Еколошка криза

Од Википеди?а ? слободната енциклопеди?а

Еколошка криза се ?авува кога промените во животната средина на неко? вид или популаци?а го дестабилизираат нивниот континуиран опстанок. Некои важните причини се:

  • Деградаци?а на абиотски еколошки фактор (на пример, зголемува?е на температурата, помалку значителни врнежи)
  • Зголемени притисоци од грабливците
  • Зголемува?е на бро?от на поединци (т.е. пренаселеност)

Еволутивната теори?а на интерпункирана рамнотежа гледа на ретките еколошки кризи како потенци?ален двигател на брза еволуци?а.

Поради вли?анието на лу?ето врз природната средина во последниот геолошки период, терминот еколошка криза често се применува за еколошки праша?а предизвикани од човечки цивилизации како што се: климатската криза , загубата на биоразновидностз и загадува?ето со пластика кои се по?ави?а како главни глобални предизвици во текот на првите неколку децении на 21-от век.

Видови [ уреди | уреди извор ]

Кризи предизвикани од абиотски фактори [ уреди | уреди извор ]

Климатските промени имаат се големи вли?ани?а врз екосистемите . Со зголемува?ето на глобалната температура , има намалува?е на снежните врнежи, а нивото на морето се покачува. Екосистемите се менуваат и развиваат за да се справат со зголемува?ето на температурата. Како резултат на тоа, многу видови биле истерани од нивните живеалишта.

Посто?ат значителни закани за опстанокот на белите мечки . Ним им треба мраз за лов на фоки , нивниот примарен плен. Сепак, ледените капи се топат, што ги прави нивните периоди на лов пократки секо?а година. Како резултат на тоа, белите мечки не развиваат доволно маснотии за зимата; затоа, тие не се способни да се размножуваат со здрава стапка.

Слатководните и мочуришните екосистеми се справуваат со екстремни ефекти од зголемува?ето на температурата. Климатските промени би можеле да бидат погубни за лососот и пастрмката и за другите водни животни. Зголемува?ето на температурата ?е ги наруши сегашните животни текови на лососот и пастрмката. Ладноводните риби на кра?от ?е го напуштат сво?от природен географски опсег за да живеат во поладни води и ?е мигрираат на поголеми височини.

Додека многу видови можеа да се прилагодат на новите услови со поместува?е на нивниот опсег поблиску до половите, другите видови немаат толку сре?а. Можноста за миграци?а не е достапна за белите мечки и за некои водни животни.

Климатски промени [ уреди | уреди извор ]

Екосистемите во дождовните шуми се богати со биодиверзитет . Ова е реката Гамби?а во Националниот парк Ниоколо-Коба на Сенегал .

Климатските промени негативно вли?аат на копнените [1] и морските [2] екосистеми, вклучува??и ги тундрите , мангрите , коралните гребени и пештерите . [3] Покачува?ето на глобалната температура, почестата по?ава на екстремни временски услови, [4] и покачува?ето на нивото на морето [5] се примери за на?значителните ефекти од климатските промени. Можните последици од овие ефекти вклучуваат опа?а?е и исчезнува?е на видовите, промена во екосистемите, зголемена распространетост на инвазивни видови , шуми кои се претвораат од ?аглеродни тонови во извори на ?аглерод, закиселува?е на океаните, нарушува?е на циклусот на водата и зголемена по?ава на природни катастрофи.

Истребува?е на биодиверзитетот [ уреди | уреди извор ]

Загубата на биолошката разновидност вклучува исчезнува?е на различни видови во светот, како и локално намалува?е или губе?е на видовите во одредено живеалиште, што резултира со губе?е на биолошката разновидност . Последниот феномен може да биде привремен или посто?ан, во зависност од тоа дали деградаци?ата на животната средина што доведува до загуба е реверзибилна преку еколошка обнова/еколошка отпорност или ефективно тра?на (на пр. преку губе?е на зем?иштето). Сегашното глобално истребува?е (често наречено шесто масовно истребува?е или антропоценско истребува?е), резултираше со криза на биолошката разновидност предизвикана од човечки активности кои ги надминуваат планетарните граници и досега се покажа како неповратно. [6] [7]

Главните директни закани за зачувува?ето (а со тоа и причините за губе?е на биолошката разновидност) спа?аат во единаесет категории: Резиденци?ален и комерци?ален разво?; зем?оделски активности; производство на енерги?а и рударство; транспортни и сервисни коридори; користе?е на биолошки ресурси; човечки упади и активности кои ги менуваат, уништуваат, вознемируваат живеалиштата и видовите кои последователно не покажуваат природно однесува?е; модификаци?а на природен систем; инвазивни и проблематични видови, патогени и гени; загадува?е ; катастрофални геолошки настани, климатски промени . [8]

Бро?ни научници и Извешта?от за глобална проценка на IPBES за биодиверзитетот и екосистемските услуги тврдат дека растот на човечката популаци?а и прекумерната потрошувачка се примарните фактори за ово? пад. [9] [10] [11] [12] Ме?утоа, други научници го критикуваа ова, веле??и дека губе?ето на живеалиштата е предизвикано главно од ?растот на стоките за извоз“ и дека населението има многу малку врска со вкупната потрошувачка, поради разликите во богатството на зем?ите. [13]

Глобалното затоплува?е е голема закана за глобалниот биодиверзитет. [14] [15] На пример, коралните гребени - кои се жаришта на биолошката разновидност - ?е бидат изгубени во текот на векот ако глобалното затоплува?е продолжи со сегашната стапка. [16] [17] Сепак, некои студии укажаа дека уништува?ето на живеалиштата поради проширува?ето на зем?оделството и прекумерната експлоатаци?а на дивиот свет се познача?ните двигатели на современото губе?е на биолошката разновидност, а не климатските промени. [18] [19]

Ме?ународните еколошки организации водат кампа?и за да се спречи загубата на биолошката разновидност со децении, службениците во ?авното здравство го интегрираа пристапот ? Едно здрав?е “ во практиката на ?авното здрав?е, а сe пове?е зачувува?ето на биолошката разновидност е дел од ме?ународната политика, како дел од одговорот на Тро?ната планетарна криза. На пример, Конвенци?ата на ОН за биолошка разновидност е фокусирана на спречува?е на губе?ето на биолошката разновидност и на проактивно зачувува?е на дивите области. Ме?ународната посветеност и целите за оваа работа во моментов се отелотворени од Целта за одржлив разво? 15 - ?Живот на зем?а“ и Целта за одржлив разво? 14 - ?Живот под вода“. Сепак, извешта?от на Програмата за животна средина на Обединетите нации за ?постигнува?е мир со природата“, об?авена во 2020 година, покажа дека пове?ето од овие напори не ги исполниле нивните ме?ународни цели. [20] Од 20-те цели за биолошка разновидност поставени од Целите за биодиверзитет на Аичи во 2010 година, само 6 беа ?делумно постигнати“ до кра?ниот рок од 2020 година. [21]

Пренаселеност на животни [ уреди | уреди извор ]

Во дивината, проблемот со пренаселеноста на животните го решаваат предаторите. Предаторите имаат тенденци?а да бараат знаци на слабост во сво?от плен, и затоа обично прво ги ?адат старите или болните животни. Преку ова се контролира населението.

Во отсуство на предатори, животинските видови се врзани со ресурсите што можат да ги на?дат во нивната околина, но тоа не секогаш може да ?а контролира пренаселеноста. Всушност, обилната понуда на ресурси може да предизвика популациски раст што завршува со пове?е поединци отколку што може да поддржи околината. Во ово? случа?, гладот, жедта, а понекогаш и насилната конкуренци?а за оскудни ресурси може да предизвикаат нагло намалува?е на населението, а во многу краток рок, пад на населението. Лемингите, како и другите помалку популарни видови глодачи , се познати по такви циклуси на брз раст на популаци?ата и последователно намалува?е.

Во идеален амбиент, кога популаци?ата на животните расте, расте и бро?от на предатори кои се хранат со тоа конкретно животно. Животните кои имаат вродени дефекти или слаби гени исто така умираат, не може??и да се натпреваруваат за храна со посилни, поздрави животни.

Во реалноста, животното кое не е родено во околината може да има предности во однос на домородците, ако тие се несоодветни за локалните предатори. Ако се остави неконтролирано, таквото животно може брзо да се пренаселува низ целата таа околина и на кра? да ?а уништи.

Примери за пренаселува?е на животни предизвикано од воведува?е на инвазивен вид има многу.

  • Во аргентинска Патагони?а , на пример, европските видови како што се пастрмката и еленот беа воведени во локалните потоци и шуми, соодветно, и брзо станаа чума, натпреварува??и се, а понекогаш и брка??и ги локалните видови риби и преживари .
  • Во Австрали?а , кога за?аците беа воведени (неволно) од европските имигранти, тие се размножи?а надвор од контрола и ?адеа растени?а што им беа потребни на другите домашни животни за да преживеат. Фармерите ги ловеле за?аците за да ?а намалат нивната популаци?а и да ?а спречат штетата што за?аците им ?а предизвикале на посевите. Донесоа и мачки за да се заштитат од за?аци и стаорци. Овие мачки создадоа уште еден проблем, биде??и станаа предатори на локални видови.

Примери [ уреди | уреди извор ]

Некои примери на еколошки кризи се:

  • Уништува?ето на шумите и опустинува?ето , придружени со исчезнува?е на многу видови.
  • Настани на истребува?е
    • Пермско-три?аското истребува?е пред 250 милиони години
    • Креда-палеогенски настан на истребува?е пред 66 милиони години
  • Излева?ето на нафтата на Ексон Валдез ка? брегот на Ал?аска во 1989 година
  • Глобалното затоплува?е поврзано со ефектот на стаклена градина . Затоплува?ето може да предизвика поплавува?е на азиските делти (види: еко бегалци ), умножува?е на екстремни временски феномени и промени во природата и количината на ресурсите на храна. Поврзано: ме?ународен протокол од К?ото .
  • Нуклеарното топе?е во Чернобил во 1986 година предизвика смрт на многу лу?е и животни од рак , како и мутации. Областа околу централата сега е напуштена од лу?ето поради големото количество на ради?аци?а. Дваесет години по несре?ата, животните се врати?а. [22]
  • Осиромашува?е на озонската обвивка .
  • Вулкански ерупции, како што се тие на планината Света Хелен и Тунгуската експлози?а
  • Исцрпува?е на коралниот гребен
  • Кисел дожд
  • Исцрпува?е на подземните води
  • Северноатлантско ?убриште

Поврзано [ уреди | уреди извор ]

Наводи [ уреди | уреди извор ]

  1. ↑ ?IPCC Special Report on Climate Change, Desertification, Land Degradation, Sustainable Land Management, Food Security, and Greenhouse gas fluxes in Terrestrial Ecosystems:Summary for Policymakers“ (PDF) .
  2. ↑ ?Summary for Policymakers ? Special Report on the Ocean and Cryosphere in a Changing Climate“ . Посетено на 2019-12-23 .
  3. ↑ Mammola, Stefano; Goodacre, Sara L.; Isaia, Marco (January 2018). ?Climate change may drive cave spiders to extinction“ . Ecography . 41 (1): 233?243. doi : 10.1111/ecog.02902 . hdl : 2318/1623725 . S2CID   55362100 .
  4. ↑ Geremy, Taylor; Christopher M. Belusic; Danijel Guichard; Francoise Parker; Douglas J. Vischel; Theo Bock; Olivier Harris; Phil P. Janicot; Serge Klein; Cornelia Panthou (2017-04-27). Frequency of extreme Sahelian storms tripled since 1982 in satellite observations . Nature Publishing Group. OCLC   990335453 .
  5. ↑ Priestley, Rebecca; Heine, Zoe; Milfont, Taciano L (2021-07-14). ?Public understanding of climate change-related sea-level rise“ . PLOS ONE . 16 (7): e0254348. doi : 10.1371/journal.pone.0254348 . hdl : 10289/14493 . PMC   8270426 Проверете ?а вредноста |pmc= ( help ) . PMID   34242339 Проверете ?а вредноста |pmid= ( help ) . S2CID   243117767 Проверете ?а вредноста |s2cid= ( help ) .
  6. ↑ Ripple WJ , Wolf C, Newsome TM, Galetti M, Alamgir M, Crist E, Mahmoud MI, Laurance WF (13 November 2017). ?World Scientists' Warning to Humanity: A Second Notice“. BioScience . 67 (12): 1026?1028. doi : 10.1093/biosci/bix125 . Moreover, we have unleashed a mass extinction event, the sixth in roughly 540 million years, wherein many current life forms could be annihilated or at least committed to extinction by the end of this century.
  7. ↑ Cowie RH, Bouchet P, Fontaine B (April 2022). ?The Sixth Mass Extinction: fact, fiction or speculation?“ . Biological Reviews of the Cambridge Philosophical Society . 97 (2): 640?663. doi : 10.1111/brv.12816 . PMC   9786292 Проверете ?а вредноста |pmc= ( help ) . PMID   35014169 Проверете ?а вредноста |pmid= ( help ) . S2CID   245889833 Проверете ?а вредноста |s2cid= ( help ) .
  8. ↑ ?The IUCN Red List of Threatened Species“ . IUCN Red List of Threatened Species . Посетено на 2021-06-28 .
  9. ↑ Stokstad, Erik (6 May 2019). ?Landmark analysis documents the alarming global decline of nature“. Science . doi : 10.1126/science.aax9287 . For the first time at a global scale, the report has ranked the causes of damage. Topping the list, changes in land use?principally agriculture?that have destroyed habitat. Second, hunting and other kinds of exploitation. These are followed by climate change, pollution, and invasive species, which are being spread by trade and other activities. Climate change will likely overtake the other threats in the next decades, the authors note. Driving these threats are the growing human population, which has doubled since 1970 to 7.6 billion, and consumption. (Per capita of use of materials is up 15% over the past 5 decades.)
  10. ↑ Pimm SL, Jenkins CN, Abell R, Brooks TM, Gittleman JL, Joppa LN, и др. (May 2014). ?The biodiversity of species and their rates of extinction, distribution, and protection“. Science . 344 (6187): 1246752. doi : 10.1126/science.1246752 . PMID   24876501 . S2CID   206552746 . The overarching driver of species extinction is human population growth and increasing per capita consumption.
  11. ↑ Cafaro, Philip; Hansson, Pernilla; Gotmark, Frank (August 2022). ?Overpopulation is a major cause of biodiversity loss and smaller human populations are necessary to preserve what is left“ (PDF) . Biological Conservation . 272 . 109646. doi : 10.1016/j.biocon.2022.109646 . ISSN   0006-3207 . S2CID   250185617 Проверете ?а вредноста |s2cid= ( help ) . Conservation biologists standardly list five main direct drivers of biodiversity loss: habitat loss, overexploitation of species, pollution, invasive species, and climate change. The Global Assessment Report on Biodiversity and Ecosystem Services found that in recent decades habitat loss was the leading cause of terrestrial biodiversity loss, while overexploitation (overfishing) was the most important cause of marine losses (IPBES, 2019). All five direct drivers are important, on land and at sea, and all are made worse by larger and denser human populations.
  12. ↑ Crist, Eileen; Mora, Camilo; Engelman, Robert (21 April 2017). ?The interaction of human population, food production, and biodiversity protection“ . Science . 356 (6335): 260?264. doi : 10.1126/science.aal2011 . PMID   28428391 . S2CID   12770178 . Посетено на 2 January 2023 . Research suggests that the scale of human population and the current pace of its growth contribute substantially to the loss of biological diversity. Although technological change and unequal consumption inextricably mingle with demographic impacts on the environment, the needs of all human beings?especially for food?imply that projected population growth will undermine protection of the natural world.
  13. ↑ Hughes, Alice C.; Tougeron, Kevin; Martin, Dominic A.; Menga, Filippo; Rosado, Bruno H. P.; Villasante, Sebastian; Madgulkar, Shweta; Goncalves, Fernando; Geneletti, Davide; Diele-Viegas, Luisa Maria; Berger, Sebastian; Colla, Sheila R.; de Andrade Kamimura, Vitor; Caggiano, Holly; Melo, Felipe (2023-01-01). ?Smaller human populations are neither a necessary nor sufficient condition for biodiversity conservation“. Biological Conservation (англиски). 277 : 109841. doi : 10.1016/j.biocon.2022.109841 . ISSN   0006-3207 . Through examining the drivers of biodiversity loss in highly biodiverse countries, we show that it is not population driving the loss of habitats, but rather the growth of commodities for export, particularly soybean and oil-palm, primarily for livestock feed or biofuel consumption in higher income economies.
  14. ↑ ?Climate change and biodiversity“ (PDF) . Intergovernmental Panel on Climate Change. 2005. Архивирано од изворникот (PDF) на 5 February 2018 . Посетено на 12 June 2012 .
  15. ↑ Kannan, R.; James, D. A. (2009). ?Effects of climate change on global biodiversity: a review of key literature“ (PDF) . Tropical Ecology . 50 (1): 31?39. Архивирано од изворникот (PDF) на 15 April 2021 . Посетено на 21 May 2014 .
  16. ↑ ?Climate change, reefs and the Coral Triangle“ . wwf.panda.org . Посетено на 9 November 2015 .
  17. ↑ Aldred, Jessica (2 July 2014). ?Caribbean coral reefs 'will be lost within 20 years' without protection“ . The Guardian . Посетено на 9 November 2015 .
  18. ↑ Ketcham, Christopher (December 3, 2022). ?Addressing Climate Change Will Not "Save the Planet " “ . The Intercept . Посетено на December 8, 2022 .
  19. ↑ Caro, Tim; Rowe, Zeke; и др. (2022). ?An inconvenient misconception: Climate change is not the principal driver of biodiversity loss“. Conservation Letters . 15 (3): e12868. doi : 10.1111/conl.12868 . S2CID   246172852 Проверете ?а вредноста |s2cid= ( help ) .
  20. ↑ United Nations Environment Programme (2021). Making Peace with Nature: A scientific blueprint to tackle the climate, biodiversity and pollution emergencies . Nairobi: United Nations.
  21. ↑ ?Global Biodiversity Outlook 5“ . Convention on Biological Diversity (англиски) . Посетено на 2023-03-23 .
  22. ↑ ?Wildlife defies Chernobyl radiation“ . 20 April 2006.

Понатамошно чита?е [ уреди | уреди извор ]

Преземено од ? https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Еколошка_криза&oldid=5056898 “