Владимир Владимирович Ма?аковски
Роден	19 ?ули 1893 Багдати , Кутаиска губерни?а , Руска Импери?а
Починал	14 април 1930 Москва , СССР
Татко	Владимир Константинович Ма?аковски (1857-1906)
Ма?ка	Александра Алексеевна Павленко (1867-1954)

Владимир Владимирович Ма?аковски ( руски : Влади?мир Влади?мирович Маяко?вский ; 19 ?ули 1893 ? 14 април 1930 ) ? руски писател, еден од на?познатите претставници на поетскиот футуризам во Царска Руси?а и Советскиот Со?уз во раниот XX век .

Животопис [ уреди | уреди извор ]

Владимир Ма?аковски, ко? себеси се нарекувал Владим Владимич, е роден на 19 ?ули 1893 година, во грузиското село Багдади (кое денес се вика Ма?аковско) во близината на Кутаиси . Уште како дете покажувал наклонетост кон поези?ата : татко му посто?ано ?а фалел неговата способност за памете?е и за сите слави го терал да учи стихови. Не бил добар ученик, особено бил лош по математика , но затоа пак многу читал. Пред приемниот испит за гимнази?ата , неговото семе?ство се преселило во Кутаиси, а то? за малку ?е паднел на приемниот испит. Тогаш, ка? него се по?авила одбивност кон старото и црковнословенското. Во училиштето , нагло почнале да му се развива уметничката дарба. Како дете, во 1905 година учествувал во демонстрациите против царската власт. Ме?утоа, во 1906 година претрпел голем удар - починал татко му, а потоа, со ма?ка му и со двете сестри (?уда и О?а), се преселил во Москва , каде семе?ството живеело многу бедно, а то? морал да работи - цртал на дрво со жешко железо , вапцувал велигденски ?а?ца , итн. Во 1908 година, откако бил исклучен од гимнази?ата, поради неплатената школарина, Ма?аковски ?а започнал илегалната работа и им се приклучил на болшевиците , де?ствува??и како пропагандист во трговско-индустрискиот реон. Истата година бил уапсен, но бил ослободен како малолетник. ^[1] Поради своите револуционерни идеи, во 1909 година, бил уапсен заради поседува?е револвер и одлежал неколку месеци во ?ели?ата бро? 103, во Бутирскиот затвор во Москва . ^{[2] [3]} По неговото трето апсе?е, почнал да прави скандали поради што често го преместувале од едно во друго место, а во самица поминал дури 11 месеци. Потоа, свесен дека мора да го испече писателскиот занает, ?а напуштил партиската работа и приватно започнал да учи сликарство и рачна работа, а потоа се запишал во училиште за слика?е , скулптура и архитектура . Кога почнала Првата светска во?на, Ма?аковски се при?авил како доброволец, но бил одбиен како ?политички неподобен“. ^[4]

Во 1915 година, Ма?аковски ?а запознал сво?ата голема ?убов и муза Лил?а Брик чи? сопруг му ги откупувал песните, пла?а??и му по 50 копе?ки. Истата година, Ма?аковски бил повикан на фронтот, но то? ?а одбил поканата и започнал да црта ^[5] На почетокот од 1920 -тите, Ма?аковски носел знами?а за време на првите саботници (доброволни работни акции во саботите) кои се организирале за време на Новата економска политика , ^[6] а пишувал и рекламни пароли за големите московски стоковни ку?и, ?ГУМ“ и ?Москвопром“. Одредено време работел во руската телеграфска агенци?а ?Роста“, ^[3] а од 1921 година работел за весникот ? Извести?а “, но истовремено ?а организирал работата во МАФ (Московската асоци?аци?а на футуристите), додека од 1923 до 1925 година работел во списанието ЛЕФ (Лев фронт на уметноста). Во 1925 година го започнал своето патува?е по светот ( Берлин , Париз , Хавана , ?у?орк ) при што известувал за весниците ?Извести?а“, ?Труд“, ?Работничка Москва“, ?Зора на Истокот“, ?Бакински работник“ итн. Во 1927 година, повторно го активирал списанието ЛЕФ, но пове?е работел за ? Комсомолска правда “. ^[7]

И??а Еренбург го опишал Ма?аковски на следниов начин: ?Понекогаш беше неиздржливо невесел и болно внимателен, во ?ебот носеше кути?а со сапун, и кога мораше да се ракува со човек ко? му беше физички непри?атен, веднаш заминуваше и внимателно ги миеше рацете . Во париските кафеани пиеше жешко кафе со сламка, ко?а ?а даваа за студените пи?алаци, само за да не ?а допре шол?ата со устата . Го исме?уваше суеверието, но посто?ано се плашеше од нешто, ги обожуваше хазардните игри - круна или глава, пар или непар.“ ^[8]

На 12 април 1930 година, Ма?аковски напишал проштално писмо, адресирано ?На сите“ во кое, покра? другото, стоело: ?Не окривува?те никого за мо?ата смрт и, ве молам, да не правите сплетки. Поко?никот тоа никако не го сакаше. Мамо, сестри, другари, простете, ова не е начин (на другите не им го препорачувам), но навистина немам излез. Лил?о, сака? ме. Другарке Владо - моето семе?ство се Лил?а Брик, мама, сестрите и Вероника Витолдовна Плонска. Ако им овозможиш пристоен живот - ти благодарам. Започнатите стихови да?те им ги на Брикови - тие знаат што треба.“ Во писмото, Ма?аковски напишал и една строфа (и Есенин постапил на истиот начин кога извршил самоубиство): ^{[9] [10]}

Понекогаш велат -

?Случа?от е целосно ?асен“,

На брегот на живее?ето

се скрши ?убовниот брод.

Со животот ги заклучив сметките,

не треба список гласен

на заемните болки,

навреди

и караници.

Останете сре?ни,

Владимир Ма?аковски.

Два дена подоцна, на 14 април 1930 година, во 10 часот и 15 минути, во Москва , Ма?аковски извршил самоубиство . Борис Пастернак ?а дал следнава романтична слика на умрениот Ма?аковски: ?То? лежеше настрана, свртен кон ?идот, намуртен, крупен, под чаршавот до брадата, со половично отворена уста, како да спие. Гордо свртува??и им го грбот на сите, дури и леже??и, дури и во ово? сон , то? тврдоглаво некаде стремеше и заминуваше. Лицето нe вра?а?е во она време кога то? самиот се нарече убав, дваесет и двегодишен, затоа што смртта ?а беше скаменила мимиката, ко?а речиси никогаш не достасува во не?зините шепи. Тоа беше изразот со ко?што се започнува животот, а не оно? со ко?што се завршува. То? се потсмеваше и негодуваше.“ ^[11] По повод неговата смрт, Пастернак ?а напишал песната ?Смртта на поетот“ во ко?а вели: ?Спиеше мирен, тих / Дваесетгодишник убав / Како што претскажа тво?от стих“, како и: ?Тво?от пукот сличен на Етна е / Во предгор?ето на кукавиците. ^[12] Осврнува??и се на Ма?аковски, во последниот дел од сво?ата автобиографи?а од 1958 година, Пастернак пишува: На Ма?аковски сакаа да му накалемат сила како што правеа со компирот во времето на Катарина. Тоа беше неговата втора смрт. За неа ? то? не е одговорен.“ ^[13]

До ден-денес, самоубиството на Ма?аковски останува голема мистери?а и се води обемна дебата за причините за самоубиството. На таа тема, неговиот биограф, Дмитри? Биков пишува: ?Самоубиството на Ма?аковски - тоа е ексцес во неговата биографи?а и ниту оддалеку не е она главното во неа. Во право е Марина Цветаева кога рекла дека Ма?аковски на своите долги нозе заминал некаде далеку, зад хоризонтот и дека таму уште долго ?е нe чека... И ние секако ?е пристигнеме таму... ?е пристигнеме на таа главна патека на човештвото ко?а тоа во 20. век ?а трасира, ?а искомпромитира, ?а заборави... И, на кра?от на краиштата, то? магистрален, единствениот вистински пат од ко? погрешно и предавнички скршнавме, порано или подоцна, во тоа сум уверен, повторно ?е стане наш... Тоа е главната лекци?а што може да се научи од биографи?ата на Ма?аковски.“ ^[14] Ма?аковски оставил две деца: синот Глеб-Никита Лавински и ?ерката Елена Владимировна Ма?аковска (подоцна позната како Патриша Томпсон ).

Творештво [ уреди | уреди извор ]

Сво?ата прва песна Ма?аковски ?а об?авил во илегалното гимназиско списание, а подоцна неа ?а опишал како ?неверо?атно револуционерна и исто толку грда“. И за време на престо?от во затворот пишувал песни, но не бил задоволен од напишаното. Подоцна, во сво?ата биографи?а запишал: ?? благодарам на стражата што ми ги одзеде при излегува?ето од затворот. Инаку, ?е ги отпечатев!“ Пресвртна точка во неговата кариера претставува запознава?ето на Бур?ук, тогашниот водач на авангардните уметници и едне од на?истакнатите претставници на кубофутуристите , ко? со восхит ?а пофалил гени?алноста на Ма?аковски. Бур?ук го надгледувал, му купувал книги, го поттикнувал да пишува и му давал по 50 копе?ки дневно ?за да не гладува додека пишува“. Кон кра?от на 1912 година, Ма?аковски ?а об?авил сво?ата прва професионална песна, ?Пурпурен и бел (Но?)“, а потоа следеле ?Утро“ и други. Во 1913 година го об?авил зборникот ??ас“, полн со илустрации и цртежи, како негови, така и на неговите другари од училиштето за сликарство. Весниците и списани?ата биле полни со впечатливите текстови на Бур?ук и Ма?аковски, кои воопшто не се грижеле за предупредува?ата, па набргу биле избркани од уметничкото училиште, а Ма?аковски не можел пове?е да на?де издавачи за неговите дела. ^[4]

Како што забележила Марина Цветаева , Ма?аковски влегол во поези?ата од сликарството. Сликовитоста, развиените метафори и концизниот исказ ги презел од симболистите , така што неговите рани песни потсетуваат на неговите претходници, но многу брзо неговата самосвест ?е се развие во футуризмот . Во 1914 година об?авил неколку антивоени песни (?Во?ната е об?авена“ и други), во текот на зимата ?заборавил на уметноста “, а во ма? 1915 година заминал во градот Куокала , во Финска , познатата поема ? Облак во панталони “ Таму го сретнал Максим Горки, ко? ?а пофалил неговата поези?а. Полн со антибуржоаски протест, Ма?аковски започнал да пишува за хумористичното списание ?Нов Сатирикон“. Многу негови песни од то? период имаат тажна нота, но се одликуваат со осторумна сатира ко?а често преминува во гротеска . Истата година ?а напишал и поемата ? Фле?та-’рбет “. Во 1917 година, по преселбата во Петербург , започнал да работи на поемата ? Поетохроника на револуци?а “ и ?а осмислил поемата ? Мистери?ата буф “. ^[15]

Во 1920-тите, Ма?аковски почнал постепено да се оддалечува од футуризмот , иако и понатаму бил активен во Московската асоци?аци?а на футуристите. Од 1921 година натаму, работел многу интензивно и об?авил пове?е книги, а од тоа време датираат неговите познати поеми ? За тоа “ и ? Ленин “. Од неговото патува?е низ светот произлегле пове?е дела во проза , поези?а и публицистика . Во 1927 година напишал сценарио за детска книга и го направил концептот за книгата ?Универзален одговор“ ко?а никогаш не ?а напишал, а следната година ?а започнал поемата ?Лошо“ ко?а исто така не ?а завршил. Во доцните 1920-ти, Ма?аковски ги создал и делата: ??ас, лично“ (неговата биографи?а), ?Слугинка“, ?Помпадур“, ?Писатели сме ние“, ?Подлизурко“, а тогаш биле об?авени и првите два тома од неговите собрани дела. Во 1929 година напишал пове?е песни (?Писмо до другарот Костров“, ?Писмо до Тат?ана ?аковлева“, ?Монте Карло“, ?Парижанка“, ?Убавици“, ?Америкаците се чудат“, ?Стихови за советскиот пасош“), ?а завршил драмата во шест чина ?Ба?а“ итн. Последното важно дело на кое работел била поемата за петолетката, но успеал да го заврши само првиот пролог ко? го об?авил посебно со наслов ?На цел глас“. Во Клубот на писателите била отворена изложбата ?Дваесет години работа“, посветена на ?убиле?от на неговото творештво. Притоа, на конференци?ата на одделението на РАПП (Руската асоци?аци?а на пролетерските писатели) го об?авил своето членство во неа и го прочитал прологот на ?На цел глас“, а набргу била одржана премиерата на ? Ба?а “ во театарот на Маерхолд. ^[16]

Критички осврт кон творештвото на Ма?аковски [ уреди | уреди извор ]

Сво?ата биографи?а , насловена ??ас лично“, Ма?аковски ?а започнува со реченицата: ?Поет сум. Поради тоа сум интересен.“ ^[17] Заедно со Бур?ук, Хлебников и Кручоних, Ма?аковски е автор на познатиот ?Шлаканица на општествениот вкус“ ко? ги урнал каноните на дотогашната поези?а. Притоа, Ма?аковски станал поет на новата, револуционерна поези?а. Според филологот Александар Ушаков, Ма?аковски е ?човек ко? со себе носи некакво чувство на апсолутот. Неговите критериуми се многу високи. Со многу нешта во животот не се помирува. Го гледа загушува?ето на поединецот, вулгарноста, огромната маса недостатоци.“ Висок, силен, со остри црти на лицето, то? излегувал пред публиката со рацете во ?ебовите и своите песни ги рецитирал со потсмев. Според зборовите на еден негов современик, сите песни на Ма?аковски во себе содржеле ?бездна на поетски електрицитет “. Иако е пове?е познат по песните напишани по Октомвриската револуци?а , според Ушаков, во неговите рани песни постои нешто што никогаш го немало во поези?ата пред него; пред Ма?аковски не постоел лиричар со толкава експресивност и метафоричност. ^[18]

Поези?ата на Ма?аковски драстично се променила по Октомвриската револуци?а, кога песните со растурени стихови станале неговиот заштитен знак. Неговите смели експерименти во таа област, богатите, длабоки, но и непотполни рими биле резултат на огромните можности што му ги отворила употребата на акцентскиот стих. За него, римата била ?стихувана стихи?а, паралелно движе?е на мислите и звукот“ и тука дошло до израз неговото семантичко ма?сторство, а неологизмите што ги создал во своите поеми живеат до ден-денес. Ме?утоа, то? не е само новатор во областа на лексиката. Според мисле?ето на некои историчари на книжевноста , то? не само што ?а урнал хармони?ата на силабичкиот стих, туку создал сосема нова поези?а поради што заслужено бил наречен ? Ломоносов на руската поези?а на XX век “. Од друга страна, неговата ?убовна лирика претставува потполна загатка и ?убовта претставува неисцрпна и општоприсутна тема во целокупното негово творештво. ^[19]

Според Слободан Мицкови? , поези?ата на Ма?аковски секогаш предизвикувала поделеност ка? критиката и ка? читателите: некои го прифа?аат неговото дело во целост, додека други прифа?аат само некои делови од него. Сепак, нема сомнение дека неговото дело се вбро?ува во редот на на?доброто што го дала руската литература . Неговата поези?а се одликува со извонредна сложеност и поради тоа, во на?големиот бро? издани?а, неговото дело се прикажува хронолошки, а под секо?а песна се наведува годината на не?зиното настанува?е, зашто секо? друг начин на класификаци?а е многу тежок. Како дел од футуристите, Ма?аковски му об?авил во?на на старото книжевно наследство и на неговото канонско толкува?е, отвора??и нов хоризонт кон книжевните вредности на неговото време. Припадноста на Ма?аковски на футуристите беше условена и од нивната бунтовна премиса и напорот да се оствари чиста уметност, а во то? футуристички бунт Ма?аковски ?а согледа можноста да го синтетизира своето многустрано незадоволство. Во футуризмот, Ма?каовски го прона?де сво?от однос кон минатото, сегашноста и иднината. Притоа, то? се однесува кон минатото со ирони?а свртена кон сегашната интерпретаци?а на минатото; кон современоста се однесува како кон противник со кого треба да се пресмета; а иднината за него е простор што треба со помош на поетското пророштво да се моделира според мерата на новиот човек ко? доа?а. Ка? него, чувствува?ето на времето не е онаа апсолутна преокупаци?а што ?а носеше Велимир Хлебников , но сепак е знача?на платформа од ко?а то? ги говореше своите стихови. Синтетскиот вид на неговото пророчко чувствува?е се прпеознава во секо?а негова песна. Интегралноста на делото на Ма?аковски на?суштински се согледува во доследноста со ко?а во себе го носеше времето како грутка недефинирано присутна во неговата инспираци?а. То? на?често се искажува низ грлестиот, гласен стих во ко? песната одекнува со сите свои ни?анси и непредвидливи изблици. Притоа, во вистинската звучност на неговата поези?а фундаментален звук е лирската основа, но неговата лирика е интензивна состо?ба на чувствата каде поетот страда со телото и со срцето , со сето свое битие. Неговата лирика не е ?лирика за пред спие?е“, туку интензивна состо?ба на чувствата, а за да ?а искаже сво?ата болка то? го користи секо?дневниот ??азик на плакатите“. ^[20]

Втора голема одлика на поези?ата на Ма?аковски, според Мицкови?, е идентификаци?ата со Октомвриската револуци?а , како Ма?аковски да си го зема правото да зборува во свое име наместо неа. Таа идентификаци?а не се изразува само низ богатството на темите во неговите песни, туку то? е целиот исполнет со револуци?ата, а апологетскиот однос на Ма?аковски кон револуци?ата се должи на тоа што то? ?а предвидел уште пред таа да се по?ави. Впрочем, причината за неговото одделува?е од футуристите била поради нагласениот соци?ален интерес и желбата да се ослободи од апстрактниот бунт го довела до левичарството. Сепак, десет години по револуци?ата, то? влегол во судир со политиката на левиот фронт во културата, зашто то? никогаш не ?а сфа?ал револуци?ата како натсила. На?битниот начин со ко? Ма?аковски се идентификува со револуци?ата е мо?та на неговиот стих, мо?та да се говори погласно од хорот на непри?ателите, способноста да се издвои сопствениот глас од бучавата на офици?алната поези?а. На?после, творештвото на Ма?каовски, колку што се потпира врз новите теми и поетски согледува?а, толку се остварува и низ нов поетски ?азик. Ма?аковски внесува иновации во поетскиот ?азик , преку инстистира?ето на значе?ето на цезурата , на внатрешниот ритам на песната и на ефектноста на римите . То? го барал ?азикот на поези?ата насекаде каде што се употребува зборот, поради што то? експериментирал со зборовни споеви, користел парадоксални и апсурдни компарации и песните ги озвучувал со алитерации кои зборовите ги доведуваат до непредвидливи врски. ^[21]

Оценува??и го иноваторството на Ма?аковски, Бора ?оси? смета дека ?револуционерноста“ на формата на неговите песни е преценета. Имено, новината во неговиот стих е тоа што то? е прекршен, претставен скалесто, со зборови напишани еден под друг, но и во неговите на?сложени структури лесно може да се препознае четиристихната строфа со строга форма и со ме?усебно римувани парни и непарни слогови. Така, во неговиот стих, римата останува врховен критериум, мелодиски и мисловен. Но заглавен во мелодиозноста на сво?от стих, Ма?аковски стигнал до бро?ни ?азични открити?а. На пример, често употребувал римува?е ?на акцентот“, каде што еден пове?есложен збор се римува со неколку кратки зборови. Исто така, то? римувал необични и ретко употребувани зборови, ими?а, популарни наслови, идиоми и кратенки. На то? начин, на секо? збор можело да му се прона?де соодветна рима, зашто пове?е не било важно секо?а буква да се поклопува со неко? симетричен збор, туку било доволно ?адрото околу акцентираниот слог да биде слично. Во тие рамки се разгранува иноваторството на Ма?аковски: необични, парадоксални и хиперболични слики, ритамот на уличните фрази, реферати, новински реченици, отсуство на секакви предрасуди во однос на темата, реалистичен однос кон поетскиот занает. Како уништувач на ?азичните конвенции, то? е еден од поетите кои, по Рембо , направиле на?многу за поетот да го загуби ?Убавото однесува?е“. Поуките кои произлегуваат од него се однесуваат на натприродните и невообичаени слики, ?азичните слободи и посто?аното присуство на надреална фантази?а и хумор. ^[22]

Руската поетеса Марина Цветаева го опишала Ма?аковски на следниов начин: ?Ма?аковски секогаш би имал име, - не би имал , туку и го имаше, отсекогаш. И постоеше, може да се каже, пред него самиот. Тоа момче во себе чувствуваше сила, каква - не знаеше, само ?а отвори устата и рече: ?ас, Владимир Ма?аковски... И потоа, ништо пове?е. А понатаму, сe. Така, и почна: Владимир Ма?аковски, оно? ко? е: ?ас. Се смее?а, но ??ас“ во ушите и жолтата блуза во очите останаа...“. ^[17]

Во романот ? Доктор Живаго “, Борис Пастернак пишува: ?Ма?аковски отсекогаш ми се допа?ал. То? е некакво продолжение на Достоевски. Или поточно, таа лирика ?а напишала неко?а од неговите млади бунтовни личности, неко? како Хиполит, Раско?ников или ?унакот на ?Момче“. Неверо?атна сила на талентот! Тоа е кажано еднаш засекогаш, непомирливо и отворено. И колку е само сето тоа смело зафрлено во лицето на општеството и уште некаде подалеку, во пространството!“. ^[23] Од друга страна, во сво?ата автобиографи?а од 1958 година, Пастернак искажува негативни ставови кон поези?ата на Ма?аковски. Признава??и ?одредени технички сличности во конструкци?ата на сликите и во римите “, то? тврди дека токму тоа го натерало да се оддалечи од Ма?аковски и ?да ги потисне во себе херо?скиот тон и бара?ето ефекти“. Притоа, Пастернак тврди дека од времето на Леф и ?Мистериите Буф“, никогаш пове?е не можел да ги разбере пропагандистичката ревност на Ма?аковски и насилната интеграци?а во соци?алната свест, кооперативниот дух и потчинува?ето кон гласот на актуелноста. Уште пове?е, според неговите зборови, ?освен бесмртниот документ напишан спроти смртта, ?На цел глас“, Ма?аковски во неговиот последен период, почнува??и од ?Мистериите Буф“, за мене е неприфатлив. ?ас останувам рамнодушен кон неговите модели на пишува?е, несре?но римувани, со вештачки изглед, кон тие општи места и повторени вистини, изречени на толку вештачки начин, толку збркан и со толку малку дух. Од мо?от аспект, тоа е ништожниот, непостоечки Ма?аковски. За чуде?е е тоа што то? непостоечки Ма?аковски се смета за револуционерен.“ ^[24]

Анегдоти поврзани со Ма?аковски [ уреди | уреди извор ]

Ма?аковски бил човек полн со хумор и сарказам и бил многу отворен и директен во односот кон лу?ето и за време на своите учества на литературните настани.

Кога на познатиот руски сликар И??а Репин му ?а прочитал поемата ? Облак во панталони “, то? бил воодушевен и го поканил во своето ател?е за да му наслика портрет - нешто што било резервирано само за на?тесен круг лу?е. На тоа, Ма?аковски го прашал: ?А колку ?е ми платите за тоа?“ Подоцна, сепак отишол во ател?ето, но со избричена глава, шокира??и го славниот уметник. ^[25]

Во друга прилика, Корне? Чуковски се воодушевил од стиховите на Ма?аковски и сакал да го пофали. Го нашол како игра бил?ард, го извлекол од играта и почнал да му зборува, а Ма?аковски го прекинал со зборовите: ??ас сум зафатен... извинете... ако сакате да ?а пофалите таа книга, ве молам, одете во оно? агол... ка? последната маса... таму, гледате ли, седи старец со бела кравата. ?ас одам со неговата ?ерка и таа ве?е знае дека сум голем поет... ама таткото се сомнева.“ ^[26]

Во една прилика, неко? му рекол: ?Ма?аковски, вие мислите дека сите ние овде сме идиоти!“ На тоа, Ма?аковски одговорил: ?Од каде ви е тоа? ?ас пред себе гледам само еден“.

Во друга прилика, неко? му забележал со зборовите: ?Ма?аковски, вие себеси се сметате за пролетерски поет, а посто?ано велите: ?ас, ?ас, ?ас. Како така?“ На тоа, Ма?аковски одговорил: ?Дали Никола? Втори бил колективист? То? посто?ано зборуваше: Ние, Никола? Втори...“

На?после, кога неко? злонамерен противник му се обратил со зборовите: ?Вашите стихови се актуелни, тие ?е умрат брзо, вас ?е ве заборават. Бесмртноста не е ваша судбина.“ Ма?аковски одговорил: ?А, вие до?дете по ил?ада години. Тогаш ?е разговараме“. ^[27]

Литература [ уреди | уреди извор ]

• Владимир Ма?аковски, ?На сет глас“, Скоп?е: Македонска книга, 1970.
• Владимир Владимирович Ма?аковски, ?Облак во панталони“, Битола, 1997.
• Серге? Есенин, Владимир Ма?аковски, ?Поези?а“, Скоп?е: Арс Либрис, 2015.
• Александар Маркоски, ?Владимир 'Воло?а' Ма?аковски: кус живот, тра?но дело“, Скоп?е: Авант прес, 2019.

Наводи [ уреди | уреди извор ]

Надворешни врски [ уреди | уреди извор ]

• Архива на Владимир Ма?аковски на Марксистичката интернет архива на македонски ?азик
• Поези?а од Ма?аковски