Поморски ба?рак на претседателот
Претседател на Република Естони?а
(
естонски
:
Eesti Vabariigi President
) ?
шеф на државата
на
Република Естони?а
.
Естони?а е
парламентарна република
, во ко?а претседателот има церемони?ална улога без извршна власт. Претседателот е обврзан да го замрзне членството во политичка парти?а за време на неговиот мандат. По добива?ето на мандатот, власта и надлежноста на претседателот во сите други избрани служби автоматски прекинуваат. Овие мерки теоретски треба да му помогнат на претседателот да биде посамостоен и непристрасен.
Претседателот е избиран од
Ри?гикогу
(естонското Собрание) или специ?ално изборно тело на пет години. Изборното тело се состанува во случа? кога ниеден кандидат не обезбедува двотретинско мнозинство во Собранието по три одржани круга на гласа?е. Изборното тело, кое се состои од сите членови на Собранието и избраните претставници на сите
локални самоуправи
(на?малку еден од секо?а општина, но не пове?е од 10 претставници, што зависи од бро?от на жители со право на глас по општина), го избира претседателот, поме?у два?цата кандидати со на?многу гласови.
Претседателот има мандат од пет години. Може да биде избран пове?епати, но не пове?е од двапати последователно.
Моментален претседател на Естони?а е
Керсти Кал?ула?д
, ко?а стапила на функци?ата на 10 октомври 2016 година.
[2]
Создавачите на првиот естонски устав, од спомените на злоупотребата на мо?та од руските цареви, се обиделе да избегнат концентраци?а на премногу мо? во рацете на еден човек со сите можни средства. Ова на кра?от довело до создава?е на ултра-парламентарен систем. Мо?та на Собранието (Ри?гикогу) била практично неограничена. До 1934 година, условен шеф на држава бил
Државниот старешина
(
riigivanem
), ко? исто така служел ?де ?уре“ и како претседавач на кабинетот ? офици?ално познат како ?Владата“. Ме?утоа, не можел да има рамнотежна улога при конфликт поме?у Собранието и Владата. Државниот старешина и Владата биле целосно зависни од Собранието и можеле да бидат отпуштени во секое време. Функциите кои обично ги извршува претседателот во парламентарните системи биле поделени поме?у претседателот на Собранието, Државниот старешина и Владата.
Уставот на Естони?а бил изменет во 1933 година, воспоставува??и посилен претседателски систем. Шефот на државата, според новиот устав, бил исто така наречен Државен старешина. Ме?утоа, никогаш не стапил во сила како последица на самооткажува?ето на
Константин П?атс
во 1934 година. Во 1938 година бил донесен нов устав и титулата на шефот на државата била измената во ?Претседател на Републиката“. Му била дадена поголема извршна мо?, иако имал помала власт отколку Државниот старешина со уставот од 1933 година. Константин П?атс станал првиот претседател. Неговиот мандат траел шест години.
Претседателската палата на Естони?а во паркот ?Кадриорг“
За неколку дена по
советската
окупаци?а на Естони?а во 1940 година, П?атс бил присилен да назначи комунистичка предводена влада на чело со
?оханес Варес
, по пристигнува?ето на демонстранти придружени од трупите на Црвената арми?а со вооружени возила до претседателската палата. Владата на Варес всушност била избрана од советскиот државник
Андре? Жданов
. По лажните избори во ?ули, П?атс бил распуштен од служба. Подоцна, во ?ули, П?атс заедно со неговиот син, снаата и два?цата внуци, бил протеран во
Уфа
, Руси?а.
Според уставот од 1938 година, ако претседателот некогаш стана неспособен да ги извршува неговите функции, неговите надлежности ги презема премиерот со титула ?премиер во служба на претседател“. Според оваа одредба, Варес ги презел функциите на претседателот со цел да даде правна дозвола за формалното припо?ува?е на Естони?а од Советскиот Со?уз во август. Ме?утоа, доколку времето на во?на или неспособност трае подолго од шест месеци, уставот обезбедува избор на вршител на должност избиран од Изборниот совет. Изборниот совет се сретнал во та?ност на 20 април 1944 година и одредил дека назначува?ето на Варес како премиер во 1940 година било незаконски според уставот од 1938 година. Советот го избрал
?ири Улуотс
како вршител на должност претседател на 21 април. Улуотс го назначил
Ото Тиф
за премиер. Подоцна, Тиф бил уапсен од окупациските советски сили во септември.
Во септември 1944 година, Улуотс и преостанатите членови на владата на Тиф избегале во
Шведска
. Дента пред Улуотс да умре во ?ануари 1945 година бил избран наследник,
Аугуст Ре?
, да ?а преземе позици?ата на вршител на должност претседател. По смртта на Ре? во 1963 година, улогата припаднала на
Александер Варма
, потоа на
Тинис Кинт
во 1971 година, потоа на
Ха?нрих Марк
во 1990 година. Во октомври 1992 година, Марк ги предал неговите акредитиви на новоизбраниот претседател на обновената република,
Ленарт Мери
.
Откако Естони?а стекнала независност бил донесен нов устав заснован на мешавина од документите во 1920 и 1938 година. Во текот на изготвува?е на нов устав, првично било планирано да се користи постарата, потрадиционална титула, Државен старешина, за шефот на државата. Ме?утоа, на кра?от, бил избран терминот ?претседател“ во согласност со ?авноста. Пет претседателски избори (во 1992, 1996, 2001, 2006 и 2011 година). На првите четири избори, Собранието не успеале да избере претседател и гласа?ето припаднало на Изборното тело.
Ленарт Мери
бил избран во 1992 година (овие избори, за разлика од подоцнежните, имале ?авен круг) и бил повторно избран во 1996 година, поразува??и го
Арнолд Ри?тел
во обата наврати. Самиот Ри?тел станал претседател во 2001 година. Во 2006 година,
Томас Хендрик Илвес
ги освоил изборите и бил повторно избран од Собранието во 2001 година. На изборите во 2016 година, за негов наследник е избрана независно кандидираната
Керсти Кал?ула?д
како прва жена во Естони?а на оваа функци?а.
Претседателот на Република Естони?а:
- претставува на?висок претставник на државата во ме?ународните односи (оваа задача вклучува потпишува?е ме?ународни договори првично одобрени од Владата). Во извонредни околности, Претседателот може да ?а претставува Естони?а во
Европскиот совет
наместо
Премиерот
;
- назначува или отповикува, по предлог на Владата, дипломатски претставници на Република Естони?а во странски зем?и и ме?ународни организации; добива акредитации од странски дипломати назначени во Естони?а;
- об?авува редовни избори на Собранието и согласно соодветни одредби од Уставот, вонредни избори. Вонредните избори може да ги об?ави Претседателот во четири случаи: ако Собранието не успее да го изгласи Државниот бу?ет, ако Собранието не успее да добие народно одобрува?е на референдум, ако Собранието не успее да избере премиер откако добила можност (ка? овие три случаи, об?авува?ето вонредни избори е задолжително и Претседателот едноставно служи како ?на?висок бележник“ на државата) или ако Собранието одобри цензура против Владата, во случа?от, Претседател разгледува дали ?е об?ави вонредни избори (во ово? случа?, ме?утоа, Претседателот може да каже ?не“, ако то?/таа процени дека организира?ето на вонредни избори е неразумно од било ко?а причина);
- заседава со новото членство на Собранието и заседава со првата седница;
- предложува Претседателот на Собранието да свика вонредна седница на Собранието (во случа? на потреба);
- прогласува закони и потпишува инструменти за ратификаци?а. Претседателот може да одбие да прогласи закон во рамки од 14 дена по неговото добива?е (на?често се прави така, освен ако Претседателот не на?де нешто спротивно на Уставот). Во ово? случа?, Претседателот го вра?а законот на Собранието со причина за негова/не?зина одлука. Кога ова се случува, Собранието може да преразгледа и измени законот според забелешките на Претседателот или да го донесе законот без измени по вторпат. Кога Собранието ?а избира третата можност, Претседателот не смее пове?е да го одбие потпишува?ето на законот, туку е обврзан да го прогласи, но ако сe уште смета дека е неуставен, да го праша Уставниот суд да гласа за неговата уставност. Ако Уставниот суд не на?де одредби за нарушува?е на Уставот, Претседателот мора да го потпише законот.
- може да побара измени на Уставот. Досега, ова право било користено само во два наврати. Претседателот
Ленарт Мери
предложил воведува?е директни избори на Претседателот и основа?е на Уставен суд на последниот ден од мандатот. Ово? предлог не наишол на поддршка во рамките на Собранието. Претседателот Томас Хендрик Илвес предложил укинува?е на командант и врховен командант на вооружените сили од Уставот, со што то?/таа би можеле да бидат назначувани од Владата, а не од Собранието. Соодветниот амандман бил кочено одобрен од Собранието на 13 април 2011 година и стапил на сила на 22 ?ули 2011 година;
- по одредени консултации со парламентарните групи предложува кандидат за местото Премиер (ко? обично е предводникот на парламентарната коалици?а или на?големата парти?а во Собранието), ко? мора да помине гласа?е во Собранието. Ако кандидатот, предложен од Претседателот, не успеа да го добие одобрува?ето од Собранието или се на?де себеси неспособен за создава?е на Влада, Претседателот може да именува друг кандидат. Ако вториот кандидат исто така не успее да добие одобрува?е од Собранието или Претседателот одбие да именува втор кандидат, правото за именува?е на Премиер се префрла на Собранието;
- на предлог на Премиерот формално назначува или отповикува членови на Владата, каде предлогот на Премиерот е обврзувачки за Претседателот. Претседателот не смее да одбие назначува?е или отповикува?е на министер. Така, улогата на Претседателот е ограничена на формално потпишува?е на соодветните документи;
- го предложува Претседателот на Врховниот суд, Претседателот на Одборот на
Банката на Естони?а
, Генералниот ревизор и ?авниот обвинител. Претседателот теоретски може да именува било ко? кандидат по негова/не?зина дискреци?а. Ме?утоа, традициите на парламентарната република наложуваат дека Претседателот треба да организира консултации со парламентарните групи и да предложи само таков кандидат ко? сигурно ?е добие поддршка од Собранието; сите кандидати мора поминат гласа?е во Собранието пред да ги доби?ат своите титули;
- по предлог на Одборот на Банката на Естони?а, го назначува Претседателот на Банката на Естони?а. Претседателот може да го прифати предлогот или да го одбие, да побара друг кандидат (теоретски неограничен бро? пати). Оваа опци?а претходно било искористена од Претседателот
Ленарт Мери
.
- по предлог на Врховниот суд, назначува судии;
- доделува државни ордени, воени и дипломатски рангови;
- е Врховен командант на Националните одбранбени сили на Естони?а (всушност, оваа функци?а главно е сметана за церемони?ална и симболична);
- предложува до Собранието за прогласува?е воена состо?ба, со цел мобилизаци?а или демобилизаци?а и прогласува?е на вонредна состо?ба;
- прогласува воена состо?ба во случа? на напад на Естони?а и наредува мобилизаци?а;
- претставува Претседател на Државниот одбранбен совет, ко? е советодавно тело составено од Претседателот, Премиерот, Претседателот на Собранието, Претседателот на собраниските комисии за државна одбрана и надворешни работи, министерот за надворешни работи, министерот за одбрана, министерот за финансии, министерот за внатрешни работи, министерот за правада и командант на одбранбените сили на Естони?а;
- ослободува или доделува намалува?е на казните на затвореници на нивно бара?е;
- поведува обвинение против ?авниот обвинител.
| #
|
Фотографи?а
|
Име
|
Започнал
|
Завршил
|
Парти?а
|
Ра?а?е и смрт
|
| 1
|
|
Константин П?атс
|
24 април 1938
|
23 ?ули 1940
|
|
р.
23 февруари 1874,
Тахкурана
п.
18 ?ануари 1956, Бурашево,
Калининградска Oбласт
,
СССР
|
| 1938 - I круг - избран од Собранието и општинските претставници како единствен кандидат со 219 од 238 гласа (92,0%).
|
| 2
|
|
Ленарт Мери
|
6 октомври 1992
|
8 октомври 2001
|
Национална коалици?а Про Патри?а
|
р.
29 март 1929,
Талин
п.
14 март 2006,
Талин
|
1992 - II круг - избран од Собранието со 59 од 101 глас (58,4%).
1996 - V круг - избран од Собранието и општинските претставници со 196 од 372 гласа (52,7%).
|
| 3
|
|
Арнолд Ри?тел
|
8 октомври 2001
|
9 октомври 2006
|
Народен со?уз на Естони?а
|
р.
10 ма? 1928,
Ла?м?ала
,
Саре
|
| 2001 - V круг - избран од Собранието и општинските претставници со 186 од 366 гласови (50,8%).
|
| 4
|
|
Томас Хендрик Илвес
|
9 октомври 2006
|
10 октомври 216
|
Соци?алдемократска парти?а
|
р.
26 декември 1953,
Стокхолм
,
Шведска
|
2006 - IV круг - избран од Собранието и општинските претставници со 174 од 345 гласови (50,4%).
2011 - I круг - избран од Собранието до 73 од 101 глас (72,3%).
|
| 5
|
|
Керсти Кал?ула?д
|
10 октомври 2016
|
во служба
|
|
р.
30 декември 1969,
Тарту
|
| 2016 - VI круг - избрана од Собреанието со 81 од 98 гласа (80%).
|