Балет ? формализиран танц со потекло од францускиот двор, подоцна развиен во Франци?а и во Руси?а , како концертна форма на танц. Балетот е танц со висока техничка форма и сопствени изразни средства. Првенствено се изведува со придружба од класична музика . Поради сво?ата техничка сложеност и естетска вредност, балетот се смета за на?престижна форма на танц и поради тоа е прифатен ширум светот. Балетските претстави се кореографирани и вклучуваат мимика, глума и се придружени со музика (обично оркестарска ). Првобитната форма на балетот денес се нарекува класична , а покра? тоа посто?ат и неокласичен и модерен балет. Зборот ?балет“ потекнува од латинскиот збор ballare , што значи танцува?е.

Разво? на балетот [ уреди | уреди извор ]

Балет е вид на изведувачки танц ко? потекнува од итали?анските ренесансни палати на XV век, подоцна развиен во форма на концертен танц во Франци?а и Руси?а. Оттогаш станал широко распространет, и висока техничка форма на танц со сво? сопствен речник. То? бил глобално вли?ателен и ги дефинирал основните техники кои се користат во многу други жанрови на танц. Балетот исто така може да се однесува и на балетските танцови де?ности, кои се состо?ат од кореографи?а и музика за балетска продукци?а. Добро познат пример за ова е ?Оревокршачка“,балет во два чина чи?а прва кореографи?а била на Мариус Петипа и Лев Иванов со мелоди?а од Петар Илич Ча?ковски .

Се по?авиле стилски вари?ации и еволуирале од итали?анската ренесанса . Раните вари?ации се главно поврзани со географско потекло. Примери за ова се рускиот ,францускиот и итали?анскиот балет. Подоцнежните вари?ации вклучуваат современ и неокласичен балет. На?широко познатиот и изведен балетски стил е доцниот романтичен балет, ко? е класичен стил ко? се фокусира на женските танчери (балерини) и ?а истакнува бод техниката, течни и прецизни акробатски движе?а, и често ги претставува балерините во традиционален, краток бел француски ?туту“.

Балетите се кореографирани и изведени од страна на обучени уметници, и често се изведуваат во придружба на класична музика. Балетите во почетокот претходеле на прона?докот на просцениумот (предниот дел на бината) и биле изведувани во големи соби каде што публиката седела на нивоа или балкони на три страни од подиумот. Модерните балети можат да вклучуваат мимика и глума, и обично се поставени на музика (оркестарска но понекогаш и вокална).

За балетот се потребни години на обучува?е за да се научи и владее, и многу пракса за да се задржи нивото на знае?е (искуство). То? се предава во училишта за балет во целиот свет, кои историски ги користеле нивните сопствени култури за да се развие уметноста. Балетот е темел на многу видови на танц.

Потекло на поимот [ уреди | уреди извор ]

Зборот балет доа?а од францускиот ?азик и бил поза?мен од англискиот околу 1630 година. Францускиот збор своето потекло го има во итали?анскиот збор ?balletto“, деминутив од ?ballo“ (танц) ко? доа?а од латински ?ballo“, ?ballare“, што значи ?танцува“, ко? доа?а од грчкиот “βαλλ?ζω”(ballizo), ?танцува“, ?потскокнува“.

Истори?а [ уреди | уреди извор ]

Истори?ата на балетот започнува во дворците во итали?анската ренесанса на 15-от и XVI век. Брзо се раширил и во дворецот на Катерина Медичи каде што понатаму бил развиен. Создава?ето на класичниот балет како што е познато денес започнало во времето на Лу? XIV , ко? во сво?ата младост бил страстен танчер и изведувал балети од П?ер Бошамп и Жан-Батист Лали. Во 1661 година Лу? ?а основал ?Academie Royale de Danse“ (Кралската танц академи?а) ко?а била одговорна за воспоставува?ето на стандарди за уметноста на танцот и за сертификатот на инструкторите по танц. Во 1672 година по неговото пензионира?е од сцената, Лу? XIV го поставил Лали за директор на Париската опера ?Academie Royale de Musique (Paris Opera)“ каде настанало првото професионално балетско здружение, ?Paris Opera Ballet“. Ово? почеток се рефлектира во доминаци?ата на францускиот ?азик во балетскиот речник.

И покра? големите реформи на Жан-Жорж Новер во XVIII век, балетот почнал да пропа?а во Франци?а по 1830 година, но продолжил во Данска, Итали?а и Руси?а. То? бил повторно воведен во Западна Европа во пресрет на Првата светска во?на од страна на руската компани?а ?Ballets Russes“ од страна на Серге? Д?агилев ко? на?после го изде?ствувал балетот во целиот свет. Компани?ата на Д?агилев станала одредиште за многу руски обучени танчери бега??и од гладот и немирите кои следеле по Болшевичката револуци?а. Овие танчери се вратиле во своето место на ра?а?е на многуте кореографски и стилски иновации кои просперирале во времето на царевите.

Во XX век, балетот имал силно вли?ание врз проширува?ето на концертниот танц. На пример, во САД, кореографот ?ор? Баланчин го развил она што денес е познато како неокласичен балет. Понатамошните развива?а ги вклучуваат современиот балет и постструктуралниот балет, кои можат да се забележат во работата на Вили?ам Форса?т во Германи?а. Исто така, во XX век, балетот се преобрати кон поделба од класичен балет на воведува?е на современ танц, доведува??и до модернистички движе?а и во САД и во Германи?а.

Стилови [ уреди | уреди извор ]

Класичен балет [ уреди | уреди извор ]

Класичниот балет се заснова врз традиционалната балетска техника и вокабулар. Посто?ат различни стилови на класичен балет кои се поврзани со нивните места на потекло, како што се францускиот ,итали?анскиот и рускиот балет. Неколку од стиловите на класичниот балет се поврзани со специфични методи на обука, кои обично се именувани според нивните создавачи. На пример, методот ?Cecchetti“ е именуван по неговиот создавач, итали?анскиот танчер Енрико Чечети.

Неокласичен балет [ уреди | уреди извор ]

Неокласичниот балет е стил на балет ко? е во согласност со техниката и вокабуларот на класичниот балет, но отстапува од класичниот балет преку ваквите разлики како невообичаено брзо темпо на танцот и неговото додава?е на нетрадиционални технички подвизи. Ме?упросторот во неокласичниот балет е обично помодерен или комплексен отколку во класичниот балет. Иако организаци?ата во неокласичниот балет е поразлична, фокусот на структурата е дефинирачка одлика на неокласичниот балет.

Тим Шол, автор на ?Од Петипа до Баланчин“, смета ?Аполо“ на ?ор? Баланчин во 1928 година да биде првиот неокласичен балет. Аполо претставувал вра?а?е како одговор на апстрактните балети на Серге? Д?агилев. Баланчин работел со кореографот на модерен танц Марта Греам, проширува??и ?а сво?ата изложеност на современи техники и идеи, и донел модерни танчери во неговата компани?а (?у?орк балет) како што е Пол Те?лор, ко? во 1959 бил изведувач во ?Епизоди“ на Баланчин. Во текот на ово? период, Глен Тетле? започнал експериментално да ги комбинира балетот и модерните техники.

Современ балет [ уреди | уреди извор ]

Современиот балет е вид на танц ко? е под вли?ание и на класичниот и на модерниот танц. Ги вклучува принципите на основната техника и контрола на телото (користе??и ?а абдоминалната сила) на класичниот балет, но овозможува поголем опсег на движе?е од класичниот балет и може да не се придржува до строгите линии на телото или од?ивот ко? ги вклучува техниката на класичниот балет. Многу од неговите концепти доа?аат од идеите и иновациите на модерниот танц на XX век, вклучува??и ги работата на под и свиткува?е на нозете. Ово? стил на балет обично се изведува бос.

?ор? Баланчин често се смета дека е првиот пионер на современиот балет преку разво?от на неокласичниот балет. Михаил Баришников бил танчерот ко? кратко време танцувал за Баланчин, модел за обука за Киров балет. По именува?ето на Баришников како уметнички директор на ?American Ballet Theatre“ во 1980 година, работел со разни современи кореографи, особено Тва?ла Тарп. Тарп ?а направила кореографи?ата за ?Push Comes To Shove“ за АБТ и Баришников во 1976 година; во 1986 година ?а создала ?In The Upper Room“ за не?зината сопствена компани?а. Овие две дела се сметаат за иновативни за нивната употреба на ?асните модерни движе?а во комбинаци?а со употребата на шпиц-чевлите и класично обучени танчери - за нивната употреба на современ балет. Тарп исто така работела со компани?ата ?Joffrey Ballet“, основана во 1957 година од Роберт ?офри. Таа ?а направила кореографи?ата за ?Deuce Coupe“ за нив во 1973 година, користе??и поп-музика и мешавина на модерни и балетски техники. ?Joffrey Ballet“ продолжила да изведува бро?ни современи дела, пове?ето кореографирани од соосновачот ?ералд Арпино. Денес посто?ат многу современи балетски компании и кореографи. Во нив спа?аат Алонзо Кинг и неговата компани?а, ?Alonzo King's Lines Ballet“; ?Complexions Contemporary Ballet“ - под раководство на Два?т Роден; ?Compania Nacional de Danza“ на Начо Дуато; Вили?ам Форса?т ко? има работено интензивно со Франкфуртскиот балет и денес ?а работи ?The Forsythe Company“; и ?иржи Кили?ан, моментално уметнички директор на ?Nederlands Dans Theater“ (Холандскиот денс театар). Традиционално ?класичните“ компании, како што се Кировиот балет и Париската опера и балет, редовно изведуваат современи дела.

Список на познати балети [ уреди | уреди извор ]

• Балетски композитори
  • Петар Илич Ча?ковски
    • ? Лебедово езеро “
    • ? Оревокршачка “
    • ? Заспаната убавица “
  • Адолф Адам
    • ? Жизела “
  • Чезаре Пу?и
    • ? Есмералда “
  • Лудвиг Минкус
    • ? Дон Кихот “
    • Ба?адера
  • Лео Делиб
    • ? Копели?а “
    • ? Силви?а “
  • Микис Теодоракис
    • ? Гркот Зорба “
• Балетот во Македони?а
  • Тра?ко Прокопиев
    • ? Лабин и До?рана “
  • Глигор Смокварски
    • ? Македонска повест “

Балетот како тема во уметноста и во популарната култура [ уреди | уреди извор ]

• ?Биволски балет“ (англиски: Buffalo Ballet ) - песна на американскиот рок -музичар ?он Ке?л ( John Cale ) од 1974 година. ^[1]
• ?Балерина“ (англиски: Ballerina ) - песна на северноирскиот поп - рок музичар Ван Морисон од 1968 година. ^[2]
• ?Балет за дождовен ден“ (англиски: Ballet for a rainy day ) - песна на англиската рок -група XTC од 1986 година. ^[3]
• ?Славен танчер ? кус расказ на австрискиот писател Томас Берхнард од 1978 година. ^[4]
• ?Духовите на балетот“ - роман на руско-турската писателка ?ана Темиз . ^[5]
• ?Балерини“ - дело на францускиот сликар Едгар Дега од 1872 година.

Наводи [ уреди | уреди извор ]

Надворешни врски [ уреди | уреди извор ]

? Балет “ на Ризницата  ?

Видете балет во Викиречник , слободниот речник.

•   Chisholm, Hugh, уред. (1911). ?Ballet“  . Encyclopædia Britannica (11. изд.). Cambridge University Press.