Според некои извори, ОНА се ?авила како продолжение и трансформаци?а на ОВК на просторот на Република Македони?а , а не?зините членови биле поранешни припадници на ОВК кои учествувале во борбите на Косово . Со распушта?ето на ОВПМБ , поголем дел од нив преминале на територи?ата на Македони?а во редовите на ОНА.

Според голем бро? на извори, кра?ната цел на ОНА и ОВПМБ била Косово да добие независност, кое би претставувало основно територи?ално ?адро кон кое треба да се приклучат ?ужна Срби?а , Урошевац , Генерал ?анкови? , Гнилане , Приштина , селата Стачи?, Руште и Станевце.

Со главниот штаб на ОНА во Призрен раководеле Ермуш ?емаил , Али Ахмети како политички претставник, Фазли Велиу како одговорен за ди?аспората и Г’зим Острени како главен воен командант.

ОНА добивала континуирана логистичка поддршка во финансии, оруж?е, доброволци, храна и лекови од Косово , Република Албани?а , албанската ди?аспора во западноевропските зем?и, како и од локалното албанско население во Македони?а. Голем дел од припадниците на ОНА, пред да стапат во воени битки, претходно биле припремани на воена обука во Северна Албани?а .

ОНА своите единици ги нарекувала бригади и ги разликувала во трицифрен бро?. На?првин била формирана т.н. 112 бригада во близина на Куманово , и 113 бригада во близина на Тетово .

ОНА била формирана во есента 1999 година, а била предводена од страна на поранешниот командант на ОВК, Али Ахмети , внук на Фазли Велиу , ко? до тогаш бил надвор од ?авноста на настаните. Бара?ата во преден план биле засновани на конфедераци?а на Македони?а . ^[3] . Според подоцнешните извори, високи команданти на ОНА из?авувале дека истите не сакале да ?а загрозат стабилноста и територи?алниот интегритет на Македони?а , и дека преку герилска во?на ги барале своите права во Македони?а, како народ рамноправен на македонскиот ^[4] . македонската влада во почетокот тврдела дека станува збор за терористичка, екстремистичка и сепаратистичка организаци?а чи?а цел била отцепува?е на деловите на Македони?а каде етничките Албанци претставуваат мнозинство, и нивно припо?ува?е кон Косово или кон создава?е на една Голема Албани?а .

На почетокот, на 22 ?ануари , ОНА своите напади врз македонските безбедносни сили започнала да ги врши со лесно оруж?е ^[5] . Но, конфликтот многу бргу ескалирал и од почетокот на март 2001 година, припадниците на ОНА воспоставиле контрола на голем дел од северна и западна Македони?а, за да на кра?от до?дат до само неколку километри од престолнината Скоп?е , зазема??и го селото Арачиново ^[6] .

Во текот на март 2001 година, припадниците на ОНА не успеале да го заземат градот Тетово , во отворен вооружен напад, контролира??и ги ридовите и планинските предели ме?у Тетово и Косово . На 3 ма? 2001 година, македонската влада презела голема контраофанзива во кумановскиот регион ^[6] . Од 8 ?уни , припадниците на ОНА го зазеле селото Арачиново . На 16 август 2001 година, двете страни потпишале мировен договор, познат како Охридски договор, со кое навидум бил завршен конфликтот во зем?ата.

Се проценува дека бро?от на припадниците на ОНА бил околу 5.000 ^{[7] [8]} . Дел од членовите на ОНА биле обучувани британските сили. Исто како во случа?от со ОВК , тие во почетокот биле во своите битки, користеле лесно пешадиско оруж?е од германско, американско, кинеско, албанско и ?угословенско потекло. Тие биле опремени со автоматски и полуавтоматски пушки, рачни минофрлачи, противтенковски и противпешадиски мини, рачни бомби, противавионски митралези, сна?перски пушки со голем дострел. Како што во?ната напредувала, така и бунтовниците успевале да се снабдат со тешко оруж?е, вклучува??и Т-55 тенкови и оклопни возила, кои ги заплениле во битките со македонските безбедносни сили ^{[9] [10]} .

И покра? тоа што конфликтот во Македони?а бил краток, то? не бил миновен за воените злосторства. Припадниците на ОНА се служиле и со други осетливи де?ства, како на пример убива?ето на осумте припадници на безбедносните сили ка? Ве?це каде по смртта ги масакрирале нивните трупови. Некои очевидци велат дека од вкупно осум полица?ци, само еден бил убиен од огнено оруж?е, додека другите биле малтретирани со на?различни ладни оруж?а ^[11] . Други злосторства од страна на ОНА е и сопира?ето на Липковската брана , со кое градот Куманово со околината останале без вода за пие?е, оштетува?е на столбот од далновод за напо?ува?е со електрична енерги?а во месноста Попова Шапка , каде околината останала без електрична енерги?а. Во текот на кризата во Македони?а имало и пове?е случаи на киднапира?е на цивилно население. Така, на 18 ?ули во село Отушиште биле киднапирани тро?ца Македонци по потекло цивили, и биле брутално малтретитирани. Исто така, ве?е на 7 август , албанската во?ска грабнала пет работници на градежната компани?а ?Маврово“, кои биле физички малтретирани и сексуално злоупотребени. Како за кра?, на сите пет работници со нож на телото им биле напишани по една буква, ко?а се претпоставува дека се иници?алите на злосторниците ^[12] . Исто така, од страна на албанската во?ска бил разрушен и манастирот во Лешок ^[13] .

По ?стабилизира?ето“ на државата и воспоставува?ето на ред и мир, во Република Македони?а биле закажани парламентарни избори кои се одржале во 2002 година. Ре?тингот на владе?ачката ВМРО-ДПМНЕ бил опаднат, а од друга страна оно? на СДСМ доживувал раст. Пред само три месеци од одржува?ето на изборите, од страна на ве?е поранешните членови на ОНА била формирана политичка парти?а, а за не?зин водач бил избран Али Ахмети . На изборите победила СДСМ , а ка? албанскиот блог, новата парти?а освоила дури 70% од вкупното албанско гласачко тело. Со ова била создадена коалици?а ме?у овие две партии.

Во 2004 година, бил одржан Референдум со цел из?аснува?е околу ново-усвоениот закон за нова територи?ална поделба на Република Македони?а . Референдумот главно бил одржан во корист на етничките Албанци во Македони?а. Според истиот, многу градови и општини, каде Македонците биле мнозинство, со новата територи?ална организаци?а тие станале ?малцинство“. Така, во Општина Гостивар ко?а според старaта поделба имаше 26,54% Македонци , со припо?ува?е на нови општини бро?от на Македонците се намалил на 19,77%. Во Општина Тетово според старата поделба имаше 28,17% Македонци со припо?ува?е на нови општини бро?от на Македонците се намалил на 23,16%. Во Општина Струга според старата поделба имаше 47,94% Македонци со припо?ува?е на нови општини бро?от на Македонците се намалил на 32,09%. Во Општина Чашка според старата поделба имаше 7,47% етнички Албанци со припо?ува?е на нови општини бро?от на Албанците се зголемил на 33,06%.

Во текот на ноември 2007 година, во селото Бродец по неколку месечните закани, од страна на македонските безбедносни сили била спроведена акци?а наречена Планинска бура . Во полициската акци?а ? Планинска бура “ биле убиени 7 албански екстремисти, а биле уапсени се 12 екстремисти и запленето е големо количество на огнено и тешко оруж?е, кое според полициските извори било доволно за вооружува?е на 150 лица и за воде?е на пове?е месечни вооружени борби.

Во април 2010 година, во близина на границата со Срби?а , било запленето големо количество на оруж?е, кое било наменето за УЧК ^[14] .

На 11 ма? 2010 година, во близина на македонско-косовската граница се случила престелка. Таа започнала откако четворица вооружени лу?е отвориле оган над македонските безбедносни сили. По ова, тие биле ликвидирани, и притоа било на?дено огромно количество на оруж?е, кое се проценува дека било наменето за незадоволните членови на ОНА.

На 28 Октомври 2014 беше стрелано према Владата на Република Македони?а со ракетен фрлач. Одговорноста за нападот го презеде ОНА.

На 21 Април 2015 околу 3 часот наутро вооружена група од околу 40 лу?е со униформи на УЧК ?а нападнала караулата ка? с. Гошинце . При што четворицата гранични полица?ци ги држела во залошништво неколку часа по што ги пуштила и им порачала "...Сакаме сво?а држава и не признаваме никакви Охридски договори...".

Во почетокот на Ма? 2015 група од на?малку 44 терористи се стационирала во градот Куманово . На 9 ма? полици?ата започнала акци?а за разбива?е на групата. Акци?ата траела 28 часа и завршила со 8 загинати полица?ци и 14 загинати терористи.

• Ослободителна во?ска на Косово (ОВК)
• Косовски заштитен корпус (КЗК)
• Албанска национална арми?а (АНА)