Нилс Густаф Дален
(
шведски
:
Gustaf Dalen
30 ноември
1869
?
9 декември
1937
) ? шведски нобеловец и индустри?алец, основач на
AGA
компани?ата и пронао?ач на
AGA шпоретот
и
даленовата светлина
. Во 1912 бил награден со
Нобелова награда за физика
?за изумот на автоматските вентили, диза?нирани за употреба во комбинаци?а со акумулатори на гас во
светилници
и пловки“.
Густаф Дален како млад инженер со неговиот велосипед во фото студио, 1895.
Дален е роден во Фолкерк, мало село во
Општина Фолкерк
,
Вестра ?еталанд
. То? управувал со семе?ната фарма, во ко?а имало и пазарна градина, трговци со семе и млеко и млечни производи. Во 1892 измислил тестер за млечна маст за да го проверува квалитетот на млекото кое било доставувано и отпатувал во
Стокхолм
за да го покаже сво?от нов изум за
Густаф де Лавал
. Густаф де Лавал бил импресиониран од самоукиот Дален и неговиот изум и го охрабрил да стекне основно техничко образование. Го примиле во
Техничкиот универзитет Чалмерс
каде што се стекнал со магистерска диплома и докторат при заминува?е во 1896. Дален бил многу сличен пронао?ач како и Густаф де Лавал, не плаше??и се од тестира?е на ?невозможни“ идеи, но Дален бил многу повнимателен со економи?ата на компани?ата. Производите требале да бидат конкурентни на маркетот пред да воведе нов производ.
Во 1906 Дален станал главен инженер во компани?ата за акумулира?е на гас (производител и дистрибутер на ацетилен) и во 1909 кога била основана AGA, бил назначен за мена?ер директор на компани?ата. За време на неговиот живот, AGA била една од на?иновативните компании во Шведска и произведувала голем бро? видови на производи ко? растел секо?а година. Конечно во раните 1970-ти AGA била приморана да го намали бро?от на маркети во кои била вклучена и да се концентрира на производството на гасови за индустриска употреба.
Во 1909 се вознел на позици?ата на генерален директор. AGA создавала светилници со помош на даленовите производи. Во 1910 компани?ата откупила голем недвижен имот во Лидинго и изгдарила фабрика за производство ко?а била завршена окулу 1912, кога се преместиле од об?ектите во Стокхолм.
AGA светилникот ?Блокхусуден“ близу Стокхолм, првпат поставен во 1912. Кога светилникот бил електрифизиран во 1980 било откриено дека сончевиот вентил посто?ано работел од 1912 без потреба од поправки.
На?прво дален работел со
ацетилен
, исклучително експлозивен
?аглеводороден
гас. Дален го измислил
агамасан
-от, сло? ко? го апсорбира гасот со што дозволува безбедно складира?е, а оттогаш и во комерци?ална употреба.
Ацетиленот произведува супер-светла бела светлина и веднаш заменет запалениот течен гас петролеум како избрано гориво за осветлува?е на светилниците.
Дален го извезувал новото гориво, развива??и ?а
даленовата светлина
ко?а вклучувала уште еден изум, ?
сончев вентил
“. Ово? уред дозволил светлината да оперира само но?но време, заштедува??и гориво, и зголемува??и го нивниот рок на трае?е на пове?е од една година.
Даленовиот флешер бил уред ко?, со исклучок на мала пилотна светилка, користел гас само за време на флеш-стазата. Ова ?а намалило потрошувачката на гас за пове?е од 90%. AGA опремата за светилници работела без никаков вид на електрично снабдува?е и ова било доста поволно.
За непривидна кра?брежна област како
Скандинави?а
, неговите масовно произведувани, пловаци со минимални поправки биле значаен благодат за безбедноста и животот. AGA светилниците го осветлувале целиот
Панамски Канал
.
Во 1922 то? го патентирал неговиот изум за AGA шпоретот. На?големиот дел од тестира?ето бил изведен во неговата приватна ку?на во неговата вила ко?а била изградена кога AGA се преместила во Лидинго во 1912, но никогаш немал шанса да ?а види со свои очи. Неговото семе?ство му помогнало со работата окулу развитокот, проверка на температурата, воздушната циркулаци?а и др.
Неговите родители биле Андерс и Ловиса Дален. То? се оженил со Елма Персон во 1901. Заедно имале четири деца, две ?ерки и два сина:
- Ма?а, се омажила со Силверстолп (1904?1995)
- Гунар (1905?1970)
- Андерс (1907?1994)
- Инга-Лиса, се омажила со Кин (1910?2006)
На почетокот од 1912, Дален бил ослепен во ацетиленска експлози?а за време на тестира?е на максимален притисок за акумулаторите. Подоцна бил награден со
Нобелова награда за физика
. Премногу болен за да присуствува на доделува?ето, наместо Дален присуствувал неговиот брат Албин, професор во
Каролинскиот институт
.
Говорот при доделува?ето на наградата бил посветен на жртвува?ето на личната безбедност при научните експерименти, комплимент ко? Дален го издига на исто рамниште со
Алфред Нобел
. Покра? неговото слепило, Дален ?а контролирал AGA сe до неговата смрт во 1937. То? примил пове?е од 100 патенти за време на неговиот живот.
-
Центарот AGA за производство и развиток окулу 1920.
-
Остатоци од AGA-градбите, денес работи како центар за мали компании. AGA главната канцелари?а со окулу 150 вработени сe уште постои во некои од просториите. Слика: октомври 2009.
-
Густаф Дален, 1926 на врвот од сво?ата кариера како генерален директор на AGA индустри?ата.
-
Вила Екбакен, приватна сопственост на семе?ството Дален, изградена во 1912 близу AGA фабриката за производство. Денес служи за престо? на канадскиот амбасадор во Шведска.
-
Густаф Дален и неговата жена Елма, пред Вилата Екбакен, 1937.
- Clark, R.N. "Nils Gustaf Dalen (1869-1937): Пронао?ач, експериментатор, инженер, и нобеловец."
IEEE control systems magazine
(2003). v. 23 (4), pp. 68?70.
doi
:
10.1109/MCS.2003.1213605
|
|---|
| | 1901?1925
| | |
|---|
| | 1926?1950
| |
|---|
| | 1951?1975
| |
|---|
| | 1976?2000
| |
|---|
| | 2001?денес
| |
|---|
|