Зме?

Од Википеди?а ? слободната енциклопеди?а
Зме? , од Виктор Васнетсов

Зме? , лам?а , аждер , ала или дракон ( англиски : Dragon ) ? фантастично, митолошко суштество, кое според сво?от изглед е близок до зми?ата [1] , човекот , птицата , метеорите . Зме?овите биле прикажувани на?различно: со крил?а, тело покриено со стргунки, со метални плочки, понекогаш златни, со големи глави и опасни заби , со оган ко? излегувал од усните, ноздрите, со испакнати очи кои можеле да имаат и хипнотичка мо?, можеле да имаат пове?е глави, на?често имале две нозе, опашка и биле различни по големина и бо?а.

Зме?от во европската митологи?а [ уреди | уреди извор ]

Во Европа , зме?от ( грчки : δρ?κων ) се претставува како суштетво со два чифта нозе и со крил?а како на лил?ак , кои му растат од грбот. Обично, то? заштитува неко?а пештера или замок , полн со богатство и често се поврзува со неко? ?унак ко? насто?ува да го убие. Така, во старогрчката митологи?а , златното руно, по кое тргнал ?асон , го чувал еден зме?, ко? никогаш не спиел. Кога ?асон сакал да го земе златното руно, нему му се приближил зме?от, но Меде?а му распрскала волшебна напивка и зме?от заспал, така што ?асон го зел златното руно од дрвото на кое тоа било обесено.

Зме?от секогаш се поврзува со злото. Европскиот зме? вообичаено е со црвена, златна, сина, портокалова или зелена бо?а, а според хиерархи?ата, златниот зме? е над сите други зме?ови. Должината на зме?овите достигнува до 25 метри, а крил?ата им се двапати поголеми од нивната должина. Се хранат со овци , крави , ко?и и други поголеми животни . Притоа, тие се многу интелигентни и често разбираат пове?е ?азици, а некои дури и читаат и зборуваат. Европските зме?ови често зборуваат во загатки и кога неко? човек ?е ?а реши загатката, то? постанува доживотен при?ател на зме?от. На?после, нивната старост може да достигне дури 1.000 години. [2]

Зме?от во народните верува?а [ уреди | уреди извор ]

Според народното верува?е зме?овите настанувале од зми?а постара од четириесет или сто години, од рибата крап ко?а наполнила четириесет години. Зме?от според некои верува?а настанувал од птица , петелот и мисирот можеле да се претворат во зме?; зме?от можел да биде роден и како човек (со специфични обележ?а како новороденче: ципа под мошниците, опашка, заби, шест прсти и др.), се верувало дека таквите деца настанале од врската ме?у зме? и жена, некаде се верувало дека децата родени по смртта на родителот, или вонбрачните деца можат да се претворат во зме? или им се припишувале натприродни способности сво?ствени за митолошкото сфа?а?е за одликите на зме?от [3] . Но, за одржува?е на ваквото дете во животот според старите верува?а морале да се спроведат многу обредни правила; првата но? го варделе ‘чистите жени/ дево?ки ’ (вирго), некаде тоа го правеле девет стари жени, некаде дванаесет дево?ки кои во таа една но? подготвувале облека за новороденчето на кое му се припишувале сво?ствата на заштитникот на селото. Во Македони?а се верувало дека зме?ски одлики стекнува детето родено во глуво доба и тоа се нарекувало зме?ко.

Зме?от во на?голем бро? на народни предани?а му припа?а на машки пол, (во наративното творештво ретко се сретнува мома-зме?овица, но со никаков опис не ? се даваат одлики на зме?от, туку таа е опишана како прекрасна дево?ка), како негово живеалиште се наведувале планините, пештерите, карпите, реките и изворите, ка? светите дрв?а, на?често околу дабовите, под зем?ата.

Иако според предани?ата зме?овите чинеле зло ме?у лу?ето, ним им се припишувале и добри дела, заштита на сопствената територи?а (значи и на народот во неа), борба со алите , аждаите и невремето . Нивните стругунки се сметале за силна ама?ли?а .

На зме?овите им се припишувале антропоморфните одлики, неговиот живот се одвивал мошне слично како животот на лу?ето. Имал способност на трансформаци?а, долг живот, но во принцип на патри?архалната мисла неговиот живот се одвивал во неговиот дом, со обезбедува?е на храна и останатите потребштини за живот. Чест антропоморфен народен мотив е в?убува?ето на зме?от во дево?ка; таа ?убов понекогаш трае од времето кога то? ?а видел дево?ката како дете и ?а варди за себе, често се в?убувал во дево?ка ко?а е родена или зачната во ист ден како и то?, некогаш се в?убувал во ?ерка на истакнатите лу?е, дево?ките морале да почитуваат посебни правила за да не ?а предизвикаат неговата ?убов, да не одат навечер доцна и рано наутро на извор сами, да се кри?ат во ку?ата кога грми, да не пи?ат и не се ми?ат со водата ко?а непокриена стоела во садовите и др.

При посета на одбраната дево?ка или жена зме?от во не?зиниот дом влегувал низ о?акот како силен оган , како искра, влетувал како птица , како зми?а , како облак , магла , но во не?зино присуство се преобразувал во убав маж, но невидлив за околината. Неговото присуство го откривале доколку слушнеле разговор ме?у него и дево?ката. Во народното творештво се забележани и примери дека то? граба дево?ка и ?а носи во сво?от дом. ?убовницата на зме?от се разликувала од обичните жени по бледило, молчеливост, насолзени очи, недруже?убивост. Се верувало дека тие немале долг век, биде??и самата ?убов на зме?овите се сметала за болест, таа се манифестирала со халуцинации , со нервни растро?ства и неретко завршувала со самоубиство. Според други народни сведоштва ?убовницата на зме?от добивала натприродни исцелителски мо?и и знае?а. [4]

Зме?от како тема во уметноста и во популарната култура [ уреди | уреди извор ]

  • ?Цане и лам?ата“ ? македонска народна приказна. [5]
  • ?Царева ?ерка ? лам?а“ ? македонска народна приказна. [6]
  • ?Приказна за Хасиб Каримадини и зме?скиот султан“ ? приказна на африканското племе Свахили . [7]
  • ?Двата зме?а и двете момчи?а“ - унгарска народна приказна. [8]
  • ?Лам?ата и царевиот син“ (српски: Ажда?а и царев син ) - српска народна приказна. [9] [10]
  • ? Зме? “ - расказ на ?апонскиот писател Р?уносуке Акутагава . [11]
  • ?Добриот зме?“ ? кус расказ за деца на ангискиот писател Доналд Басет од 1967 година. [12]
  • ?Огнената лам?а“ - расказ на рускиот писател Михаил Булгаков (расказот не е сочуван). [13]
  • ?Од дувлото на зме?овите“ - песна на рускиот поет Никола? Гуми?ов од 1911 година. [14]
  • ?Невестата на зме?от“ - книга на македонскиот писател Влада Урошеви? . [15]
  • ?Лам?ата на господинот Когито“ - песна на полскиот поет Збиг?ев Херберт . [16]
  • ?Зме? гор?анин“ - песна на македонската група Баклава од 2008 година. [17]
  • ?Дамата-зме?“ (англиски: Dragon Lady ) ? песна на американската хард-кор група ?ермс ( The Germs ). [18]

Наводи [ уреди | уреди извор ]

  1. ↑ Этимологический русскоязычный словарь Фасмера
  2. ↑ Александра Филиповска, Митски суштетства , Топер, Скоп?е, 2013, стр. 10-11.
  3. ↑ Танас Вражиновски , Македонска народна митологи?а, Матица Македонска, Скоп?е,2002, стр.180
  4. ↑ Гордана Сто?ковска , Речник на ?ужнословенска митологи?а , Издавачки центар Три, Скоп?е, 2004, стр.131 - 132, ( ISBN 9989-918-97-X ).
  5. ↑ Волшебни сказни на балканските народи . Скоп?е: Просветно дело, Редакци?а ?Детска радост“, 2004, стр. 14-18.
  6. ↑ Томе Саздов (избор), Македонски народни приказни . Просветно дело, Редакци?а ?Детска радост“, Скоп?е, 2004, стр. 62-67.
  7. ↑ Ба?ке са ?уга Африке . Београд: Народна к?ига, 1964, стр. 14-29.
  8. ↑ Ма?арске ба?ке . Београд: Народ?а к?ига, 1974, стр. 25-32.
  9. ↑ Народне приповетке . Београд: Просвета, 1963, стр. 54-58.
  10. ↑ Вук Кара?и?, Српске народне припови?етке . Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 92-99.
  11. ↑ ?Zmaj“, во: Riunosuke Akutagava, Ra?omon . Beograd: Plavi krug; Zemun: Neven, 2003, стр. 187-201.
  12. ↑ Доналд Бисет, Разговори со еден тигар . Култура, Македонска книга, Мисла, Наша книга и Детска радост, Скоп?е, 1993, стр. 50-51.
  13. ↑ ?Mihail Bulgakov 1891 - 1940. Hronologija“, во: Mihail Bulgakov, Pse?e srce . Beograd: LOM, 2008, стр. 122.
  14. ↑ Антологи?а руске лирике ? X-XXI век. К?ига II: Прва четвртина ? средина XX века (авангарда и соци?алистички реализам) . Београд: Paidea, 2007, стр. 21-22.
  15. ↑ Магор, Каталог 2015 . Скоп?е, 2015, стр. 22.
  16. ↑ Zbignjev Herbert, Izabrane pesme . Beograd: Tre?i trg ? ?igoja ?tampa, стр. 169-172.
  17. ↑ Baklava, Kalemar , SJF Records 124, 2008.
  18. ↑ Discogs, Germs ? (GI) (пристапено на 8.5.2022)
Главни богови
Богот Перун Громовник
Други богови
Духови и демони
Легендарни ?унаци
Натприродни суштества
Нормативна контрола
Преземено од ? https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Зме?&oldid=5045221 “