Пестицидите (од латински pestis = чума, штетник; caedere = убива) се голема група на отровни материи (токсини) кои се употребуваат во зем?оделството со цел да се заштитат зем?оделските култури од штетници , а со тоа добива?е на поголем принос (во вид на храна и слично).

Пестицидите можат да бидат природни или синтетски средства. Нивната селективна токсичност е дискутабилна, биде??и механизмите на делува?е на пове?ето токсини се слични за различни организми. На пример, сите невротоксични отрови делуваат на сличен начин. Посто?ат две главни стратегии (начини) на де?ствува?е на пестицидите:

• Невротоксичен - блокада на Na-K пумпи , де?ство врз синапсите , блокира?е на ензимот ацетилхолин естераза . При подолготра?но делува?е на пестицидот, последицата е тетанусна контракци?а на мускулите .
• Антиметаболитички (метаболичка блокада) - блокира?е на синтезата на ATP (односно спречува?е на функци?ата на ATP-азите ). Синтезата на АТР е заеднички процес за сите виши организми, така што хербицидите се штетни и за растени?ата, но и за животните. За помалите организми е потребна помала концентраци?а на отров, но оваа количина е штетна и за нашите клетки, но во поголеми концентрации.

Класификаци?а [ уреди | уреди извор ]

Според видот на организмот врз ко? де?ствуваат, пестицидите можат да се поделат на:

1. Микробиоциди - отрови кои де?ствуваат против микроорганизми (во медицината тоа се антибиотиците ):
   1. Бактерициди - бактериите
   2. Вироциди - вируси
2. Зооциди - отрови против животни :
   1. Инсектициди - како хлорирани ?аглеводороди , органофосфорни соединени?а, карбамати , пиретрини и пиретроиди , динитрофеноли
      1. Неселективни - ги убиваат сите инсекти
      2. Селективни - делуваат само врз одредена група на инсекти, или само на одредена фаза од разво?от на инсектите (?а?це-клетки или ларви )
   2. Родентициди - поврзани со глодачите ( ратициди против стаорци и мурициди против глувци ): цинк фосфид , органски соединени?а на флуорот , алфа нафтил тиоуреа , антикоагуланти
   3. Акарициди - крлежи , па?аци
   4. Нематоциди - цевчести црви
   5. Лимациди - полжави
   6. Авициди - птици
3. Фитоциди - против штетни растени?а и габи
   1. Фунгициди - пентахлорфенол , дитиокарбамати , хексахлоробензен
   2. Хербициди - примарно делуваат против плевелите : триазини , фенилуреа , хлорирани феноксикиселини
   3. Алгициди - ги уништуваат алгите кои ги обраснуваат бродовите
4. Хомоциди - бо?ни отрови.

Според местото на влез во организмот, се разликуваат пестициди кои навлегуваат преку: усната празнина, кожата и респираторниот систем.

Поделба според хемискиот состав [ уреди | уреди извор ]

• Неоргански пестициди
  • амониум сулфат
  • амониум тиоци?анат
  • калциум ци?анамид
  • натриум ци?анат
  • натриум хлорат
  • сулфурна киселина
• Органски пестициди
  • нитрофеноли и анилини
  • хербициди од хормонски тип - феноксиоцетна киселина
  • бензенски и фенилоцетни киселини
  • халоалифатски киселини
  • нитрили
  • амиди
  • арил-карбамати
  • супституирана уреа
  • тиокарбамати и дитиокарбамати
  • хетероциклични соединени?а - пиримидини ( урацили ), триазини ( атразин )
  • тиокарбонати
  • деривати на глицинот
  • органско-арсенски соединени?а
  • масла.

Истори?а на употребата [ уреди | уреди извор ]

Во праисториското време, како инсектицид се употребувал чадот (ко? ги брка инсектите). Во Хомеровите епови се спомнува сулфурот , ко? се користел во сулфурира?ето на бочвите за вино. Во 79 година п.н.е. се спомнува арсенот како хомоцид. Кинезите од 10 век го употребуваат оловниот арсеноат . Во 17 век се користел никотинот како пестицид против болвите на кучи?ата и мачките, а до Втората светска во?на - нафтата, флуорот, динитро соединени?ата, тиоци?анатите. Од 1892 се користи т.н. бордошка супа , ко?а претставува смеса од бакар (II) сулфат пентахидрат и калциум карбонат , а од 1897 формалдехидот . По Втората светска во?на се создадени синтетски соединени?а поради нивната употреба во бо?ните отрови, но тие се користеле и во пестицидите - на пример, во DDT .

Де?ство на пестицидот [ уреди | уреди извор ]

• Примарно де?ство - третира?е на целниот штетник
• Секундарно де?ство - зависи од отровноста на дозата
  • акутно
  • хронично
• Субтоксичните (сублетални или субакутни) дози де?ствуваат на нецелните организми, и тоа:
  • врз репродукци?ата - вли?ание врз ви?абилноста на спермиумите (подвижност): некои препарати ?а блокираат синтезата на АТР, што вли?ае на подвижноста на спермиумите, биде??и тие добиваат енерги?а за движе?е од митохондриите во сво?от врат; во семениците постои голема метаболичка активност, па затоа тие се целно место за отровите; со де?ството на отровот се намалува и бро?от на спермиумите, а се по?авуваат и мутации. Сето ова е последица на де?ството на антиметаболитичките пестициди кои кружат во биосферата .
  • мутагено
  • тератогено - дефоримитети во развитокот на телото
  • канцерогено (на пример бензопирен )
• Некои отрови го намалуваат создава?ето на полови хормони .

Хемизам [ уреди | уреди извор ]

Активната состо?ка на пестицидот е всушност соединението кое то? го содржи. Посто?ат на?различни пестициди кои се разликуваат по сво?от хемиски состав. На пример, има пестициди кои се состо?ат од неоргански соединени?а, од биолошки состо?ки (соединени?а кои ги создаваат самите растени?а, животни, габи, бактерии - на пример никотин); од една активна состо?ка има неколку паралелни производи кои се разликуваат по адитивите и произведувачот.

Поради круже?ето на неразградените пестициди во биосферата, отрови се прона?дени и на места на Зем?ата каде тие никогаш не се користеле. На пример, DDT е на?ден во мразот на Антарктикот во 1960 година. Преку ланецот на исхрана , концентраци?ата на отровите се зголемува, зависно од брзината на метаболизмот на поединечните алки во ланецот. На пример, концентраци?ата на DDT ка? човекот, ко? се нао?а на врвот на ланецот на исхрана, може да достигне и до 6,0 ppm . DDT во организмот се изменува во деривати, слично како и во природата, по што доа?а до промена во хеми?ата и токсичноста. Ме?утоа, има??и предвид дека во желудникот се лачи хлороводородна киселина , со хлорира?ето на DDT, то? може да стане и уште потоксичен.