Вили?ам Фокнер е роден на 25 септември 1897 година во
?у Олбани
, во со?узната држава
Мисисипи
како на?стариот од петмината синови во семе?ството. Неговото семе?ство било дел од сло?от на богатите зем?опоседници, но по
Гра?анската во?на
било доведено на работ на бедата. Неговиот прадедо,
полковникот
Вили?ам Кларк Фокнер, служел во
Конфедеративната Арми?а
. Уште во раното детство, семе?ството на Фокнер се преселило во блискиот град Оксфорд, каде то? го минал поголемиот дел од животот. Родниот кра? и општествената и матери?алната положба на неговото семе?ство претставува иде?на и тематска подлога на целокупното негово творештво. Фокнер не бил добар ученик и не го завршил средното училиште, баве??и се со разни работи, но во ме?увреме многу читал. По избувнува?ето на
Првата светска во?на
, откако бил одбиен од
арми?ата на САД
биде??и не бил доволно висок, Фокнер се придружил на
Кралската Арми?а
, служе??и како пилот во воздухопловните сили при што учествувал во пове?е опасни акции, а во една прилика, неговиот авион бил погоден, а то? бил ранет. По во?ната се запишал на Универзитетот во Оксфорд (како воен ветеран имла право на упис и покра? тоа што немал завршено средно образование), но набргу ги напуштил студиите и повторно променил пове?е занима?а. Пресвртна точка во неговиот живот имало патува?ето во
?у Орлеанс
, каде се запознал со писателот
Шервуд Андерсон
, ко? му помогнал да ги об?ави раните поетски творби и првиот роман ?
Платата на во?ниците
“. Потоа, повторно се вратил во родниот кра?, каде останал целиот живот со повремени престои во други места.
[1]
Подоцна, то? се преселил во
Холивуд
за да работи како
сценарист
(продуцира??и за
Ре?монд Чендлер
како и за
режисерот
Хауард Хокс
). Фокнер започнал ?убовна врска со секретарката на Хокс, Мета Карпентер. Продолжува да пие и бил познат како хроничен
алкохоличар
. Според гласините, алкохолизмот на Фокнер бил драстичен откако ?е постигнел нешто, откако ?е одел на подолга забава. Интересна анегдота се врзува за Фокнер откако ?а добил Нобеловата награда за литература во
1949
година, откако многу испи?анет бил донесен од неговиот внук а то? почнал да зборува за фудбалскиот натпревар ко? неодамна го гледал, и покра? неговата опиеност сфатил дека неговиот внук го излажал дека токму то? ден се доделува Нобеловата награда за да се осигура дека Фокнер ?е биде трезен на доделува?ето, така што го оставил пие?ето до вистинскиот датум на доделува?ето. Текстот на говорот ко? го одржал Фокнер е достапен на мрежното место на
Нобеловата фондаци?а
, заедно со делумен аудио запис. Не се знае дали ова е во живо или е снимено во студио, иако атмосферата укажува дека се работи за доделува?е во живо. Според една непроверена верзи?а, пред смртта на Фокнер во
1962
, писателот
?он Ста?нбек
му се ?авил за да го консултира за сопствениот говор на доделува?ето на Нобеловата награда, а Фокнер му одговорил дека не може да му даде совет затоа што бил премногу пи?ан за да се сети на сопствениот говор. Фокнер предавал на
Универзитетот Вир?ини?а
.
Последните години од животот ги минал на сво?от имот во родниот кра?, живее??и тивок и повлечен живот, баве??и се претпладне со пишува?ево, а попладне со риболов. Умрел во 1962 година од
срцев удар
.
[2]
Наклонетоста кон пишува?ето била присутна и во семе?ството на Фокнер: неговиот прадедо, полковникот Вили?ам Фокнер, го напишал сентименталниот роман ?Белата роза од Мемфис“ ко? бил омилена лектира на неколку поколени?а читатели. Самиот Фокнер уште во младоста пишувал
поези?а
, но систематски почнал да пишува по преселбата во ?у Орлеанс и средбата со Андерсон. Во 1924 година ?а об?авил сво?ата поетска збирка ?Мермерниот фаун“, а истата година се по?авил и неговиот прв роман ?Платата на во?ниците“ во ко? се опишува еден разочаран млад Американец ко? се вра?а од во?ната во родниот кра? за уште пове?е да се разочара. Во 1927 година излегол романот ?Комарци“ во ко? последиците од во?ната се израени низ здодевноста на отмената ?уорлеанска боеми?а. Заедно со ?Сарторис“ (1929), повест за еден воин од ?угот на САД, овие романи прават целина во ко?а прове?ува заедничко расположение под вли?ание на Првата светска во?на. Подоцнежните дела на Фокнер се позрели и познача?ни: романот ?Бучава и бес“ (1929) го опишува пропа?а?ето на едно богато семе?ство од ?угот на САД, романот ?Светилник“ (1931) е пишуван пове?е по вкусот на публиката отколку по мерките на вистинската книжевност, но по збирката раскази ?Овие тринаесет“ (1931), Фокнер го об?авил романот ?Светлина во август“ (1932), неговото на?чисто и на?класично дело. Во 1935 година се по?авил романот ?Пилон“ за херо?ството на новите витези ? пилотите, а во 1936 година об?авил уште едне роман со тематика од американскиот ?уг, ?Авесалом, Авесалом!“. Во ?Непобедените“ (1938) е прикажан судирот ме?у генерациите и расите и исчезнува?ето на
аристократските
традиции, додека ?Дивите палми“ (1939) го изразуваат сомнежот во остварува?ето чиста ?убов во времето на механичката
цивилизаци?а
. Историчарите на книжевноста и книжевните критичари сметаат дека последните дела на Фокнер претставуваат свртува?е кон посветли видици. Во нив спа?аат трилоги?ата за подемот на богатото семе?ство Сноупс (?Село“ од 1940, ?Град“ од 1957 и ?Дворец“ од 1959 година), збирката раскази ?Слези, Мо?се?“ (1942), романот ?Натрапник во прашината“ (1948) и романот ?Реквием за искушеницата“ (1955) ко? е еден вид продолжение на ?Светилник“. Во 1950 година станал добитник на
Нобеловата награда за книжевност
.
[3]
На?познати романи на Фокнер се: ?
The Sound and the Fury
“ (
1929
), ?
Додека лежев умира??и
“ (
1930
), ?
Светлина во август
“ (
1932
), ?
Непобедените
“ (
1938
) и ?
Авесалом, Авесалом!
“ (
1936
). Фокнер е и продуктивен раскажувач, неговата прва збирка раскази наречена ?These 13“ (Овие 13) во кои се вклучени и неговите на?познати раскази како што се: ?
Роза за Емили
“, ?Горе?ето на амбарот”, ?Црвени листови”, ?Попладневно сонце” и ?Сувиот септември”. Исто така, Фокнер е и признат писател на мистерии, об?авува??и колекци?а на крими-фикци?а наречена ?Витезите на Гамбит“.
За пишува?ето, Фокнер вели во едно интерв?у за
The Paris Review
во
1956
година: ?Писателот треба да изврши операци?а на поставува?е на циглите ако е заинтересиран за техниката. Не постои механички начин да се пишува добро, не постои пократок пат. Младиот писател би бил будала ако ?а следи теори?ата. Треба да се научите од сопствените грешки, лу?ето можат да научат само од сопствените грешки. Добриот уметник верува дека нико? не е доволно вреден за да го советува. То? има возвишена суета. Не е важно колку то? му се восхитува на постариот писател, то? сака да го победи.“
За време на примето на Нобеловата награда, Фокнер го искажал сво?от став во поглед на должноста на писателот со следниве зборови: ?Должност и привилеги?а на поетот, писателот, е да му помага на човекот да издржи, крепе??и му го срцето, потсетува??и го на храброста и честа и надежта и гордоста и сочувството и милоста и жртвата. Поетовиот глас не треба да биде само белешка за човекот; то? може да биде и еден од потпирачите кои ?е му помогнат да издржи и да победи.“
[4]
Осврт кон творештвото на Фокнер
уреди
Пове?ето дела на Фокнер претставуваат органска целина, со единствени ликови, како и иде?ни и морални погледи. Неговата творечка фантази?а изградила посебен, легендарен свет: областа ?окнапатофа и не?зиниот центар, градот ?еферсон (всупност, се мисли на Оксфрод). Во то? измислен свет, ко? изгледа како стварноста, дефилираат неколку поколени?а ликови чи?а судбина се провлекува од книга во книга. То? митски свет писателот го воопштил до толкав степен на типичност, што го претворил во симбол на целиот ?уг на САД, па дури и во огледало на човечкиот карактер и судбината, воопшто. Времето во кое е опишан то? свет е времето по Американската гра?анска во?на кога старата аристократи?а ?а губи општествената положба под налетот на новата индустриска цивилизаци?а. Фокнер го разбира духот на новата хуманост и кажува дека расните разлики не се основа за поделба на лу?ето. Поради тоа, неретко во неговите романи главни позитивни ликови се
Црнци
и мелези и неретко белото и црното население на ?окнапатофа искрено другаруваат, наговестува??и ?а идната човечка солидарност. Во таа слика на големи општествени промени претежно се забележуваат силни и темно бои при што сe е пренагласено, засилено до биолошката поедноставеност, свирепост и насилство. Тоа е онаа атмосфера, само со помалку чист хумор, ко?а се нао?а во делата на
Марк Твен
. Во тие отворени и соголени односи ме?у лу?ето, често од претераното се ра?а смешното, кога двете сто?ат едно до друго, трагично и триви?ално, но тоа смее?е не носи олеснува?е, зашто тоа е
гротескен
хумор
. Од духот на непосредноста и свирепоста кои се присутни во атмосферата на Фокнеровите романи извира духот на фаталноста и препушта?ето на судбината, па дури и непротиве?е на злото. Книжевните ?унаци како да лседат неко? однапред определен пат кои често не го одобруваат и ко? би можеле да го избегнат со мал напор на вол?ата, но не преземаат ништо против таквиот тек на работите. Дури и кога понекогаш самосто?но одлучуваат, нивниот избор е слободен само привидно, зашто то? е очекуван и предодреден од целокупната низа претходни настани. Имено, во творештвото на Фокнер не постои строго оме?ено сегашно време во кое личностите се однесуваат слободно. Наместо тоа, во сегашноста посто?ано е присутно минатото кое е непосредна причина на последиците. Однесува?ето на Фокнеровите ?унаци не се об?аснува со нивните непосредни постапки, туку со се?ава?ата на некои поважни настани кои се во некаква врска со нивното однесува?е. На то? начин, пред читателот се присутни две де?стви?а, две точки ? сегашна и мината кои писателот не ги раздво?ува ниту со знаците на
интерпункци?ата
. Фокнер не го признава об?ективното време, поделено на минато, сегашност и иднина, туку го менува на сите начини и го приспособува на своите изразни постапки. Биде??и минатото се пренесува во сегашноста низ човечката свест, Фокнер го прикажува де?ствието во своите романи однатре, слика??и ?а свеста, т.е. применува??и ?а книжевната постапка позната како ?тек на свеста“ во ко?а, наместо низ надворешното опишува?е, настаните се об?аснуваат низ нивното пресликува?е во свеста. Притоа, Фокнер воведува нов начин на раскажува?е ко? се одликува со необични реченица ко?а е сложена, понекогаш долга две-три страници, испрекината со бро?ни вметнува?а и без вообичаените интерпункциски знаци. Таквата брановитост во раскажува?ето, иако навидум спротивна на правилата на
граматиката
, всушност е многу функционална зашто на?добро го изразува она што сака да го каже писателот. Во то? поглед, Фокнериовиот стил не е хаотичен само поради тоа што то? го прикажува хаосот, туку тоа е само уметничка слика на нередот ко?а свесно е смислена за да предизвика токму таков впечаток. Фокнер, венсува ред во нередот и неговото раскажува?е е водено со сигурна рака. Иако, првата средба со делата на Фокнер секогаш вознемирува поради формалните карактеристики на неговиот стил, низ целото творештво, то? се бави со истите, вечни теми, а чита?ето на неговите дела го предизвикува истото задоволство како и делата на класиците.
[5]