| Универзална деклараци?а за човековите права
|
|
| Создаден
|
1948
|
| '
|
10 декември 1948
|
| Место
|
дворец Ша?о, Париз
|
| Автор(и)
|
?.П. Хамфри (Канада),
Р. Касен
(Франци?а), П.Ч. Чанг (Кина), Ч. Малик (Либан),
Е. Рузвелт
(САД) и други
|
| Намена
|
човекови права
|
Универзална деклараци?а за човекови права (УДХР)
?
деклараци?а
донесена од
Генералното собрание на Обединетите нации
на
10 декември
1948
г. во дворецот Ша?о,
Париз
. Деклараци?ата произлезе директно од искуството од
Втората светска во?на
и го претставува првото глобално изразува?е на права на коишто, по сво?ата природа имаат право сите човечки суштества. Деклараци?ата се состои од 30 члена коишто се елаборирани во подоцнежни ме?ународни договори, регионални инструменти за
човекови права
, национални устави и закони. Ме?ународната повелба за човекови права се состои од Универзалната деклараци?а за човекови права, Ме?ународниот пакт за економски, соци?ални и културни права и Ме?ународниот пакт за гра?ански и политички права и неговите два Факултативни протоколи. Во 1966 година, Генералното собрание донесе два детални пакта коишто ?а комплетираат Ме?ународната повелба за човекови права и во 1976 година, откако двата пакта беа ратификувани од доволен бро? поединечни држави, Повелбата стана
ме?ународен закон
.
За време на Втората светска во?на со?узниците ги донесоа четирите слободи: слобода на говор, слобода на здружува?е, слобода од страв и слобода од сиромашти?а како нивни основни воени цели. Повелбата на Обединетите нации ??а потврди вербата во основните човекови права, достоинството и вредноста на човекот“ и ги обврза сите зем?и-членки да промовираат ?универзална почит и придржува?е кон човековите права и основните слободи на сите лу?е без разлика на расата, полот, ?азикот или религи?ата“.
Кога по Втората светска во?на стана ?асно ?верството што го изврши
нацистичка Германи?а
, во рамките на светската заедница се до?де до консензус дека Повелбата на Обединетите нации не ги дефинира доволно правата на коишто се однесува. Беше потребна универзална деклараци?а ко?ашто ?е ги прецизира правата на поединците за да станат валидни одредбите за човековите права од Повелбата.
Подготвува?е на нацрт-деклараци?ата
[
уреди
|
уреди извор
]
Генералниот секретар на Обединетите нации го повика Кана?анецот ?он Питерс Хамфри да работи на проектот и така то? стана главниот изготвувач на Деклараци?ата. Во тоа време, Хамфри штотуку беше назначен за директор на Одделението за човекови права при Секретари?атот на Обединетите нации. Комиси?ата за човекови права ко?ашто е посто?ано тело на Обединетите нации беше формирана за да ?а преземе работата за подготвува?е на она што беше првично замислено како Ме?ународна повелба за човекови права. Членството на Комиси?ата беше направено така што широко да ?а претставува глобалната заедница, вклучува??и претставници од следните зем?и: Австрали?а, Белги?а, Советската Соци?алистичка Република Белоруси?а, Чиле, Кина,
Египет
, Франци?а, Инди?а, Иран, Либан, Панама, Филипини, Обединетото Кралство, Соединетите Американски Држави, Со?узот на Советските Соци?алистички Републики, Уругва? и ?угослави?а. Ме?у другите, добро познати членови на Комиси?ата, беа дел и Еленор Рузвелт од Соединетите Американски Држави ко?ашто беше претседател, Жак Маритен и
Рене Касен
од Франци?а, Чарлс Малик од Либан и П. Ц. Чанг од Кина. Хамфри ?а даде првичната нацрт-деклараци?а ко?ашто стана работен текст на Комиси?ата.
Според ?Глобализира?е на семе?ните вредности“ (Globalizing Family Values), фразите коишто го поддржуваат традиционалното семе?ство, а се присутни во Деклараци?ата се резултат на вли?анието коешто го имало христи?анско-демократското движе?е врз Касен и Малик.
На 10 декември 1948 година, Генералното собрание ?а донесе Универзалната деклараци?а ко?ашто беше изгласана со 48 гласа за, а ниту еден против и 8 воздржани (воздржани беа сите држави од Советскиот блок: Белоруси?а, Чехословачка, Полска, Украина и Со?узот на Советските Соци?алистички Републики, потоа ?угослави?а, ?ужна Африка и Саудиска Араби?а).
Следниве зем?и гласаа за Деклараци?ата: Авганистан, Аргентина, Австрали?а, Белги?а, Боливи?а, Бразил, Бурма, Канада, Чиле, Кина, Колумби?а, Костарика, Куба, Данска, Доминиканската Република, Еквадор, Египет, Ел Салвадор, Етиопи?а, Франци?а, Грци?а, Гватемала, Хаити, Исланд, Инди?а, Иран, Ирак, Либан, Либери?а, Луксембург, Мексико, Холанди?а, Нов Зеланд, Никарагва, Норвешка, Пакистан, Панама, Парагва?, Перу, Филипините, Та?ланд, Шведска, Сири?а, Турци?а, Обединетото Кралство, Соединетите Американски Држави, Уругва? и Венецуела.
Во почетокот, канадската влада беше воздржана од гласа?е за донесува?е на Деклараци?ата и покра? главната улога ко?ашто ?а имаше Кана?анецот ?он Хамфри, но подоцна во Генералното собрание, Владата гласаше во корист на финалната верзи?а.
Основната структура на Универзалната деклараци?а беше воведена во вториот нацрт на Деклараци?ата ко?што го изготви
Рене Касен
. Касен работеше врз основа на првиот нацрт ко?што го изготви ?он Петерс Хамфри. Во Структурата беше присутно вли?анието на Наполеоновиот законик, вклучува??и и преамбула и општи воведни начела. Касен ?а споредуваше Деклараци?ата со портикото на грчки храм составен од темел, скали, четири столба и педимент. Член 1 и 2 се основните блокови со нивните начела на достоинство, слобода, рамноправност и братство.
Седумте ставови од преамбулата во коишто се наведени причините за Деклараци?ата се претставени со скалите.
Главниот текст на Деклараци?ата ги претставува четирите столба. Првиот столб го сочинуваат правата на поединецот, како што се правото на живот и забрана на ропство, односно членовите 3-11. Вториот столб, односно членовите 12-17 е составен од правата на поединецот во гра?анското и политичкото општество. Третиот столб, односно членовите 18-21 се однесуваат на духовните, ?авните и политичките слободи како што се слободата на вероисповед и слободата на здружува?е. Во четвртиот столб, односно членовите 22-27 се утврдени соци?алните, економските и културните права.
Во моделот на Касен последните три члена од Деклараци?ата го сочинуваат педиментот ко?што ?а врзува структурата. Овие членови се однесуваат на должноста на поединецот кон општеството и забраната за користе?е на правата за прекршува?а на целите на Обединетите нации.
Универзалната деклараци?а започнува со преамбула, составена од седум ставови и е проследена со из?ава ко?ашто ?а ?прогласува“ Деклараци?ата.
Во секо? од ставовите е наведена причина за донесува?ето на Деклараци?ата. Во првиот став, се тврди дека признава?ето на човековиот дигнитет на сите лу?е е темел на правдата и мирот во светот. Во вториот став, се напоменува дека игнорира?ето и непочитува?ето на човековите права довело до варварски де?стви?а коишто ?а разгневиле совеста на човештвото и дека четирите слободи: слобода на говор, слобода на верува?е, слобода од сиромашти?а и слобода од страв се ?прогласени за на?висока аспираци?а на лу?ето.“ Во третиот став е наведено дека за да не бидат лу?ето принудени да се побунат против тирани?ата, човековите права треба да бидат заштитени со владее?ето на правото. Четвртиот став ги поврзува човековите права со разво?от на при?ателски односи ме?у нациите. Петтиот став ?а поврзува Деклараци?ата со Повелбата на Обединетите нации со што се потврдува вербата во основните човекови права, достоинството и вредноста на човекот. Во шестиот став се вели дека сите членови на Обединетите нации се обврзале да остварат промовира?е на универзална почит и придржува?е кон човековите права и основните слободи, во соработка со Обединетите нации. Во седмиот став се напоменува дека за целосно остварува?е на таа заложба ?од огромна важност“ е ?заемното разбира?е“.
Овие ставови се проследени со ?акт за прогласува?е“ на Деклараци?ата како ?заеднички стандард што треба да се постигне“ за ?сите лу?е и сите нации“, за да можат ?сите лу?е“ и ?сите органи на општеството“ преку уче?е и образование да промовираат почитува?е на овие права и слободи и по пат на прогресивни мерки на национално и на ме?ународно ниво, да се обезбеди нивно универзално и делотворно признава?е и почитува?е.
Одбележува?е на ме?ународниот ден на човековите права
[
уреди
|
уреди извор
]
Донесува?ето на Универзалната деклараци?а е знача?на ме?ународна комемораци?а ко?ашто се одбележува секо?а година на 10 декември и е позната како Ден на човековите права или Ме?ународен ден на човековите права. Комемораци?ата ?а одбележуваат поединци, заедници и религиски групи, организации за човекови права, парламенти, влади и Обединетите нации. Често, декадните одбележува?а се проследени со кампа?и за промовира?е на свеста за Деклараци?ата и за човековите права. Во 2008 година, беше одбележана 60-годишнината ко?ашто беше проследена со активности на тема ?Достоинство и правда за сите“, коишто трае?а цела година.
Според
Гинисовата книга на рекорди
УДХР е опишана како ?на?преведуван документ“ во светот. Во преамбулата, Владите се обврзуваат себеси и сво?от народ на прогресивни мерки за да се обезбеди универзално и делотворно признава?е и почитува?е на човековите права коишто се утврдени во Деклараци?ата. Еленор Рузвелт го поддржуваше донесува?ето на УДХР како деклараци?а, наместо како договор затоа што веруваше дека Деклараци?ата би го имала истото вли?ание врз глобалното општество како што го имаше Деклараци?ата за независност во Соединетите Американски Држави. Таа беше во право. Иако, формално, Деклараци?ата не беше правно обврзувачка, од 1948 година таа беше усвоена во пове?ето државни устави или пак во нив беше присутно не?зиното вли?ание. Исто така, Деклараци?ата служи како основа за сe пове?е ме?ународни договори, државни закони и ме?ународни, регионални, национални и субнационални институции коишто ги штитат и промовираат човековите права.
Иако, Деклараци?ата самата по себе не е договор, таа беше експлицитно донесена за дефинира?е на значе?ето на зборовите ?основни слободи“ и ?човекови права“ коишто се присутни во Повелбата на Обединетите нации ко?ашто е обврзувачка за сите зем?и-членки. Токму затоа, Универзалната деклараци?а е основен, суштински документ на Обединетите нации. Исто така, многу ме?ународни адвокати веруваат дека Деклараци?ата е дел од ме?ународното обича?но право и дека е мо?на алатка при врше?е дипломатски и морален притисок врз Владите коишто го прекршуваат ко? било член од Деклараци?ата. На Ме?ународната конференци?а за човекови права на Обединетите нации во 1968 година, беше сугерирано дека Деклараци?ата ?претставува обврска на сите членови на ме?ународната заедница“ кон сите лу?е. Деклараци?ата служи како основа за два обврзувачки пакта за човековите права на Обединетите нации, а тоа се Ме?ународниот пакт за гра?ански и политички права и Ме?ународниот пакт за економски, соци?ални и културни права, како и начелата од Деклараци?ата кои се елаборирани во ме?ународни договори како што се: Ме?ународната конвенци?а за елиминира?е на сите форми на расна дискриминаци?а, Ме?ународната конвенци?а за елиминира?е на сите форми на дискриминаци?а на жените, Конвенци?ата за правата на детето на Обединетите нации, Конвенци?ата против тортура на Обединетите нации и многу други. И понатаму многу влади, професори, поборници, уставни судови и лу?е кои се повикуваат на начелата од Деклараци?ата за заштита на нивните признати човекови права ? оддаваат огромно признание.
Многу еминентни личности ? оддале признание на Универзалната деклараци?а. Либанецот Чарлс Малик, филозоф и дипломат ?а нарече ?ме?ународен документ од на?голема важност“, додека пак на 10 декември 1948 година, Еленор Рузвелт, првата претседателка на Комиси?ата за човекови права (ЦХР) ко? ?а изготви Деклараци?ата из?ави:
- Деклараци?ата може да стане ме?ународната
Големата повелба
на сите лу?е во целиот свет.-
На 5 октомври 1995 година, папата ?ован Павле II во сво?от говор УДХР ?а нарече:
- Еден од на?големите изрази на човековата совест на нашето време. ?
Исто така, на 10 декември 2003 година, Марчело Спатафора во име на
Европската уни?а
из?ави:
- Деклараци?ата ги става човековите права во центарот на рамката на начелата и обврските, притоа формира??и ги односите во рамките на ме?ународната заедница. -
Исламските зем?и како што се Судан, Пакистан, Иран и Саудиска Араби?а ?а критикуваа Универзалната деклараци?а за човекови права поради тоа што тие сметале дека не ги зема предвид културниот и религискиот контекст на исламските зем?и. Во 1982 година, иранскиот претставник во Обединетите нации, Саид Ра?и Корасани ?а искажа позици?ата на неговата зем?а во однос на Универзалната деклараци?а за човекови права, веле??и дека УДХР е ?секуларно разбира?е на ?уде?ско-христи?анската традици?а“, коешто муслиманите не можат да го применат без крше?е на исламскиот закон.
На 30 ?уни 2000 година, муслиманските зем?и коишто се членки на
Организаци?ата на исламската конференци?а
, офици?ално одлучи?а да ?а поддржат Каирската деклараци?а за човекови права во исламот, ко?ашто е алтернативен документ каде што се вели дека лу?ето ?имаат слобода и право на достоинствен живот во согласност со исламскиот закон шери?ат“. Ме?утоа, според ово? документ не е призната слободата за промена на религи?ата, изедначува?ето на жените со мажите или пак, непристрасност при споредува?ето религии.
Критики од либертари?анците
[
уреди
|
уреди извор
]
Либертари?анците и некои конзервативци веруваат дека позитивните права коишто други лу?е мора да ги обезбедат преку наметливо извлекува?е, на пример оданочува?е, ги негираат неоту?ивите права на другите лу?е. Во врска со деклараци?ата за право на бесплатна здравствена заштита, во член 25, Ендру Бисел, поддржувач на об?ективизмот рече:
- Здравствената заштита не расте на дрво. Ако тоа право треба да им се даде на одредени лу?е, средствата за обезбедува?е на тоа право мора да бидат конфискувани од други лу?е... Нико? нема да сака да работи во областа на медицината ако наградата за многуте години вредно школува?е и уче?е не им се плати чесно, туку наместо тоа добие пациенти коишто сметаат дека имаат право на нечии напори и Влада ко?што ги потчинува токму оние умови од коишто зависат животите на пациентите. ?
Многу поборници за алтернативното образование, особено за нешколува?ето (unschooling) не се согласуваат со член 26 во ко?што е пропишано дека ?... образованието е задолжително.“ Според филозофиите на ?он Холт како и на други лу?е, самото задолжително образование го прекршува правото еден човек да може мирно да ги следи своите интереси:
- Ниту едно човеково право не е посуштинско од ова, со исклучок на правото на живот. Слободата на уче?е на еден човек е дел од неговата слобода на мисла, што е поосновно дури и од неговата слобода на говор. Ако некому му го одземеме правото да одлучи за што ?е се интересира, тогаш ?а уништуваме неговата слобода на мисла. Ние всушност, велиме дека не треба да мислите на она што Ве интересира и Ве засега, туку треба да мислите на она што нас нe интересира и нe засега.-
?Бегство од детството“ ?он Холт
Ово? пример на зборот ?задолжително“ е единствениот во целиот документ. Зборот ?принудува“ е употребен двапати и притоа во двата случаи е со негативна конотаци?а.
Групи како што се
Амнести интернешенал
(Amnesty International) и Вор резистерс интернешенел (War Resisters International) се залагаа ?правото да одбиеш да убиеш“ да биде додадено во УДХР. Вор резистерс интернешенел из?ави дека правото на ?совесно спротивставува?е“ на воена служба произлегува пред сe од член 18 од УДХР: правото на слобода на мисла, совест и вероисповед, но сепак во него тоа сe уште не е експлицитно кажано.
Во рамките на Обединетите нации преземени се чекори ова право да се направи поексплицитно, но овие чекори се ограничени на секундарни, ?помаргинални“ документи на Обединетите нации. Токму затоа Амнести интернешенел би сакала ова право да се извади ?надвор од маргините“ и да се стави експлицитно во на?важниот документ, а тоа е Универзалната деклараци?а на Обединетите Нации.
Кон правата коишто Универзалната деклараци?а за човекови права ги гарантира може да биде додадено уште едно важно право. Тоа право е ?правото да одбиеш да убиеш“.
Помошник-генерален секретар на Обединетите нации и лауреат на Нобеловата награда за мир Шон Мекбра?д, Нобелово предава?е 1974 година.
Во Деклараци?ата од Бангкок ко?ашто ?а донесоа министрите од азиските зем?и на средба во 1993 година, ко?ашто претходеше на Светската конференци?а за човекови права, азиските влади ги потврди?а своите заложби во однос на начелата од
Повелбата на Обединетите нации
и Универзалната деклараци?а за човековите права. Тие го изнесоа сво?от став за ме?усебната зависност и неделивоста на човековите права и ?а потенцираа потребата од универзалност, об?ективност и неселективност на човековите права. Ме?утоа, тие, исто така, стави?а акцент на начелото на независност и начелото на немеша?е, бара??и да се стави поголем акцент на економските, соци?алните и културните права, а особено пове?е на правото на економски разво? отколку на гра?анските и политичките права. Деклараци?ата од Бангкок се смета за знача?но изразува?е на перспективата на “Азиските вредности“ ко?ашто нуди опсежна критика на универзализмот на човековите права.