А?ватовци
Поглед на селото А?ватовци и Скопското Поле со индустриската зона Бунар?ик од А?ватовски Рид
А?ватовци Местоположба на А?ватовци во Македони?а А?ватовци на карта
Координати   42°3′49″N 21°36′37″E  /  42.06361° СГШ; 21.61028° ИГД  / 42.06361; 21.61028
Регион	Скопски
Општина	Илинден
Област	Скопско Поле
Население	247 жит. ( поп. 2021 ) [1]
Повик. бр.	02
Шифра на КО	25001
Надм. вис.	320 м
А?ватовци на општинската карта Атарот на А?ватовци во рамките на општината
А?ватовци на Ризницата

А?ватовци ? село во рамките на Општина Илинден , во околината на градот Скоп?е .

Географи?а и местоположба [ уреди | уреди извор ]

А?ватовци се нао?а во источниот дел на Скопската Котлина во рамките на Општина Илинден на само неколку километри од автопатот Скоп?е - Куманово од неговата лева страна. ^[2]

Селото е рамничарско и лежи на надморска височина од 320 метри. ^[2] Расположено е во поднож?ето на А?ватовски Рид , на допирот поме?у возвишението (429 м) на север и котлинското дно на ?уг (233 м). ^[3]

Низ селото минува асфалтниот пат ко? води кон селата Мршевци , Бу?ковци , Бучинци и Миладиновци , додека на самата средина на селото кон ?уг (десно) се одво?ува патот за селото Бунар?ик . Атарот на селото зафа?а површина од 9,1 км ² , од кои 383 хектари зафа?а обработливото зем?иште, 339 хектари пасиштата и 40 хектари шумите. ^[2] Низ А?ватовци минува патот ко? од општинското средиште Илинден води кон селата Мршевци , Бучинци и Бу?ковци , како и кон Бунар?ик . Северно од селото избива изворот Густ Габер.

Истори?а [ уреди | уреди извор ]

Денешното село А?ватовци потекнува од кра?от на XVIII век. ^[3] Како што е случа? со пове?ето околни села, тоа на?веро?атно било уништено и опустело по Карпошевото востание и Австриско-турската во?на во 1689 година, а по неколку века пак се обновило. Основач на А?ватовци кон кра?от на XVIII век бил неко? Давин, од кого потекнува селскиот род Давиновци. ^[3] По нив се доселил родот Пешеви, а последен се доселил родот Тасеви. Во првата половина на XIX век А?ватовци станало чифлик на Мемет-бег од Скоп?е . ^[3]

Во XIX век, селото е дел од нахи?ата Чаирско Поле ( Блати?а ) во Скопската каза во Отоманското Царство . Според опширните османлиски дефтери за населението на Скопската Каза од 1832/33 година, селото било забележано како А?ватли со христи?анско население и имало 33 христи?ански дома?инства . На ово? попис биле забележани 135 мажи христи?ани, со 23 новороденчи?а. Се проценува дека селото во то? период имало 316 жители. ^[4]

Стефан Веркови? во 1857 го бележи со 244 жители. ^[5]

Според податоците на Васил К’нчов (? Македони?а. Етнографи?а и статистика “) од 1900 година, во селото А?ватовци имало 190 жители, сите Македонци христи?ани ^[6] . ^[7] По податоците на секретарот на Бугарската егзархи?а , Димитар Мишев (? La Macedoine et sa Population Chretienne “) во 1905 година во А?ватовци имало 176 жители. ^[8] До 1912 година сите селани работеле на чифликот, а по заминува?ето на Турците добиле зем?а со аграрната реформа.

После Втората балканска во?на , 1913 г. селото влегува во границите на Срби?а , каде е дел од Општина Бунар?ик и има 197 жители. ^[9]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралство ?угослави?а во 1931 година, селото имало 300 Македонци . ^[10]

На потезите Клинчарица и Црквиште (каде што се нао?ал камен крст на Св. Петар, а денес е изградена истоимената црква) селаните често ископувале и изорувале ?ерамиди и грнчари?а од понапрешното население.

Стопанство [ уреди | уреди извор ]

Според составот на атарот, селото А?ватовци има исклучиво пол?оделска функци?а. ^[2] Населението на А?ватовци поради сво?ата погодна положба на?ве?е се занимава со зем?оделство, односно со пол?оделство и сточарство. Од пол?оделството на?застапено е одгледува?ето на жита , посебно пченица, ?ачмен и овес, фуражни и индустриски култури како луцерка и граор. Во голема мера е застапено и градинарството односно одгледува?ето на пиперки, домати, кромид, марули, моркови.

Од сточарството на?застапено одгледува?ето на крупна стока односно краварството, за што е погоден и самиот терен. Покра? погодноста на теренот, за разво?от на краварството и млекопроизводството ка? населението на А?ватовци, на?ве?е вли?ае и непосредната близина на некогашната млекарница ?Сведмилк“ како и неколку други млекарници непосредно до селото. Во помала мера, но сепак доста застапено е и одгледува?ето на ситната стока како овците и козите. Живинарството и одгледува?ето домашни птици е застапено во голема мера, поради самиот терен и близината на пове?е приватни живинарски фарми како и некогашната живинарска фарма ?Белимбегово“.

Ридскиот терен околу А?ватовци е погоден и за лозарство, па така лоз?ата се во голема мера застапени во поднож?ето на ридот непосредно источно и западно од селото. Исто така ?ужно од селото има и пове?е плански насадени овоштарници со ?аболка, слива, круши, цреши, ка?сии, праски, бадеми и лешници.

Покра? со зем?оделство дел од населението се занимава и со други стопански гранки, односно работа во фабриките на економската зона ?Бунар?ик“, Рафинери?ата ?ОКТА“ и големиот бро? на индустриски погони и хали во индустриската зона ?Илинден“ во непосредна близина на А?ватовци. Од неодамна на самиот почеток на патот ко? води кон А?ватовци се подгинати пове?е нови големи погони, продажни салони и стоваришта на компании млекарницата ?Суташ“ поранешната ?Сведмилк“, ?DHL“, ?Интергрос“ во кои исто така работат жители на А?ватовци. Некои од жителите имаат и сопствени бизниси, за што сведочат нивните убави, големи и богато уредени ку?и.

Поради сувото зем?иште А?ватовци (заедно со Бучинци ) во минатото биле едни од на?сиромашните села во целата област, при што жито за прехрана од своите ниви имале само за 6 месеци, а по свои кажува?а страдале и за ?еден пипер“ . ^[3] За разлика од денешните услови, порано во минатото во А?ватовци поразвиено било сточарството и тоа одгледува?ето кози при што секо?а ку?а имала по 25 глави, односно вкупно 1300 овци. ^[3] Од 1961 година со создава?е на лозарското стопанство од Арачиново кое зафатило голем дел од пасиштата, ^[3] како и зем?оделското стопанство и големите зафати за подобрува?е на квалитетот на почвата почнале и промените во зем?оделското стопанисува?е на населението во А?ватовци. На ридовите северно од селото во минатото постоела шума ко?а била исечена во времето кога Турците правеле барут во соседното село Белимбегово . ^[3]

Во поново време, почнува??и од 2008 година со акци?ата ? Ден на дрвото “, овие ридови северно од селото активно се пошумуваат со зимзелени дрв?а.

Население [ уреди | уреди извор ]

Според пописот од 2002 година во А?ватовци живееле 232 жители, од кои 231 Македонец и 1 Србин . ^[11]

Селото А?ватовци забележало мало опа?а?е, а ме?у последните 2 пописи и пораст на бро?от на жителите и во основа покажува тенденци?а на демографска стабилност во односно на бро?от на населението. Тоа се должи на поволните животни услови кои се резултат на местоположбата и добрата патна поврзаност со Скоп?е , големиот бро? економски об?екти во непосредната близина, плодната почва за земоделство итн. Во 1961 година во селото А?ватовци живееле 390 жители, а во 1994 година имало 225 жители. ^[2] Во селото има поголем бро? на деца и неколку многудетни семе?ства.

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 247 жители, од кои 235 Македонци , 1 останат и 11 лица без податоци. ^[12]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Извор за 1900 г. : Македони?а. Етнографи?а и статистика . ^[13] ; за 1905 г. : La Macedoine et sa Population Chretienne . ^[14] ; за 1948-2002 г. : Државен завод за статистика на РМ . ^[15] ; за 2021 г. : Државен завод за статистика на РМ . ^[16]

Родови [ уреди | уреди извор ]

Населението на А?ватовци отсекогаш го сочинувале исклучиво Македонци , православни христи?ани .

Според истражува?ата од 1961 година, родови во селото се

• Доселеници: Давиновци (4 к.) на?стари во селото. Доселени се од некое село во Прилепско . Го знаат следното родословие: Тодор (жив на 80 г. во 1961 година) Сто?ан-Или?а-Младен-Давин, основачот на родот ко? се доселил; Милеви (4 к.) доселени се од некое село во Прилепско ; Божинови (5 к.), Николеви (3 к.) и Аврамови (2 к.) доселени се од селото Кокоши?е ка? Куманово . Божинови порано биле познати како Субашини . Го знаат следното родословие: Цветко (жив на 60 г. во 1961 година) Или?а-?уро-Божин, основачот на родот; Пешеви (3 к.), ?овчеви (6 к.), Ивкови (1 к.), ?оргеви (1 к.), Стевкови (4 к.), Нешеви (4 к.), На?деви (2 к.), А?и?еви (2 к.), Сто?чеви (1 к.), Димеви (8 к.) и Тасеви (2 к.) доселени се, но не знаат од каде. ^[3]

Самоуправа и политика [ уреди | уреди извор ]

Селото влегува во рамките на Општина Илинден , една од малкуте општини кои не биле изменети со новата територи?ална поделба на Македони?а во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната Општина Илинден.

Во периодот од 1965 до 1996 година, селото се нао?ало во рамките на големата општина Кале. Во периодот од 1955 до 1965 година, селото било дел од некогашната Општина Петровец.

Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната Општина Бунар?ик, во ко?а покра? селото А?ватовци, се нао?але и селата Белимбегово, Бу?ковци, Бунар?ик, Бучинци, Де?адровци, Марино, Миладиновци, Мршевци и Теки?а. Во периодот 1950-1952 година повторно постоела Општина Бунар?ик, во ко?а влегувале селата А?ватовци, Бунар?ик, Белимбегово, Марино и Миладиновци.

Личности [ уреди | уреди извор ]

Личности родени во А?ватовци:

• Павле Николовски (1922-1944) ? македонски партизан, борец за слобода на Македони?а и учесник во НОВ

Културни и природни знаменитости [ уреди | уреди извор ]

Цркви ^[17]

• Црква ?Св. Трифун“ ? главна селска црква во долот поме?у двата рида во горниот дел на селото.
• Црква ?Св. Петар и Павле“ ? се нао?а на ридот над самото село и се забележува како знаменитост од сите страни. Во дворот непосредно до црквата стои стар камен крст, за ко? може да се претпостави дека можеби е подигнат во 1844/45 поради натписот на таа година во грбот на А?ватовци ко? стои придружните згради во дворот на црквата.

Иселеништво [ уреди | уреди извор ]

Иселеници од А?ватовци има во соседните села: во Белимбегово (Илинден) од родот Давиновци додека тамошниот род Шкодреви води потекло од А?ватовци; во Кадино од родот ?ореви; во Бунар?ик од А?ватовци потекнуваат тамошните родови Петковци, Ангелкови, Пешевци и Ивковци; во Де?адровци од родот Сто?чеви; родот Дедо-Ваневци во Агино Село води а?ватовско потекло, а во Скоп?е има иселеници од родот Давиновци. ^[3]

Галери?а [ уреди | уреди извор ]

• 
  Глетка од А?ватовци
• 
  Глетка од А?ватовци со Бунар?ик и пистата на Аеродромот ?Александар Велики“
• 
  Влезот на А?ватовци од запад
• 
  Глетка на ку?ите во А?ватовци од дворот на црквата Св. Трифун
• 
  Глетка од А?ватовци
• 
  Глетка на А?ватовци од зем?ениот пат на А?ватовски Рид
• 
  Глетка од А?ватовци

Наводи [ уреди | уреди извор ]

Надворешни врски [ уреди | уреди извор ]

• А?ватовци на Ризницата  ^?

п р у Населени места во Општина Илинден А?ватовци Бу?ковци Бунар?ик Бучинци Де?адровци Илинден Кадино Марино Миладиновци Мралино Мршевци Теки?а