Оваа стати?а можеби бара дополнително внимание за да ги исполни стандардите за квалитет на Википеди?а. Ве молиме подобрете ?а оваа стати?а ако можете.

Цирих
Грб
Држава	Шва?цари?а
Кантон	Цирих
Област	Цирих
Управа
?  Градоначалник	Stadtprasidentin  (list) Корин Мауч (од 2009)
Површина [1]
? Вкупна	87,93 км 2 (3,395 ми 2 )
Надм. вис.	&10000000000000392000000 392 м
Население ( Грешка: погрешен формат за време [2] )
? Вкупно	379,915
? Густина	43/км 2 (110/ми 2 )
Поштенски код	8000?8099
БИЗ бро?	0261
Збратимени градови	Куенминг Сан Франциско
Мреж. место	stadt-zuerich.ch SFSO statistics

Цирих ( германски : Zurich ) ? на?големиот град во Шва?цари?а и е главен град на кантонот Цирих. Сместен е во централна Шва?цари?а на северозападниот кра? од Циришкото Езеро . Додека општината брои околу 380.500 жители, областа на циришката метропола е урбанизирана област од ме?ународно значе?е со близу 2 милиони жители. Цирих е раскрсница на железнички, патен и воздушен сообра?а?. Циришкиот аеродром и железничката станица се на?големите и на?прометните во зем?ата.

Првите населува?а датираат од пред 7,000 години, а истори?ата на Цирих започнува со основа?ето од страна на Рим?аните, кои во 15 година п.н.е. го нарекле Турикум (Turicum). За време на средниот век Цирих се стекнал со независен и привилегиран статус на суверенитет и во 1519 г, бил место на создава?е и центар на протестантската преродба предводена од Улрих Цвингли во германското говорно подрач?е на Шва?цари?а .

Цирих е водечки глобален град и е еден од на?големите светски финансиски центри. Градот е дом на голем бро? финансиски институции и банкарски гиганти. Исто така, многу од истражувачките и разво?ни центри се сконцентрирани во Цирих, а ниските стапки на даноци ги привлекуваат странските компании да отвораат свои седишта таму. Според неколку анкети во период од 2006г . до 2008г , Цирих е прогласен за град со на?висок квалитет на живот во светот, исто како и на?здрав град во Европа .

Импозантен е бро?от на музеи и уметнички галерии, ме?у кои посебно се издво?уваат Националниот музе? на Шва?цари?а и Кунстхаус. Во Цирих се нао?а и на?познатиот театар во светот на германското говорно подрач?е.

Име [ уреди | уреди извор ]

Шва?царскиот стандарден германски изговор на името е [tsy:rih]. Во циришкиот германски, се изговара без последната согласка Zuri [tsyri], но во придавката останува согласката и се изговара Zurcher [tsyrher]. На француски, се изговара Zurich [zyrik], на итали?ански ? Zurigo [dzu’ri:go], a на романски ? Turitg [tu’ritg]. Во англискиот, името обично се пишува Zurich, без преглас , а се изговара [zu:rik], а понекогаш со /ts/ како во германскиот.

На?раната позната форма на името на градот е Turicum, утврдено од надгробната плоча при кра?от на 2. век од нашата ера, како STA(tio) TURICEN(sis) (,,Turicum tax post”). Со сигурност не може да се одреди ниту лингвистичкото потекло на името, ниту пак неговото значе?е. Постои верува?е дека е изведено од Turicon, што произлегува од лично име Turos, ка? Галите.

Акцентот на долгата самогласка на галското име [tu’ri:kon], бил изгубен ка? германскиот [tsy:rih], но се сочувал ка? итали?анскиот ?азик [dzu’ri:go].

Првиот утврден термин на името во 6. век бил Ziurichi. Од 10. век па наваму, установено е како име Zurich.

Цирих е познат и како ?Центар на Шва?цари?а“.

Истори?а [ уреди | уреди извор ]

Рана истори?а [ уреди | уреди извор ]

Околу Циришкото Езеро има откриени населби од неолитскиот и бронзениот период. Траги од пред-римски келтски населби се прона?дени во близина на ридот Линденхоф. За време на Рим , Турикум, бил центар за собира?е данок на границата со Гали?а Белгика (од 90 година од н.е.Germania superior), а Раети?а бил центар за размена на стоки на реката Лимат. По реформите на императорот Константин во 318 година, границата поме?у Гали?а и Итали?а (две од четирите претори?ански префектури на римската импери?а), била сместена источно од Turicum преку реката Линт, поме?у езерото Вален и Циришкото Езеро, каде се нао?ала тврдина со гарнизон ко? се грижел за безбедноста на Turicum. На?раните пишани документи за градот датираат од вториот век прона?дени на надгробна плоча откриена на ридот Линденхоф. ^[3]

Во петтиот век, германското племе Алемани се населило на шва?царската висорамнина. Римската тврдина останала до седмиот век. Тврдината Каролингиан изградена во 835 г. на местото на римската тврдина од страна на Louis the German, внукот на Карло Велики (Charlemagne). Во 853 Лу? ?а изградил катедралата Фраумунстер за сво?ата ?ерка Хилдегарда. То? на Бенедиктинскиот женски манастир му ги доделил зем?иштата на Цирих и Ури, и шумите на Албис, а манастирот го ослободил од данок става??и го под негова директна ?урисдикци?а. Во 1045 г. Кралот Хенри III му доделил на манастирот право да го држи пазарот, да собира патарини, да кова монети, и на то? начин игумени?ата станала владетелка на градот. ^[4]

Цирих станал суверен во 1218 г. со изумира?ето на главната лоза на фамили?ата Захрингер и добил статус еднаков на државност. За време на 1230 г. биле изградени градските ?идини околу површина од 38 хектари, кога биле изградени и првите камени ку?и во Rennweg. Каме?ата од тврдината Carolingian ко?а била во состо?ба на распа?а?е, биле употребени во овие градби. ^[5]

Императорот Фредрик II , во 1234 г. ?а унапредил игумени?ата на Фраумунстер во ранг на во?вотка. Игумени?ата назначувала градоначалник и честопати го доверувала кова?ето на монети на гра?аните на градот. Ме?утоа политичката мо? на манастирот полека почнала да слабее во 14. век, со почетокот на основа?ето на еснафските закони во 1336 г. од Рудолф Брун , ко? бил првиот независен градоначалник, т.е. не бил назначен од игумени?ата.

Важен настан во раниот 14. век било завршува?ето на кодексот Манесе (Manesse Codex), главен извор на средновековната германска поези?а. Познатиот illuminated manuscript (опишан како ?на?убавиот украсен германски ракопис во истори?ата“), ^[6] бил нарачан од фамили?ата Манесе од Цирих, копиран и насликан во градот во период од 1304 г. до 1340 г. Праве?ето на вакво нешто, претставувало исклучително престижен и скап проект, ко? барал неколку години работа од многу вешти писари ^[7] и сликари на мини?атури и ?асно сведочи за растот на богатството и гордоста на жителите на Цирих во ово? период.

Стар Шва?царски Со?уз [ уреди | уреди извор ]

На 1. ма? 1351 година, жителите на Цирих морале да се заколнат на ло?алност пред претставниците на четирите членки на Шва?царскиот Со?уз - кантоните Луцерн (Lucerne), Швиц (Schwyz), Ури (Uri) и Унтервалден (Unterwalden). Така, Цирих станал петтиот член на Конфедераци?ата, што во тоа време претставувало слободна конфедераци?а на всушност независни држави. Во периодот од ]]1468]]г. до 1519г . кантонот Цирих претседавал со Советот. Оваа власт била извршен совет и законодавно тело на конфедераци?ата, од средниот век до основа?ето на Шва?царската федеративна држава во 1848 ]]г.

Цирих бил времено исклучен од конфедераци?ата во [[1440 г, поради во?на со останатите зем?и членки за територи?ата на Toggenburg (Старата Циришка Во?на). Ниедна страна не постигнала знача?на победа, кога се склучил мирот во 1446г . и Цирих повторно бил вратен во конфедераци?ата во 1450 г. ^[8]

Цвингли (Zwingli) ?а започнал шва?царската преродба во време кога то? бил главен проповедник во 1520г . во Гросминстер (Grossmunster). То? живеел таму од 1484 г. сe до неговата смрт во 1531г . Циришката библи?а, заснована на таа од Цвингли, била издадена во 1531 г. Преродбата резултирала со големи промени во државните праша?а и ?авниот живот во Цирих, проширува??и се исто така и во другите кантони. Сепак, неколку кантони останале католички и станале база на сериозни конфликти кои довеле до избувнува?е на во?ните на црковните капели (Wars of Kappel).

За време на 16. и 17. век, советот на Цирих прифатил став на изолаци?а, резултира??и со втор обрач од импозантни ?идини изградени во 1624 г. Триесетгодишната во?на ко?а дивеела низ Европа, го поттикнала градот да ги изгради овие ?идини, за кои биле потребни многу ресурси, земани од други територии без постигнат договор. Незадоволствата од тоа биле брутално угушени. Во 1648г , Цирих се прогласил себеси за република, менува?ки го претходниот статус на независен владетелски град. ^[8]

Со Хелветската револуци?а од 1798 г, се видел кра?от на стариот режим. Цирих ?а изгубил контролата над зем?ата и економските привилегии, така што градот и кантонот ги одвоиле сопственостите поме?у 1803 г.-1805 г. Во 1839 г. со Циришкиот Пуч (Zuriputsch) на руралното конзервативно население против либералните закони на градот, Цирих морал да отстапи пред нивните бара?а. Пове?ето бедеми изградени во 17.век биле срушени, без никаква опсада, за да се спречат руралните концерни над градската превласт. Циришкиот Договор поме?у Австри?а, Франци?а и Сардини?а бил потпишан во 1859 г. ^[9]

Модерна истори?а [ уреди | уреди извор ]

Цирих бил со?узен главен град во 1839 г.-1840 г, и затоа победата на Конзервативната парти?а во 1839 г. донела големи турбуленции низ Шва?цари?а . Кога во 1845 г. радикалите ?а вратиле власта во Цирих, ко? повторно бил со?узен главен град во 1845 г.-1846 г, Цирих го презел водството, спротивставува??и се на кантоните Sonderbund (доминантно католички кантони: Луцерн, Фрибур, Валис, Ури, Швиц, Унтервалден и Цуг). Следе??и ?а Sonderbund во?ната и формира?ето на Шва?царската федерална држава, Цирих гласал за со?узното уредува?е од 1848 г. и од 1874 г. Огромниот наплив на имигранти од селските области во градот од триесеттите години па натаму, создал индустриска класа ко?а, иако населена во градовите, ?а немала привилеги?ата на жителство, заради што и немале право на учество во градската влада. Како прво, сите школи кои биле отворени за доселениците само со пла?а?е на високи школарини, од 1860 г. биле отворени за сите. Следно, во 1875 г. доселениците со минимум 10 годишен боравок добиле право на жителство, а во 1893 г. единаесет предгради?а биле вклучени во надлежностите на градот.

Во 19.век се случила голема експанзи?а и разво?. Од 1847 г. Spanisch-Brotli-Bahn, првата железница на Шва?царска територи?а, го поврзувала Цирих со Баден става??и ?а главната Циришка железничка станица како почетна точка на шва?царската железничка мрежа. Денешната зграда на главната железничка станица датира од 1871 г. Циришката Железничка улица (Bahnhofstrasse), била изградена во 1867 г. а Циришката Берза била формирана во 1877 г.

Индустри?ализаци?ата водела до миграци?а во градовите и брз пораст на популаци?ата особено во предгради?ата на Цирих.

Цирих бил по грешка бомбардиран за време на Втората светска во?на .

Грб [ уреди | уреди извор ]

Сино белиот грб на Цирих е востановен во 1389 г. и бил изведен од знами?ата со сино бели пруги од 1315 г. Првото потврдено сведоштво за знами?ата со истиот диза?н е од 1434 г. Грбот има два лава од страните. Црвената лента на врвот од знамето имала различни значе?а: за жителите на Цирих тоа било одлич?е на честа дадено од Рудолф I , додека пак соседите на Цирих го исме?увале тоа како знак на срамот, се?ава??и се на губе?ето на знамето во Винтертур во 1292 г. Денес кантонот Цирих го користи истиот грб како и градот Цирих. ^[10]

Влада [ уреди | уреди извор ]

Градскиот Совет ?а формира извршната власт на градот Цирих и функционира како колеги?ален авторитет. Составен е од девет советници од кои, секо? претседава со посебен ресор. Претседателот на раководниот ресор е воедно и градоначалник. Сегашниот претседател на градот е Корине Маух (Corine Mauch). Ресорните задачи, координативни мерки и примената на законите донесени од страна на градското Собрание ги спроведува градскиот совет. Изборот на членовите на градскиот Совет од регистрираните гласачи се одвива на секои четири години. Извршното тело ги одржува своите состаноци во градскиот Дом на брегот на Лимат. Зградата е изградена во 1873 г. во ренесансен стил.

Од друга страна, градското Собрание (Gemeinderat) ?а има законодавната власт. Во негов состав влегуваат 125 членови, избрани по пат на избори секои четири години. Градското Собрание носи декрети, прописи и закони кои се спроведуваат од страна градскиот Совет и администраци?ата. Седниците на градското Собрание се отворени за ?авноста. За разлика од членовите на градскиот Совет, членовите на градското Собрание не се политичари по професи?а и се платени хонорарно зависно од присуството на седници. Секо? жител на Цирих со право на глас може да биде избран како член на Градското Собрание. Законодавното тело ги одржува своите состаноци во зградата на Градското Собрание спроти градскиот Дом.

Од 2010 г. Градскиот Совет на Цирих е составен од четири претставници на SDP (Соци?ал Демократска Парти?а, од кои, еден од нив е градоначалник), два членови од FDP (Слободна Демократска Парти?а), два члена на Зелената Парти?а и еден член од CVP (Христи?анско Демократска Парти?а).

Географи?а [ уреди | уреди извор ]

Цирих се нао?а на 408 метри надморска височина на долниот (северен) кра? на Циришкото Езеро околу 30 км северно од Алпите, вгнезден поме?у шумските ридови од западната и источната страна. Стариот град се протега на двете страни од реката Лимат ко?а извира од езерото тече??и на почетокот кон север, за потоа нагло да сврти кон запад. Географскиот и историски центар на градот е Линденхоф, мал рид на западниот брег на Лимат околу 700 метри северно од местото каде реката извира од езерото. Денес градот се протега нешто пове?е од природните граници на околните ридови и ги вклучува долините Глат на североисток и Лимат на север. Границите на Стариот град лесно се препознаваат покра? каналот Schanzengraben. Вештачките водни патишта биле употребени за изградбата на третиот ?ид во XVII и XVIII век.

Топографи?а [ уреди | уреди извор ]

Општината Цирих се протега на површина од 91.88 км², од кои 4.1 км² припа?а на Циришкото Езеро. Површината вклучува дел од Северната Шва?царска Висорамнина. Брегот на Лимат е на?густо населен дел од градот. Реката Лимат има насока од ?угоисток кон северозапад, со ширина на долината од два до три километри. Реката Лимат не тече низ централниот дел на долината, туку тече по не?зината десна (североисточна) страна. Реката Зил (Sihl) се влева во Лимат на кра?от на плоштадот Шпиц, ко? граничи со Шва?царскиот Национален Музе?. Реката Лимат доа?а до на?ниската точка на општината во Оберенгстринген на 392 метри надморска висина.

На западната страна долината на Лимат е опколена со шумските ридови на ланецот Албис, ко? се протега на западната граница. Утлиберг се нао?а на 869 метри надморска висина и е на?висока точка во блиската околина. До врвот се доа?а со железница Утлиберг. Од платформата на наб?удувачката кула на врвот се протега импресивна панорама на градот, езерото и Алпите.

Североисточната страна на долината на Лимат е составена од ланец ридови, кои го дво?ат речното подрач?е поме?у Лимат и Глат. Од северозапад кон ?угоисток, висината на пове?ето пошумени ридови се зголемува: Хенгерберг (Honggerberg) ? 541м, Кеферберг (Kaferberg) ? 571м, Цирихберг (Zurichberg) ? 676м и Адлисберг (Adlisberg) ? 701м. Поме?у Кеферберг и Цирихберг се нао?а планинското седло Милхбух (Milchbuch) ? 470м, важен премин поме?у долините Лимат и Глат.

На?северниот дел на општината се протега до рамницата на долината Глат и до планинското седло каде што се поврзуваат долините Глат и Фурт. Исто така дел и од езерото Кацен (природен резерват) и езерото Бизи припа?аат на градот.

Клима [ уреди | уреди извор ]

Во зависност од користената дефиници?а, Цирих има океанска или влажна континентална клима, со четири годишни времи?а. ^[11] Пресудно за климата во Цирих се ветровите од запад, кои носат врнежи од една страна и ветерот Бизе, ко? доа?а од исток или североисток и често се поврзува со висок притисок и пониски температури од просечните. Ветерот Фен (Foehn), има знача?на улога во долината на северните Алпи, додека во Цирих има незначително вли?ание. ^[12]

Годишната средна температура ка? мерната станица на Со?узното Биро за Метеорологи?а и Климатологи?а во Цирих (556м. надморска висина на падината на Цирихберг, 150м. над центарот на градот), е 8,5 °C. На?студената средна месечна температура е измерена во ?ануари со -0,5 °C и на?топлата е измерена во ?ули со 17,6 °C. Во просек има 88 денови, каде минималната температура е под нулата, и 26 дена во кои максимална температура е под нулата. Во текот на годината, има 30 летни денови (со над 25 °C), додека врелите денови со температура над 30 °C се само три. Просечната висока температура во ?ули е 23,6 °C, а ниска е до 11,6 °C. Пролетта и есента се студени до умерено студени. Овие вредности се релативно ниски, споредено со другите мерни станици на висорамнината, но тоа може да се об?асни со висината на станицата. Во долината Лимат, може да се очекуваат пове?е летни и жешки денови. Цирих има во просек 1482 сончеви часови. Годишно има 1136мм врнежи. За време на летните месеци, а посебно трите летни месеци, нивото на врнежи е поголемо од она, измерено во зима. Метеоролошката станица ка? Клотен мери средни врнежи од 1031мм. ^[13]

Климатска заштита [ уреди | уреди извор ]

Цирих е водечки град во светот во климатската заштита со разновиден пристап. На пример жителите на Цирих гласаа на референдум за краен рок за исполнува?е на законот со ко? се ограничува дозволеното количество на испушта?е на CO2, до еден тон по особа, до 2050 година. Ова го принудува секо?а одлука на раководните лица да ?а поддржува оваа цел, дури и по цена на повисоки трошоци, на пример: новиот оддел за дезинфекци?а на ?авната болница Тримли, континуирана оптимизаци?а на ?авниот транспорт, зголемува?е на мрежата на патеки за велосипеди, истражува?а и проекти за обновливи извори за енерги?а и подобрува?е на автопатиштата.

Климатски податоци за Zurich ( Kloten , 1961?1990)
Месец	?ан	Фев	Мар	Апр	Ма?	?ун	?ул	Авг	Сеп	Окт	Ное	Дек	Годишно
Прос. висока °C (°F)	2.0 (35.6)	4.5 (40.1)	8.8 (47.8)	13.2 (55.8)	17.9 (64.2)	21.2 (70.2)	23.6 (74.5)	22.7 (72.9)	19.5 (67.1)	13.7 (56.7)	7.0 (44.6)	3.1 (37.6)	13.1 (55.6)
Прос. ниска °C (°F)	?4.1 (24.6)	?3.2 (26.2)	?0.7 (30.7)	2.5 (36.5)	6.4 (43.5)	9.7 (49.5)	11.6 (52.9)	11.2 (52.2)	8.5 (47.3)	4.9 (40.8)	0.2 (32.4)	?2.8 (27)	3.7 (38.7)
Прос. врнежи мм (ин)	67 (2.64)	68 (2.68)	68 (2.68)	78 (3.07)	96 (3.78)	115 (4.53)	106 (4.17)	121 (4.76)	83 (3.27)	70 (2.76)	84 (3.31)	74 (2.91)	1.031 (40,59)
Прос. бр. врнежливи денови	10.9	9.5	10.9	11.6	12.4	12.2	11.2	11.5	8.4	8.0	10.1	10.4	127.1
Прос. релативна влажност (%)	86.0	81.5	75.5	72.8	72.4	72.9	72.2	75.2	78.9	84.9	85.4	86.1	78.7
Сред. бр. сончеви часови месечно	35	69	115	144	176	191	223	195	155	92	49	31	1.475
Извор: MeteoSchweiz [14]

Урбана зона [ уреди | уреди извор ]

Областите околу Лимат се комплетно урбанизирани (резиденци?ални, индустриски, комерци?ални зони). Исто така густо населени со резиденци?ални об?екти се и сончевите локации на ридовите Цирихберг, Утлиберг и Ваидберг со поглед на Цирих.

Белите дробови на градот ги вклучуваат шумските области на Адлисберг, Цирихберг, Кеферберг, Хенгерберг и Утлиберг. Големите паркови се сместени покра? брегот на езерото (Цириххорн и Енге). Поголеми зем?оделски зем?ишта има во близина на Афолтерн и Зеебах. Од целата област на општината Цирих (во 1996 г, без езерото): 45.4% се станбена, индустриска и бизнис зона, 15.5% е транспортна зона, 26.5% се шуми, 11% е зем?оделски површини и 1.2% се води.

Градски области [ уреди | уреди извор ]

Претходните граници на градот Цирих (пред 1893 г.), биле пове?е или помалку во рамките на стариот град. Две големи експанзии на границите на градот се случиле во 1893 г. и 1934 г. кога Цирих се споил со пове?е околни општини, што довело до побрз заеднички разво? во 19 век. Денес градот е поделен на дванаесет области, нумерирани од 1 до 12. Секо?а од нив може да се граничи со 1 до 4 соседни области:

• Област 1, позната како Altstadt, го содржи стариот град на двете страни од брегот на почетокот на реката Лимат.
• Област 2, лежи по должината на западната страна на Циришкото Езеро и ги содржи населбите Енге, Волисхофен и Ла?мбах.
• Област 3, позната како Wiedikon е поме?у реката Зил и Утлиберг и ги содржи населбите Алт-Видикон, Зилфелд и Фризенберг.
• Област 4, позната како Aussersihl лежи поме?у Зил и пругите кои излегуваат од Главната Железничка Станица Цирих.
• Област 5, позната како Industriequartier, лежи поме?у Лимат и пругите кои излегуваат од Главната Железничка Станица Цирих, ?а содржи претходната индустриска зона на Цирих, ко?а подлегна на големи адаптира?а за да се изгради модерна станбена и трговска зона.
• Област 6, се нао?а на кра?от на Цирихберг, рид со поглед на источниот дел од градот. Областа 6 ги содржи населбите Оберштрас и Унтерштрас. Во овие населби се живеалиштата на на?богатите и на?познатите личности.
• Област 7 се нао?а на кра?от на Адлисберг и Цирихберг, на источната страна на градот. Областа 7 ги содржи населбите Хотинген и Хирсланден.
• Област 8, позната како Riesbach, лежи на источната страна на Циришкото Езеро.
• Областа 9 лежи поме?у Лимат на север и Утлиберг на ?уг, а ги содржи населбите Алтштетен и Албисриден.
• Областа 10 лежи на исток од Лимат и на ?уг од Хенгерберг и Кеферберг. Областа 10 ги содржи населбите Хенг и Випкинген.
• Областа 11 е во делот северно од Хенгерберг и Кеферберг, а поме?у долината Глат и езерото Кацен. Ги содржи населбите Афолтерн, Ерликон и Зеебах.
• Областа 12, позната како Schwamendingen е сместена во Глаттал (долината Глат), на северната страна од Цирихберг.

Пове?ето од границите на областите, се сосема приближни на границите на претходните општини, пред тие да бидат присоединети кон градот Цирих.

Сообра?а? [ уреди | уреди извор ]

?авниот транспорт е исклучително популарен во Цирих и неговите жители масовно го користат. Околу 70% од посетителите на градот, користат трамва? или автобус и околу половина од патува?ата во општината се извршуваат со ?авниот превоз. Во градот и кантонот Цирих, мрежата на ?авното сообра?а?но претпри?атие (ZVV-Zurcher Verkehrsverbund), е една од на?големите во светот, според искористеноста и густината на ?авниот превоз. Ако на тоа се додаде и прометноста на ?авните превозни средства, кои во Цирих поминуваат на секои 7 минути, тоа ?а покажува големата густина на ово? превоз во секо? поглед. Трите на?многу користени превозни средства се: локалните возови (S-Bahn), трамваи и автобуси (дизел и електрични-т.н. троле?буси). Додатни транспортни средства се бродовите на езерото и реката, жичена железница и жичара со кабини, ко?а ги поврзува Адлисвил и Фелсенег. Платените карти важат за сите ?авни транспортни средства (воз, трамва?, автобус, брод). ?авното претпри?атие за бродски превоз (Zurichsee-Schifffahrtsgesellschaft ZSG), сообра?а со патнички бродови по реката Лимат и Циришкото Езеро, поврзува??и ги градовите поме?у Цирих и Раперсвил.

Цирих е мешовито пристаниште за железнички, патен и воздушен сообра?а?. Главната железничка станица Цирих, е на?голема и на?оптеретена во Шва?цари?а и е важно железничко пристаниште во Европа. Цирих има и неколку други железнички станици, вклучува??и ги: Ерликон, Штаделхофен, Хардбрике, Тифенбрунен, Енге, Видикон и Алтстетен. Железничкиот сообра?а? во на?голем дел го изведува Со?узната железница, но Цирих е исто така опслужуван од поголем бро? на InterCity возовите од соседните држави.

Автопатиштата А1, А3 и А4 поминуваат во близина на Цирих. Автопатот А1 води на запад кон Берн и Женева, а на исток кон Ст. Гален. Автопатот А4 води на север кон Шафхаузен, а А3 води северозападно кон Базел и ?угоисточно долж Циришкото Езеро и езерото Вален, кон Сарганс.

Циришкиот аеродром е сместен помалку од 10км. североисточно од градот, во Клотен. Циришкиот аеродром има сво?а сопствена железничка станица, сместена под зем?а. То? е директно поврзан со Цирих и со пове?ето поголеми градови во Шва?цари?а. Постои и мал аеродром во Дибендорф.

Демографи?а [ уреди | уреди извор ]

Офици?ално, во Цирих живеат 358,540 жители (податоци од 2007 г.), со што то? е на?големиот шва?царски град. Од регистрираното население, 30.6% (115,379 жители), не поседуваат шва?царско држав?анство. Од нив, германското население е на?бро?но, со 22%, а по нив следат Итали?анците. Населението на градот, вклучува??и ги и предгради?ата, брои 1,08 милиони жители. Ме?утоа, вкупната област на метрополата (вклучува??и ги и градовите Винтертур, Баден, Бруг, Шафхаузен, Фрауенфелд, Устер/Вецикон, Раперсвил-?она и Цуг), брои 1,68 милиони жители.

?азици [ уреди | уреди извор ]

Германскиот е службен ?азик, ко? се користи и од Владата и од сите ?авни институции, додека главен ?азик е циришкиот германски, ко? претставува ди?алект од алеманскиот. До 2000 г, 77.7% од населението, како сво? ма?чин ?азик го користи алеманскиот или германскиот ?азик, следи итали?анскиот ка? 4.7% од населението. Останати ?азици кои како ма?чин ?азик ги користат пове?е од 1% од населението се: ?ужнословенските ?азици (2.2%-тука се вбро?уваат српскиот, босанскиот, хрватскиот, македонскиот и словенечкиот), шпанскиот (2.2%), францускиот (2.1%), англискиот (1.8%), португалскиот (1.6%), албанскиот (1.5%). ^[15]

Религи?а [ уреди | уреди извор ]

Од преродбата предводена од Хулдрих Цвингли, Цирих останал центар и упориште на протестантството во Шва?цари?а. Кон кра?от на 20.век, значаен бро? на католици го населиле градот и во 2000 г. тие претставувале на?голема верска група (со 33.3% од населението). На кра?от на 2009 г, голем бро? на населението во кантонот не се из?аснувале во врска со религиската припадност, прифа?а??и го атеизмот или идентификува??и се со нехристи?анската религи?а. Во градот Цирих, на кра?от на 2008 г, католиците броеле 112,000, членовите на Шва?царската Реформистичка Црква ? 97,000 и 15,000 биле безбожници, не одговориле, или се идентификувале со друга верска припадност.

Соци?ала [ уреди | уреди извор ]

Нивото на невработеност во Цирих, во август 2007 г, било 2.6%. Околу 4% од градското население (15,500 жители), живеат било директно или индиректно од соци?ална помош од државата. (април 2005 г.).

Главни знаменитости [ уреди | уреди извор ]

Пове?ето знаменитости во Цирих се сместени во областа на двата брега на реката Лимат, поме?у Главната Железничка Станица и Циришкото Езеро. Тука се групирани црквите и ку?ите од стариот дел од градот и на?скапите продавници долж прочуената Банхофштрасе. Линденхоф во стариот град е историско место на Римската тврдина, а подоцна и на царската палата Carolingian.

Цркви [ уреди | уреди извор ]

• Grossmunster (големата катедрала во стариот град, во близина на Циришкото Езеро на источниот брег од реката Лимат), каде Цвингли бил протестантски свештеник, првобитно била изградена во 820 г. и признаена од царската црква на Карло Велики (Charlemagne).
• Fraumunster (женски манастир) е првата црква изградена пред 874 г. Местото на романскиот хор внатре во црквата, датира од 1250 г.-1270 г, а стаклата на прозорците во то? дел (на спротивната страна на Лимат), ги насликал Марк Шагал. Во текот на 2004 г, Fraumunster била целосно реновирана. За време на ово? период, била направена платформа над врвот на кулата, овозможува??и единствен и извонреден панорамски поглед од 360° на градот.
• St. Peter (Свети Петар, во стариот дел, подолу од Fraumunster) има на?голем бро?чаник на часовник поставен на црква, во светот.

Музеи [ уреди | уреди извор ]

• Циришки Музе? на Уметноста ? Музе?от на уметноста, познат и како Kunsthaus Zurich, е еден од на?знача?ните уметнички музеи во Европа. То? поседува една од на?големите колекции на класичната модерна уметност во светот (Munch, Picasso, Braque, Giacometti, …). Карактеристично за музе?от е и големата колекци?а на фотографии. ^[16]
• Шва?царски Национален Музе? ? националниот музе? (германски: Landesmuseum) изложува многу об?екти кои го прикажуваат културното и историско потекло на Шва?цари?а. То? исто така содржи и многу древни артефакти, вклучува??и: витражи, костими, мебел и оруж?е. Музе?от е сместен во Плацшпиц паркот, позади Главната Железничка Станица. ^[17]
• Центарот на Корбиз?е (Centre Le Corbusier), познат и како Музе? на Ха?ди Вебер, е сместен на брегот на Циришкото Езеро, во близина на Цириххорн. Тоа е музе? на уметноста, посветен на работата на шва?царскиот архитект Корбиз?е, како последна ку?а ко?а ?а диза?нирал.
• Ритберг музе? (Rietberg Museum), сместен во улицата Габлер, е еден од на?големите носители на уметноста и културата во Цирих. Во музе?от се изложени експонати собрани од разни краеви на светот: бронзени артефакти од Тибет, керамика и жад, индиски скулптури, кинески надгробни декорации, маски од африканските плами?а и сл.
• Музе? на диза?нот е музе? за индустриски диза?н, визуелни комуникации, архитектура и ракотворби. То? е дел од одделот за културни анализи при Циришкиот универзитет на уметностите. ^[18]
• Хаус Конструктив (Haus Konstruktiv) е музе? за конструктивна, конкретна и концептуална уметност и диза?н, со широко шва?царско и ме?ународно признание. Сведоштво на оваа уметност се зградите во непосредна близина на Главната Железничка Станица. ^[19]
• Музе?от на часовници Бе?ер (Uhrenmuseum Beyer), сместен во срцето на градот, ?а документира истори?ата на мере?ето на време и претставува дом на голема колекци?а на механички часовници, како и колекци?а на примитивни средства за мере?е на времето: водени, сончеви и песочни часовници.
• Ку?и (задруги) на занаетчиството (Zunfthaus) се сместени долж реката Лимат (подолу од Grossmunster): Ма?сн (Meisen), позната како музе? на порцелан и фа?анс, Ruden (ловечка ку?а), Haue (храна и вино), Saffran (текстил и зачини), Schneidern (кро?ачи), Schmiden (ковачи, златари, часовничари, лекари), Zimmerleuten (дрводелци) и др.

Паркови и природа [ уреди | уреди извор ]

• Зоолошка градина поседува околу 260 видови на животни и живеалишта за 2,200 животни. Тука ?е наидете на посебни живеалишта на: снежни леопарди, индиски лавови, облачни леопарди, Амурски леопарди, видри и панди. ^[20]
• Ботаничката градина поседува околу 15,000 растителни врсти и дрва со околу 3 милиони растени?а. Во градината може да се сретнат многу ретки растителни видови од ?угозападниот дел на Африка, како и од Нова Каледони?а. Сопственик на ботаничката градина е Универзитетот во Цирих.
• Кинеската градина е подарок од збратимениот кинески град Куенминг, како благодарност за Циришката техничка и научна помош во разво?от на Куенминг, снабдува?ето со вода за пие?е и дренажа. Градината ?а претставува една од главните теми во Кинеската култура ?Тро?цата при?атели во зима“ ? три растени?а кои заедно му пркосат на студеното време ? бор, бамбус и зимска цреша.
• Утлиберг е сместен на запад од градот на надморска висина од 813м, и е на?високиот рид ко? нуди прекрасен поглед на градот. До врвот лесно се доа?а со воз од Главната Железничка Станица во Цирих. ^[21]

Архитектура [ уреди | уреди извор ]

Споредено со останатите градови, Цирих има само мал бро? на високи згради. Општинските урбанистички прописи, ?а ограничуваат изградбата на високи згради во западната и северна област од градот. Во индустриската област, во Алтштетен и Ерликон, дозволена е градба со максимална висина од 80м (прва зона на високоградби). Во соседната, втора и трета зона, висината е ограничена на 40м. Околу 2000 г, прописите станале пофлексибилни и повторно почнале да се планираат и градат високи згради. Иници?ативата на гра?аните ?40м е доволно“, ко?а ?е ?а намалеше и максималната висина и зоната на високи градби, била ?асно одбиена на 29 ноември 2009. ^[23]

Во моментот во Цирих се планирани или се градат голем бро? на висококатници, вклучува??и ?а и Prime Tower, ко?а со своите 126м. ?е биде на?висок облакодер во Шва?цари?а.

Економи?а [ уреди | уреди извор ]

Цирих е водечки финансиски центар во светот. Големата Циришка Област е економски центар на Шва?цари?а и седиште на огромен бро? ме?ународни компании. На?важен сектор во економи?ата на Цирих се услужните де?ности, каде се вклучени скоро 4/5 од вработените. Други важни индустрии се: лесната , машинската и текстилната индустри?а и туризмот. Многу шва?царски банки имаат свои седишта во Цирих, а голем е и бро?от на странски банки во Големата Циришка Област. Сместена во Цирих, Шва?царската Берза била основана во 1877 г, а денес е на четврто место по важност во светот. Исто така, Цирих е и на?голем светски центар на тргови?а со злато. Десет од педесетте на?големи компании во зем?ата, ги имаат своите дирекции во Цирих, ме?у кои UBS, Credit Suisse, Swiss Re и Zurich Financial Services.

Фактори кои придонесуваат за економската мо? [ уреди | уреди извор ]

Високиот квалитет на живот се наведува како причина за економскиот пораст во Цирих. Консултантската ку?а Merce, долги години го рангира Цирих како град со на?висок квалитет на живот во светот. ^{[24] [25]} Имено, Цирих ги добил високите оценки во областите на работе?ето, домува?ето, одмор, образование и безбедност. Властите за локално планира?е прават ?асно одво?ува?е на градските зони и зоните за рекреаци?а, а посто?ат и многу заштитени природни резервати. Другите градови во државата, како Берн и Женева, се исто така рангирани во првите десет градови во светот, по квалитет на живот. Цирих е исто така рангиран и како шести на?скап град во светот (во 2008, бил на деветто место), односно по Хонгконг, а пред Копенхаген. То? е трет на?скап град во Европа и втор во Шва?цари?а, после Женева.

Од високото ниво на инвестиции во образованието, кое е типично за цела Шва?цари?а воопшто, Цирих има и корист, но и создава стручен кадар во сите области на сите нивоа. То? е град на два големи универзитети, каде се овозможени високи технолошки истражува?а и дипломира?а. Професионалната настава се состои од практичен дел и академски предава?а, додека акцентот е ставен на стекнува?е на високо ниво на општо образование и владее?е со ?азикот.

И покра? многу?азичноста, вработените се мотивирани за работа со минимални отсуства, што придонесува за високо ниво на продуктивност во регионот и отвора?е на канцеларии и истражувачки центри во градот, од страна на голем бро? корпорации.

Шва?царска Берза [ уреди | уреди извор ]

Шва?царската Берза денес се нарекува SIX Swiss Exchange (порано позната како SWX) и е водечка група на неколку различни светски оперативни финансиски системи: virt-x, Eurex, Eurex US, EXFEED и STOXX. Берзанскиот промет остварен на SWX, во 2007 г, бил 1,780,499.50 милиони шва?царски франци; бро?от на направени трансакции во истиот период е 35,339,296, а шва?царскиот берзански индекс (SPI) достигнал вкупна пазарна капитализаци?а од 1,359,976.20 милиони шва?царски франци. ^{[26] [27]}

Шва?царската берза SIX, постои пове?е од 150 г. Во 1996 г, целосното електронско тргува?е го замени традиционалниот начин на берзанско работе?е на берзите во: Женева (основана во 1850 г.), Цирих (1873 г.) и Базел (1876 г.).

Од 2008 г, шва?царската берза SIX, станала дел од групаци?ата SIX со спо?ува?ето на групациите SWX, SIS и Telekurs.

Образование и истражува?а [ уреди | уреди извор ]

На 20 универзитети, коле?и и институции за високо образование во Цирих, студираат околу 60,000 студенти. Двата на?истакнати шва?царски универзитети, се сместени во градот. Шва?царскиот државен институт за Технологи?а (ETH) е во надлежност на државата, а Универзитетот Цирих е во надлежност на кантонот Цирих. Двата универзитети, се вбро?уваат во 50-те на?добри во светот во 2007 г, додека ETH се вбро?ува во 10те на?добри универзитети во светот од 2016. ^{[28] [29]}

ETH бил основан во 1854 г. од Шва?царскиот Со?уз и во 1855 г. ги отворил своите врати како политехнички институт. ETH го стекнал сво?от углед особено во областа на хеми?а, математика и физика, а ими?ата на 21 Нобеловец, се поврзуваат со оваа институци?а. ETH често е рангиран како на?добар универзитет во Европа. ^[30] Институци?ата се состои од два комплекси: главната зграда ? во срцето на градот и новиот комплекс ? во перифери?ата.

Универзитетот на Цирих бил основан во 1833 г, иако неговите почетоци датираат од 1525 г, кога шва?царскиот реформатор Улрих Цвингли, го основал Технолошкиот коле?. Денес, со своите 24,000 студенти и 1,900 дипломира?а годишно, Универзитетот Цирих е на?голем во Шва?цари?а и нуди широк избор на предмети и курсеви во било ко?а шва?царска високообразовна институци?а.

Педагошкиот коле?, Циришкиот Универзитет на Применети Науки (ZHAW) и Циришкиот Универзитет на Уметности (ZHdK), се останатите три високорангирани технички коле?и, кои придонесуваат за угледот на Цирих како столб на науки и истражува?а обезбедува??и применети истражува?а и разво?. Цирих е исто така еден центрите на научната и иновативна заедница од Европскиот Институт за Иновации и Технологи?а (за ублажува?е и прилагодува?е на климатските промени). ^[31]

Државните Универзитети по големина во кантонот Цирих [ уреди | уреди извор ]

Предлошка:Rank Предлошка:Rank Предлошка:Rank

Институци?а	бро? на студенти
Циришки универзитет - UZH	25,618
Циришки Универзитет за Применети Науки - ZFH	15,334
Шва?царски Федерален Институт за Технологи?а - ETH	15,093

Список на на?големите универзитети по опсег во Шва?цари?а

Медиуми [ уреди | уреди извор ]

Седиштата на голем бро? шва?царски медиумски конгломерати, како: Tamedia, Ringier и NZZ-Verlag, се сместени во Цирих, ко? за германското говорно подрач?е, претставува еден од на?важните медиумски центри во зем?ата. Ово? статус е зацврстен со зголемува?е на можноста за онла?н издани?а, об?авени во Цирих.

Телевизи?а и радио [ уреди | уреди извор ]

Во близина на Leutschenbach, на север од железничката станица Ерликон, е сместено седиштето на националната телевизиска мрежа (SF) за германското говорно подрач?е, ко?а е финансирана од радиодифузната такса. Седиштето на регионалната комерци?ална телевизиска станица Tele Zuri (Телевизи?а Цирих) се нао?а во близина на Escher-Wyss Platz. Продукциите на комерци?алните станици Star TV, U1 TV, и 3+, се сместени во Schlieren.

Еден дел од шва?царската национална радиостаница Schweizer Radio DRS, за германското говорно подрач?е, финансирана од радиодифузната такса, е сместен во Цирих. Посто?ат и комерци?ални локални радиостаници кои се емитуваат од Цирих, како што се: Radio 24 (Limmatstrasse), Energy Zurich (Kreuzstrasse-Seefeld), Radio LoRa и Radio 1. Посто?ат и други радиостаници кои се емитуваат за време на одредени периоди во годината, како: CSD Radio (ма?, ?уни), Radio ?Streetparade“(?ули,август) и rundfunk.fm(август,септември).

Печатени медиуми [ уреди | уреди извор ]

Во Цирих се об?авуваат три големи дневни весници, познати во Шва?цари?а: Neue Zurcher Zeitung (NZZ), Tages-Anzeiger и Blick-на?големиот шва?царски таблоид. Сите три весници, об?авуваат издани?а и во недела: NZZ am Sonntag, Sonntags Zeitung и Sonntags Blick. Освен трите главни дневни весници, посто?ат бесплатни весници, кои се широко дистрибуирани: 20 Minuten и News (се об?авуваат во работни денови, наутро), а Blick am Abend се об?авува во работни денови навечер и Cash, од областа на финансиите, достапен само во одредени киосци, во работни денови наутро.

Постои голем бро? на часописи од знача?ни издавачи, кои се сместени во Цирих, како: Bilanz, Die Weltwoche и Annabelle.

Култура [ уреди | уреди извор ]

Цирих има богата културна традици?а. Како дополнение на богатите музеи и галерии, Цирих има извонредни камерни и симфониски оркестри и неколку важни театри. ^[32]

Циришкиот филмски фестивал за само неколку години, се издигна во еден од на?важните домашни и ме?ународни филмски фестивали. Во трае?ето од 11 дена, ги привлекува, како ?вездите, така и новите таленти и познатите ме?ународни продукции. ^[33]

Еден од на?големите и на?популарни годишни настани во Цирих, е Уличната Парада (Street Parade), ко?а претставува и на?голем фестивал во светот на техно и денс музиката. Настанот се одвива долж брегот на Циришкото Езеро, во втората сабота во август. Првпат оваа парада се одржала во 1992 г, со околу 1,000 учесници. До 2001 г, бро?от на учесници се зголемил до 1 милион. ^{[34] [35]}

Од друга страна пак, циришкиот фестивал (Zurifascht) е народна прослава ко?а се повторува на секои три години, проследена со музика, огномет во склад со музиката и други атракции во стариот град. Тоа е на?големиот народен фестивал во Шва?цари?а со 2 милиони посетители.

Саемот за ме?ународна современа уметност (Kunst Zurich), носи гости во текот на целата година и ги спо?ува остварува?ата на младите и ве?е признатите уметници. ^[36]

Друга годишна ?авна уметничка изложба, е градската кампа?а спонзорирана од стопанската комора во соработка со градската влада и се состои од украсени скулптури поставени во центарот на градот, на ?авни места: лавови (1986 г.), крави (1998 г.), клупи (2003 г), мечи?а (2005 г.) и огромни саксии за цве?е (2009 г.). Од ова произлегол концептот за Парада на кравите (Cow Parade), ко? бил промовиран и во други поголеми светски градови.

Цирих е дома?ин и на неколку уметнички движе?а: кабарето Волтер (каде дадаизмот бил осниван во 1916 г.) и конструктивното уметничко движе?е (кое ги имало своите први чекори, исто во Цирих). Уметниците како Макс Бил, Марсел Бро?ер, Камил Гризер, и Ричард Пол Лохзе имале свои ате?еа во Цирих. Ате?еата, добиле уште поголема важност со презема?ето на власта од страна на нацистите во Германи?а за време на Втората светска во?на.

На?познат традиционален празник во Цирих е Sechselauten, пропратен со парада на занаетчиите и симболично испра?а?е на ?зимата“ со пале?е на сламена кукла.

Друг празник е натпреварува?ето во пука?е за тине??ери (во почетокот само за машки, а од 1991 г. отворен и за женски учесници), е Knabenschiessen.

Опера, балет и театри [ уреди | уреди извор ]

Циришката опера е една од водечките оперски ку?и во Европа. Изградена во 1834 г, таа била прв посто?ан театар во срцето на Цирих и во тоа време била седиште на активностите на Рихард Вагнер. Подоцна, во 1890 г. театарот бил обновен во нео-класичен стил, украсен со орнаменти. Надворешноста е направена од бел и сив камен, украсена со бистите на Вагнер, Вебер и Моцарт. Подоцна биле додадени и бистите на Шилер, Шекспир и Гете. Гледалиштето е диза?нирано во рококо стил. Еднаш годишно во Операта, се одржува Циришкиот бал со Претседателот на Шва?царскиот Со?уз и бизнис и културната елита на Шва?цари?а. ^[37]

Schauspielhaus е главен театарски комплекс на градот. То? има две споредни згради Pfauen, во централната градска област и Schiffbauhalle, стара индустриска зграда во Западен Цирих. Ово? комплекс бил дом на доселениците како Бертолт Брехт и Томас Ман и место каде биле изведени премиерските дела на Макс Фриш, Фридрих Дуренмат, Бото Штраус и Елфриде ?елинек. Исто така, то? е еден од на?истакнатите и на?важни театри во Германското говорно подрач?е. ^[38]

Театарот во Neumarkt, е еден од на?старите театри во градот. Основан бил од старите занаетчии во стариот дел на градот и сместен е во барокна палата во близина на улицата Нидердорф (Niederdorfstrasse). Има две бини, на кои се изведуваат авангардни претстави од европски режисери.

Циришкиот Театарски Спектакл е ме?ународен театарски фестивал, рангиран ме?у на?важните европски фестивали за современи уметнички претстави. ^[39]

Храна [ уреди | уреди извор ]

Традиционалната ку?на на Цирих се состои од традиционални ?аде?а, кои се одраз на вековното владее?е на аристократските гра?ани, како и на тра?ниот печат на пуританизмот на Улрих Цвингли . На?познати традиционални ?аде?а, се: Zurchergeschnetzeltes (од ситни парчи?а месо во сос со додаток на рендани печени компири) и Tirggel (меде?аци).

Но?ен живот и забава [ уреди | уреди извор ]

Цирих има голема и разновидна понуда за но?на забава. То? е град дома?ин на светски познатата Street Parade, ко?а се одржува во август секо?а година.

На?познати места на но?ниот живот се: Niederdorf во стариот дел на градот со барови, ресторани, салони, хотели, клубови итн. и бро?ни модни продавници за младата и елегантна популаци?а, потоа Langstrasse ко?а се нао?а во областите 4 и 5 на градот, каде што се автентичните забави во Бразилските барови, Панк-клубови, ХипХоп сцени, Карибски ресторани, уметнички кина, Турски ?ебапчилници и Итали?ански еспресо барови, но исто така и секс продавници и на?познатата зона на црвени светла во Цирих.

Во последните десет години, нови делови на градот привлекуваат внимание како центри на но?ниот живот, особено Zurich-West во областа 5, во близина на Escher Wyss Platz и железничката станица на Zurich Hardbrucke.

Спорт [ уреди | уреди извор ]

Гра?аните на Цирих водат активен живот и спортот е составен дел од шва?царската култура и општество. Изобилието на спортските об?екти го прават Цирих привлечно место за в?убениците во спортот и неколку ме?ународни спортски федерации се сместени во градот.

Фудбалската асоци?аци?а е на?важниот дел од спортот во Цирих. Градот има две поголеми фудбалски екипи, кои се вбро?уваат во на?високата шва?царска лига: Грасхопер-клуб Цирих, основан во 1886 г. и ФК Цирих, ко? постои од 1896 г. Federation Internationale de Football Association (FIFA) е со главно седиште во Цирих, и во 2007 г, била сместена во новоотворената зграда проектирана од архитектката Тила Теус.

Еден од на?популарните спортови во Шва?цари?а, е хоке? на мраз. Во Цирих, то? е претставен од ZSC Lions. Ме?ународната хокеарска федераци?а (IIHF) врши должност на главна организаци?а за хокеарските лиги во светот и е исто така, сместена во Цирих.

Велосипедизмот е популарен и како спорт и како сообра?а?но средство во Цирих. Велосипедските патеки на?често се обележени со црвено-бели знаци, а жолтите линии се само за велосипедисти. И пешачките патеки се ?асно означени со жолти знаци, кои го информираат пешакот за времето потребно да стигне до саканото одредиште. Посто?ат специ?ални мапи за пешачките патеки низ Шва?цари?а. На?пристапни места за пешаче?е во Цирих, се Утлиберг и Цирихберг.

Во поголемата циришка област, се сместени и околу 30 клубови и 7 надворешни об?екти за карлинг (Curling). Сезоната за карлинг започнува рано во септември и трае сe до кра?от на Април. ^[40]

Натпревари [ уреди | уреди извор ]

Годишниот атлетски натпревар (Weltklasse Zurich), попознат како еден ден Олимпи?ада, ^[41] е престижeн еднодневeн атлетски натпревар, ко? се одржува секо?а година на Letzigrund стадионот во Цирих. То? важи за еден од на?добрите и од на?висок ранг атлетски натпревари во светот, после Олимписките игри. Од неговиот почеток на 12.08.1928 г, постигнати се многу светски и државни рекорди. До денес се забележени 24 светски рекорди, постигнати на овие атлетски натпревари. ^{[42] [43] [44]}

Циришкиот Маратон е популарен спортски настан, каде се поканети бро?ни атлетичари од целиот свет. Тоа е трка на големо расто?ание, покрива??и околу 43км во еден потег. Тркачката патека започнува во Цирих, поминува низ Банхофштрасе, Белви, Митенке?, Ке?брике, Талштрасе и Утоке? и долж Циришкото Езеро низ неколку останати места. Новогодишната трка е уште еден важен тркачки настан. Трката се одржува секо?а година на 1.?ануари и стартот е точно на полно?.

Цирих бил еден од шесте градови во Шва?цари?а, каде се одвивале натпреварите од Светското првенство во фудбал во 1954 г. и еден од осумте на Европското првенство во фудбал во 2008 г. Натпреварите на Еуро 2008 се одржувале на Letzigrund стадионот. Работите на новиот Letzigrund, биле завршени во исклучително краток рок и стадионот бил отворен во август 2007 г, само една година откако била срушена старата арена.

Цирих бил исто така дома?ин и на Светското хокеарско првенство во 1998 г. То? бил еден од дома?ините и во 1953 г.(заедно со Базел) и 1939 г.

Истакнати личности [ уреди | уреди извор ]

Список на познати личности кои биле родени или умреле во Цирих:

• Антонио Лигабе (1899?1965), итали?ански сликар, роден во Цирих
• Мари?а Александровна (1853?1920), Во?вотката од Единбург, умрела во Цирих
• Ричард Авенариус (19.11.1843 ? 18.08.1896) Филозоф
• Диего Бенгалио (1983?) фудбалер
• Феликс Блок (1905?1983), физичар, роден во Цирих
• Хенрих Билингер (18.07.1504 ? 17.09.1575),реформатор и теолог.
• Елиас Канети (1905?1994), романописец, умрел во Цирих
• Вилхелм Фличнер (1877?1957), истражувач, умрел во Цирих
• Макс Фрич (1911?1991), романописец, роден и умрел во Цирих
• Кристоф Фросчауер (ca. 1490?01.04.1564) ?а испечатил Библи?ата на Froschauer
• Конард Гесенер (1516?1565), природонаучник, роден и умрел во Цирих
• Марсел Гросман (1878?1936), математичар, умрел во Цирих
• Ото Хунзикер (1873?1959), предводник на ме?ународната млечна индустри?а
• ?е?мс ?о?с (1882?1941), ирски романописец, умрел во Цирих (закопан на гробиштата Fluntern во Цирих)
• Карл ?унг (1875?1961) живеел и умрел во Цирих
• Готфрид Келер (1819?1890), поет, роден и умрел во Цирих
• Амунла Кан (1929?1960), паднат реформаторски авганистански крал, умрел во Цирих
• Ото Клемперер (1885?1973), Германски диригент, умрел во Цирих (закопан на и?раелските гробишта во Oberer Friesenberg)
• Хуго Коплет (1925?1964), шампион во велосипедизам
• ?охан Каспар Лаватер (1741?1801), поет и физиономист, роден во Цирих
• Хуго Лоетчер (1929?2009), писател, роден и умрел во Цирих
• Диетер Миер (1945), концептуален уметник и музичар на електронска музика со групата Yello, роден во Цирих
• Конард Фердинанд Миер (1825?1898), поет, роден во Цирих
• Волфгенг Паули (1900?1958), физичар, умрел во Цирих
• ?охан Хеинрих Песталоци (1746?1827), просветен реформатор, роден во Цирих
• ?е?мс Садлеир (c. 1815?1881), пребеган варалица, убиен во Цирих
• ?охан ?е?коб Шчеунзер (1672?1733), научник, роден во Цирих
• ?охана Спири (1827?1901), авторr на Ха?ди, умрела во Цирих
• Тобиас Стефан ? хокеjар во NHL (Националната хокеарска лига)
• Стефи Талман (роден 1958), шва?царски диза?нер на чевли, роден во Цирих
• Панчо Владигеров (1899?1978), бугарски композитор, роден во Цирих
• Хилдрих Звингли (1484?1531), реформатор

Наводи [ уреди | уреди извор ]

Надворешни врски [ уреди | уреди извор ]

? Цирих “ на Ризницата  ?

• Stadt Zurich (германски) Official site
• City of Zurich Official Site, English Version
• Zurich Tourism Official site
• Zurich Discussion Group Архивирано на 5 март 2010 г.
• 24 Hours in Zurich Архивирано на 19 февруари 2010 г. Travel Guide to Zurich
• Zurich Festivals Guide to events and festivals in Zurich

• Википатува?е има туристички водич за Zurich .

  • Touring Zurich ? slideshow by The New York Times

  п р у Градови во Шва?цари?а по население 300.000+ Цирих 100.000+ Базел Берн Женева Лозана Винтертур 30.000+ Б?ен Хур Фрибур Кениц Ла Шо де Фон Луцерн Лугано Нешател Санкт Гален Шафхаузен Тун Устер Верние

  Нормативна контрола WorldCat VIAF : 261960983 LCCN : n80013637 ISNI : 0000 0001 2293 7775 GND : 4068038-1 SUDOC : 030205484 BNF : cb12167046v (податоци) HDS : 000171 NKC : ge128459