ма?ика и ндау ^{[2] [3] [4]} кои на Ethnologue се наведени посебно, ^[5] имаат по 1.025.000 ^[6] и 2.380.000 говорници ^[7] . Тоа значи дека вкупната бро?ка на говорници на шона изнесува 14,2 милиони лу?е. Зулу е втор на?застапен банту-?азик со 10,3 милиони говорници. ^[8]

Шона е пишан литературен ?азик со сво? правопис и граматика , кодификуван во почетокот на XX век, а стандардизиран во 1950-тите. Првиот роман на шона е ?Фесо“ од писателот Соломон Муцваиро, об?авен во 1957. Шона се предава во училиштата, но само во ?азичната настава, а не како општ ?азик на наставата по сите предмети. Има сво?а книжевност и едно?азични и дво?азични речници (претежно шона ? англиски). Литературниот ?азик се заснова на ди?алектот што го говори народот Каранга во покраината Масвинго, подрач?ето околу Големото Зимбабве , и народот Зезуру во централно и северно Зимбабве. Ме?утоа сите ди?алекти на шона се сметаат за еднакво знача?ни и затоа се предаваат во локалните училишта.

Според Гатриевата зонска класификаци?а на банту-?азиците , зоната S10 означува ди?алектен континуум на вариетети во потесно сродство. Тука спа?а самиот ?азик шона, заедно со ма?ика, намби?а и ндау (во Зимбабве и централен Мозамбик), тавара и теве (во Мозамбик) и каланга (во Боцвана и западно Зимбабве).

Ди?алекти [ уреди | уреди извор ]

Посто?ат многу разни ди?алекти на шона, но признаен е и стандарден. Според информациите од Ethnologue, тоа се следниве:

• хвеса
• каранга (чикаранга). Се говори во ?ужно зимбабве, близу Масвинго.

Подди?алекти: дума, ?ена, мари, нгова, венда, ?уби, говера.

• зезуру (чизезуру, базезуру, базузура, мазизуру, вазезуру). Се говори во Машоналенд and и централно Зимбабве, близу градот Хараре . Ова е литературниот ?азик.

Подди?алекти: шаваша, гова, мбире, цунга, качикваква, харава, нохве, н?ан?а, нобву, лвазвимба (зимба).

• корекоре (севеношонски, гоба, гоба, шангве). Се говори во северно Зимбабве, близу Мвурви.

Подди?алекти: буд?а, гова, танде, тавара, ?онгве, пфунде, шангве.

?азиците со делумна сличност на шона, а чиишто говорници етнички припа?аат на народот Шона, се ндау, (во Мозамбик и Зимбабве) и ма?ика, (во источно Зимбабве, близу Мутаре).

Сите слогови завршуваат на самогласка . Согласките секогаш му припа?аат на следниот слог. На пример, mangwanani (?утро“) се дели вака: ma/ngwa/na/ni; Зимбабве би било Zi/mba/bwe.

Сите глаголи завршуваат на -a:

Петте самогласки во ?азикот (a, e, i, o, u) се изговараат исто како на македонски: Предлошка:IPA-sn . Секо?а се изговара посебно, дури и ако сто?ат една по друга, пак, како во македонскиот..

Азбуката се состои од следниве букви:

Диграфите ps и bz се изговараат како /ps?/ и /bz?/ , а mbw е /mb?/ .

Свиркави шушкави согласки [ уреди | уреди извор ]

Шона и други ?азици во ?ужна и источна Африка имаат шушкави гласови (шушкави сибиланти), за разлика од останатите ?азици, каде свирка?ето е знак на говорна мана.

Шушкавите гласови во шона се стру?ните ?sv“ и ?zv“ и слеаните ?tsv“ и ?dzv“.

Свиркавите шушкави согласки поттикнале интерес ка? западната ?авност и медиуми во 2006, прашува??и се како правилно се изговара Морган Цвангираи , водачот на Движе?ето за демократски промени. Единицата за изговор на БиБиСи го препорачува изговорот ?чангира?и“ ( chang-girr-ayi ). ^[9]

Наводи [ уреди | уреди извор ]

Библиографи?а [ уреди | уреди извор ]

• Biehler, E. (1950) A Shona dictionary with an outline Shona grammar (revised edition). The Jesuit Fathers.
• Brauner, Sigmund (1995) A grammatical sketch of Shona : including historical notes . Koln: Rudiger Koppe.
• Carter, Hazel (1986) Kuverenga Chishona: an introductory Shona reader with grammatical sketch (2nd edition). London: SOAS.
• Doke, Clement M. (1931) Report on the unification of the Shona dialects . Stephen Austin Sons.
• Mutasa, David (1996) The problems of standardizing spoken dialects: the Shona experience , Language Matters , 27, 79
• Lafon, Michel (1995), Le shona et les shonas du Zimbabwe , Harmattan ed., Paris (француски)

Надворешни врски [ уреди | уреди извор ]

Издание на Википеди?а ? слободната енциклопеди?а на шона

• Извешта? за шона - Ethnologue
• Основен курс по шона (книга+аудиоснимки) - Дипломатски институт на САД (англиски)
• Речник на шона

п р у Службени ?азици на ?ужноафриканската Република англиски африканс венда ?ужен ндебеле зулу свази северен сото ?ужен сото коса цвана цонга