Во рамките на христи?анството посто?ат разни групи со разни верува?а кои прилично се разликуваат од култура до култура и од место до место. Од времето на реформаци?ата , христи?анството се дели на три главни гранки:

• Католицизам : Римокатоличката црква , на?големата од сите ? во ко?а се вбро?уваат неколку Источно Католички заедници ? како и помали заедници (како на пр. Старокатолици ), со пове?е од една мили?арда крстени членови.
• Источно Христи?анство : Источно Православни цркви , Асирската црква и Православните цркви , со вкупно членство од 240 милиони крстени членови.
• Протестантство : Разни називи и групи како Англиканци , Лутеранци , Реформисти , Евангелисти , Харизматици , Презвитери?анци , Баптисти , Методисти , Анабаптисти и Пентекостици . На?старата од овие групи се одвоила од Римокатоличката црква во XVI век со протестантската реформаци?а . Подоцнежните групи се оформиле како одво?ува?а од постарите. Некои протестанти едноставно се декларираат како христи?ани или преродени христи?ани . Други, особено во англиканството и неолутеранизмот , се декларираат како ? и католици и протестанти“. Вкупно во светот ги има 500 милиони.

Други цркви кои се самонарекуваат ?христи?ански“, но се оддалечуваат од горенаведената класификаци?а бро?ат 275 милиони членови. Овие се африканските домородечки цркви со 110 милиони членови (проценките прилично варираат), Мормони ) со пове?е од 12 милиони членови, ?еховини Сведоци со 6,6 милиони членови и други групи. Основоположниците на овие групи сите првобитно биле протестанти.

Овие генерални поделби не подразбираат едногласност. Напротив, некои гранки се соочуваат со огромни внатрешни несогласува?а, додека во други случаи посто?ат симпатии поме?у две различни групи. И покра? тоа, ова е стандарден преглед на разликите, особено според погледите на западниот свет .

Постои огромна разновидност на верува?ата поме?у христи?аните. Без оглед на тоа, одредени уче?а се заеднички за сите нив.

Ова е верува?ето дека Бог е единствено и вечно битие кое се состои од три засебни, вечни и неделиви личности: Отецот , Синот ( Исус ) и Светиот Дух .

• Спасител: На?големиот дел од христи?аните го сметаат Исус за меси?а чие ра?а?е било пророчено во Стариот завет .
• Исус Христос како Бог: Ова е верува?ето дека Исус е и наполно Бог (божествен) и наполно човек: две природи во една личност, опишани во Халкидонската вероисповед . Како човек, се верува дека Исус бил смртен; Страдал од болките и искушени?ата на смртниот човек. Знача?но е дека То? можел да умре. Биде??и бил божествен, То? можел да продолжи да живее.
• Распетие и воскресение: Ова е верува?ето дека Исус умрел на Крстот , воскреснал и се воздигнал во Небесите по обра?а?ето на неговите ученици и апостолите .
• Исус Христос и спасението: Ова е верува?ето дека спасение од ? грев и смрт “ се достигнува преку ликот и делото на Исус. Протестантите, католиците и православните нудат об?аснение за тоа како изгледа спасението. На?големиот бро? на христи?ани го толкуваат спасението како можност за влез во ра?от (и избегнува?е на пеколот) по смртта, иако некои теолози не се согласуваат. Праша?ето: ?ко? ?е е спасен“ ве?е долго претставува темна мистери?а за многу теолози, иако на?големиот бро? на протестанти сметаат дека прифа?а?ето на Исус како Господ и Спасител е релативно прост проблем.
• Второ пришествие : Ова е верува?ето во ?општо восресение“, во кое сите лу?е што било кога живеле ?е станат од мртвите на кра?от на светот за да им биде судено од Исус кога ?е се врати.
• Задгробен живот: Христи?анските гледишта за задгробниот живот обично подразбираат ра? и (донекаде не толку често) пекол , со тоа што Католицизмот додава и ме?увари?анта - чистилиште . Освен за чистилиштето (чии жители ?е влезат во ра?от по нивното прочистува?е), овие ?царства“ обично се сметаат за вечни. Ме?утоа, ка? православните постои дебата на оваа тема. Генерално не?асно е дали задгробниот живот почнува непосредно по смртта или по судниот ден; и дали ово? задгробен живот подразбира физичко воскресение (и претвора?е во духовен облик). На?големиот бро? на христи?ани сметаат дека свеста и душата продолжуваат да живеат по смртта, иако ?еховините сведоци , ме?у другите, велат дека добросторителите се прера?аат одново, додека злосторнизите воскреснуваат на судниот ден.

Едно из?аснува?е за верува?ата на христи?аните е Никенската вероисповед , утврдена како универзална вероисповед на Источното и Западното Христи?анство од Ефескиот собор во 431 год. Римокатолиците и православните христи?ани не се согласни за филилокви?ата , ко?а Западните цркви ?а вклучуваат подоцна. Некои протестанти го отфрлаат концептот на формална вероисповед. На?големиот дел на христи?ани се согласуваат барем за Никенската Вероисповед.

Главни (но не и сите) христи?ански верува?а утврдени во Никенската Вероисповед:

• Троица
• Исус е и вистински Бог и вистински човек.
• Спасение може да се добие преку ликот и делото на Исус Христос.
• Партеногенезата , распетието , воскресението , успетието и Второто пришествие на Исус .
• Воскресението на мртвите, во кое сите лу?е што било кога живеле ?е станат од мртвите на кра?от на светот за да им биде судено од Исус.

Некои групи отстапуваат од начелата кои се сметаат од сите други за на?основни во христи?анството. Заради тие отстапува?а овие групи се сметаат за еретички, нетро?ни или дури и нехристи?ански од страна на другите групи. На?големиот бро? на несогласува?а се засноваат на Троица , божественоста на Исус или на двете заедно. Во Никенската Вероисповед се посочуваат примери на други облици на христи?анство во тоа време кои овие ги сметале за еретички . Вакви примери се Ебионостичките групи кои ?а отфрлале божественоста на Исус, како и докетистичките групи кои ?а отфрлале човечноста на Исус или Ари?анците , кои отфрлале дека Таткото и Синот се ?едно исто битие“ (ομο?σιο?). Други рани ереси се симони?анството , маркионството , гностицизмот и монтанизмот .

Сите христи?ански цркви ?а прифа?аат Библи?ата , вклучува??и го и Стариот завет и Новиот завет . Посто?ат разлики ка? каноните на Православната, Католичката и Протестантската црква ? главно во нивниот пристап кон Девтероканонските книги кои се коистат во Православната и Католичката црква но се отфрлени во Протестантството. Ова праша?е ги погодува доктрините само индиректно. Теолошки познача?но е отфрла?ето на Посланието во Новиот завет ка? Свенденборги?анистичката црква, став ко? останува неприфатен ка? сите гранки и ограноци. Додека Евреите сметаат дека Петтокнижието е на?важниот дел на Библи?ата, на?големиот дел од христи?аните го сметаат Евангелието за на?важно биде??и истото зборува за животот и уче?ето на Христос.

Иако христи?аните се согласуваат за содржината на Библи?ата, посто?ат несогласности за не?зиното толкува?е. Зборовите ? Библиски буквализам “ или ? Христи?ански фундаментализам “ го опишуваат добро познатите херменевтички ставови на конзервативното Христи?анство .

Католиците, Православните и Англиканците сметаат дека Библи?ата била направена во една (но формативна) фаза на разво? на црковната традици?а. Оваа традици?а била воспоставена со одлуките на екуменските совети , делата на Црковни отци , жити?ата и уче?ата на светците , литургиските обичаи, духовната уметност и папските укази (за Римокатолиците) и се смета за жива и ден денес. Впрочем, еден православен теолог ?а окарактеризирал црковната традици?а како ?гласот на Светиот Дух во Црквата“.

Протестантите, пак, отфрлаат некои делови од ?Црковната традици?а“ додека радо прифа?аат некои други. На?големиот дел од протестантите го прифа?аат прогласот на Мартин Лутер за единствено писмо , во кое Библи?ата е на?голем или единствен извор на вера и уче?а.

Некои други христи?ански групи практикуваат возвишение и на други свети дела. Добро познати преимери се Мормонската книга , ко?а се смета за ?другиот завет на Исус Христос“ од страна на мормоните ; неколку дела на Елена Г. Ва?т , се сметаат за свети и вдахновени од страна на адвентистите на седмиот ден ; и Наука и здрав?е со клуч за светите дела од основоположникот на Христи?анската наука Мери Бе?кер Еди . Други, како ?еховините Сведоци, имаат сво? превод на Библи?ата. Ова пропагира?е на други дела е извор на конфликт поме?у ваквите групи и матичните цркви. Може да се предпостави дека Лутеранците и Калвинистите ги сметаат интерпретациите на нивните основоположници како релевантни свети писма, но теолозите се согласуваат дека тие се само религиозни дела, а не вдахновени свети писма.

Православните и Католичките христи?ани го слават бога по пат на седум свети та?ни . Тие се: Крштева?е , Свето Миропомазание ( Евхаристи?а ),Господова Вечера (Причест), Свештенство , Исповед , Брак и Елеоосветува?е .

Многу протестанттски групи-следбеници на Мартин Лутер , ?а признаваат та?ната природа на крштева?ето и светото миропомазание, но обично не и другите пет. Анабаптистите и Бретренците би додале и мие?е на нозете . Пентекостите , харизматиците и Црквите на Светоста им придаваат значе?е на ? Вдахновени?ата на Духот “ како духовно лече?е , пророштво , егсорсизам и Глосолали?а . Овие не служат како та?ни, туку како начин на служба. Квакерите комплетно го отфрлаат концептот на та?ни. Сепак, нивните ?сведоштва“ за афирмаци?а на мирот, интегритетот, еднаквоста and и едноставноста се интегрални делови од верува?ата на Квакерите.

Практично сите христи?ански традиции ги почитиваат делата на лична побожност како молитва , чита?ето на Библи?ата, и моралниот живот. ово? стил на живее?е вклучува не само покорност на Десетте Бож?и Заповеди , протолкувани од Христа (како во Беседата на гората ), туку и ?убов кон ближните по став и дела ? било при?ател или непри?ател, христи?анин или не. Оваа ?убов, според Христа е втора по важност само по ?убовта кон Бога; ко?а вклучува заповеди како ?храни ги гладните“ и ?засолнува? ги бездомните“, формално и неформално. Христи?анството учи дека тотална тотална преродба на човека е неможна, но оде?е по вистинскиот пат е можно со вдахновение на Светиот Дух , ко? живее во вистинските верници. Во христи?анството се верува дека со споделува?е на Христовиот живот, смрт и воскресение, умираат со Него во грев, а ?е воскреснат со Него во нов живот.

Компоненти на богослужбата се:

• Чита?е на делови од Стариот завет, Евангели?ата, или Послание. Често овие се распоредуваат систематички во годишен циклус.
• Проповед . во античко време ова следело по чита?ето на Светото Писмо; денес ова може да до?де подоцна во службата, иако во литургиски цркви се следи античкиот начин.
• Собирна молитва и искажува?е на благодарност. Овие се случуваат често през службата. Често се кажува и молитвата Оче наш .
• Евхаристи?а ? обред во ко? мали дози на леб и вино се осветуваат и потоа се ?адат и пи?ат. Некои христи?ани веруваат дека ова симболично игра улога на телото и крвта на Исус, додека Православните, Католиците и Англиканците веруваат дека тие стануваат телото и крвта на Исус. Црквите од ?литургиското“ семе?ство (Православни, Католички и некои Англикански цркви) го сметаат ова за главен дел на службата, додека некои Протестанти го практикуваат нередовно. Во многу случаи посто?ат ограничува?а за тоа ко? може да учествува. На пример, само Католици без неисповедан смртен грев може да учествува во причесна во католичка црква, иако ректо на кого му се одбива евхаристи?ата.
• ?Прилози“ од народот (парични) со чини?а ко?а се предава од рака на рака. Овие пари не само што се користат за црквата, туку исто така и за разни добротворни цели.

Посто?ат неколку вари?ации и исклучоци. Понекогаш овие се должат на посебни настани, како крштевки и венчавки кои вои то? случа? се дел од службата. Денес во многу цркви децата и младите можат да не одат на служба за да присуствуваат на Неделно училиште . Многу други деноминации се разликуваат на пофундаментален начин. На пример, Адвентистите на седмиот ден се собираат во сабота (библискиот Сабат ),а не во недела, денот на Христовото воскресение . Харизматиците и Пентекостите се собираат на ден ко? е менлив во завистност од вол?ата на Светиот Дух, а не по зафажан план. Квакерите на своите собири молчат сe додека Светиот Дух не ги поттикне да зборуваат. Ка? некои отсеци (главно литургиски), службата ?а води свештеник . Ка? други (главно протестанти), тоа го работат министри , проповедници или пастори . Некои други пак, воопшто немаат формални водачи. Исто така посто?ат ?виши“ црковни служби, што се одликуваат со поголема доза насвеченост и ритуал, и ?нижи“ служби каде преовладува посеко?дневна атмосфера, дури и при литургиски служби.

Ка? православните цркви, лу?ето сто?ат за време на литурги?ата (со исклучок на немошните). Во римокатоличката и многу протестатски цркви лу?ето сто?ат кога пе?ат, клечат кога се молат и седат за да слушаат (проповеди). Други служби можат да бидат по неформални и често се проследени од музика. Во Православните цркви нема инструменти и се пее исклучиво а капела .

Ка? многу несродни цркви , како и ка? некои протестантски отсеци, обично се употребува религиозна музика како дел од службата ко?а и претходи на проповедта или пораките. Ова обично се состои од пее?е на црковни песни , религиозна музика или псалми .

Католиците, Источните христи?ани и половина од протестантите следат литургиски календар со разни религиозни празници. Овие календари се состо?ат од слави и пости . Постите им претходат на славите. На?добро познатиот период е Велики пости . Дури и христи?аните кои не го следат литургискиот календар го прославуваат Божи? и Велигден , со некои разлики во датите. Неколку цркви не се согласуваат со постое?ето на посебни празници, а многу приговараат на фактот што потеклото на Божи? и Велигден е паганско.

На?познатиот христи?ански симбол е крстот , ко? може да се на?де во многу вари?ации кои црквите ги создале за да се разликуваат една од друга: распетието ка? католиците, православниот крст ка? православните и едноставниот крст ка? протестантите. Ме?утоа ова не се стриктни правила. Други христи?ански симболи се ихтисот (?риба“), и во античко време, сидрото.

Христи?анството започнало во рамките на хебре?ската религи?а ме?у следбенците на Исус од Назарет . Под водство на Апостолите Петар и Павле , во рамките на групата почнале да се примаат и неевреи, ко?а полека се одделила од рабинскиот ?удаизам . Некои евре?ски христи?ани не го прифа?але ова и развиле свои отсеци. До III век прифа?а?ето на неевреи се формализирало во правилник.

Христи?анството се раширило преку Средозем?ето , со прогонства од римските цареви. Биде??и христи?анството се проширило вон Палестина, дошло во контакт со старогрчката филозофи?а, од каде истото подоцна многу црпело. Ранохристи?анските теолози како Ориген работеле на создава?ето на синтеза поме?у старогрчката филозофи?а, особено Платонизмот , и Христи?анството и успеале да создадат карактеристична христи?анска теологи?а. Христи?анските учители сакале да го различат христи?анството од другите вери во тоа време како Гностицизмот (некои аспекти од ко? биле доста повли?аени од христи?анството) и Митраизмот . Христи?анството исто така веро?атно апсорбирало разни елементи од современата паганска религи?а, особено мистеричните култови , иако научниците имаат разни мисле?а за нивото на повли?аеност.

Царот Константин Велики (IV век) го озаконил христи?анството а Теодоси? I го прогласил за офици?ална религи?а на Римското Царство при кра?от на истиот век. Оттогаш па натаму, тешко е да се следи разво?от на христи?анството заради презема?ето на некои административни улоги од рацете на рисмакта власт во рацете на црковните водачи. Во ова време се развиваат и првите облици на монаштвото .

Христи?анската црква на Римското Царство била поделена на Западна ( латински ?азик ) со седиште во Рим , и Источна ( грчки ?азик ) со седиште во Цариград , со знача?ни заедници во Египет и Сири?а . Вон границите на царството христи?анството се проширило во Ермени?а и Етиопи?а , Перси?а и Инди?а и ме?у келтските племи?а. За време на Големата преселба на народите , разните германски народи го прифатиле христи?анството; на?првин Ари?анската вероисповед (ме?у готите и вандалите ), но подоцна Католичкото христи?анство надвладеало, почнува??и со франките . Источноевропските словени генерално ?а прифатиле византиската форма на христи?анството (како на пр. Руси?а во 988 год). Културните и дисциплински разлики ги раздвоиле Источната и Западната црква и резултирале во Големиот раскол ( 1054 год.)

од VII век, христи?анството било предизвикано од Исламот ко? го освоил Блискиот Исток и северна Африка. Следеле многу воени конфликти, вклучува??и ги и Крстоносните во?ни , шпанската Реконквиста и потоа победата над Византи?а и ?угоисточна Европа од страна на Османлиите .

Западното христи?анство во средниот век се одликува со соработка и конфликти ме?у локалните власти и Папата и разво?от на сколастичката теологи?а и филозофи?а . Подоцна, големото незадоволство од корупци?ата во Црквата резултирало во обиди за реформаци?а на Црквата и општеството. Римокатоличката црква успеала да се обнови со Трентскиот собор ( 1545 - 1563 , но по издава?ето на 95 тези во 1517 год. од страна на Мартин Лутер . Ова е еден од клучните настани во истори?ата на протестантската реформаци?а ко?а резултирала со по?авува?ето на бро?ни отсеци . За време на следните векови, соперништвото поме?у Католицизмот и Протестанството со борбата на европските држави за политичка доминаци?а ескалирало, додека многу од Православните цркви се нашле под власта на нехристи?ански владетели. Делумно како резултат на мисионерски жар, но и под стимулот на колони?алната експанзи?а на европските сили, христи?анството во разни облици се проширило во Северна и ?ужна Америка , Океани?а , Источна Ази?а и Потсахарска Африка . Со започнува?ето на евопското Просветителство , христи?анството се соочило со научни прона?доци (како хелиоцентричниот систем и теори?ата за еволуци?ата ), како и со по?авува?ето на библиската критика и современите политички идеологии како либерализмот , национализмот и соци?ализмот .

Во XIX и XX век , важни настани за црквата се разво?от на екуменизмот , харизматичното движе?е и Фундаменталистичкото Христи?анство .

Во своето дело ? Ecce Homo “, германскиот философ Фридрих Ниче се нарекува себе антихрист ^[1] и ?противник на христи?анството“, ^[2] за кое вели дека е ?досто?но за сожалува?е“ ^[3] и дека тоа е ?негора?е на вол?ата за живот“. ^[4]

• Библи?а
• Христи?анска уметност
• Христи?ански календар
• Христи?ански матери?ализам
• Христи?анска музика
• Христи?ански приказни
• Христи?ански теолошки контроверзии
• Христи?ански поглед на жените
• Христи?ански симболизам
• Крстоносни во?ни
• Голем раскол
• Истори?а на христи?анството
• Список на апостоли
• Список на христи?ански ими?а

• A World History of Christianity од Adrian Hastings (уредник) [1] (темелен коментар за книгата во ово? Теолошки дневник : [2] Архивирано на 23??уни 2006?г.
• Rubenstein, Richard When Jesus Became God , p.?179. [3]
• Oden, Thomas. Systematic Theology (an ecumenical trilogy)
  • Volume 1: The Living God (1992, ISBN 0-06-066363-4 )
  • Volume 2: The Word of Life (1992, ISBN 0-06-066364-2 )
  • Volume 3: Life in the Spirit (1994, ISBN 0-06-066362-6 )
• Pelikan, Jaroslav (5 Volumes published between 1971-1989). The Christian Tradition: A History of the Development of Doctrine .
• Tolstoy, Leo (1894). The Kingdom of God is Within You Архивирано на 5?февруари 2012?г. . ISBN 0-8032-9404-2 .
• Tomkins, Stephen (2005). A Short History of Christianity (Lion).
• Ellegard, Alvar (1999). Jesus One Hundred Years Before Christ .
• Burton Mack (2001) The Christian Myth: Origins, Logic, and Legacy. Social formation of myth making .
• Vermes, Geza and Martin D. Goodman, eds. The Essenes according to the Classical Sources. Sheffield: Oxford Centre for Postgraduate Hebrew Studies and JSOT Press, 1989.

• Македонска Библи?а - ?Премин портал“ (македонски)
• Македонски портал на христи?анството (македонски)
• Дневна духовна доза за протестантските христи?ани Архивирано на 10?март 2008?г. (македонски)