한국   대만   중국   일본 
Австрали?а ? Википеди?а
Оваа страница се однесува на државата Австрали?а. За други значе?а видете Австрали?а (по?аснува?е) .

Државна Заедница Австрали?а ( англиски : Commonwealth of Australia ) или само Австрали?а ( Australia ) ? држава ко?а се простира на австралискиот континент и на неколку околни острови. На?блиските соседни држави се Нов Зеланд и Индонези?а . Главен град е Канбера .

Државна заедница Австрали?а
Commonwealth of Australia
Знаме Грб
Химна :? ? Напредува?, убава Австрали?о ? [Б 1]

Главен град Канбера
35°18.48′S 149°7.47′E ? / ? 35.30800°??ГШ; 149.12450°?ИГД ? / -35.30800; 149.12450
На?голем град Сидне?
Службен ?азик нема [Б 2]
Национален ?азик англиски [Б 2]
Демоним
Уредува?е Со?узна парламентарна уставна монархи?а
??? Монарх Чарлс III
??? Генерален управник Де?вид Харли
??? Премиер Ентони Албаниз
Законодавство Парламент
??? Горен дом Сенат
??? Долен дом Претставнички дом
Независност од ОК?
??? Федераци?а, Устав 1 ?ануари 1901?
??? Вестминстерски статут 9 октомври 1942 (на сила
од 3 септември 1939)
 
??? Закон за Австрали?а 3 март 1986?
Површина
??? Вкупна 7.692.024?км 2 ?( 6. )
Население
??? проценка?за?2024?г. 27.264.800 [4] ?( 51. )
??? Попис?2011 21.507.717 [5]  
??? Густина 2.8 жит/км 2 ?( 233. )
БДП ?( ПКМ ) проценка?за?2015?г.
??? Вкупен $1,137 трилиони [6] ?( 19. )
??? По жител $47,608 [6] ?( 17. )
БДП (номинален) проценка?за?2015?г.
??? Вкупно $1,252 трилиони [6] ?( 12. )
??? По жител $52,454 [6] ?( 9. )
?иниев коеф. ?(2012) 33.6 [7]
среден  · 19.
ИЧР (2013) ? ?0.933 [8]
многу висок  · 2.
Валута австралиски долар ( AUD )
Часовен по?ас разни [Б 3] ( UTC +8 - +10,5)
??? ( ЛСВ ) разни [Б 3] ?( UTC +8 - +11,5)
Датумски формат дд-мм-гггг
Се вози на лево
НДД .au
Повик. бр. +61

Во Австрали?а има шест со?узни држави; Нов ?ужен Велс , Виктори?а , ?ужна Австрали?а , Западна Австрали?а , Квинсленд и Тасмани?а и две територии; Австралиската престолнинска територи?а (АПТ) и Северната Територи?а .

На?големите градови во Австрали?а се Сидне? со над 4.300.000 жители, Мелбурн со над 3.800.000 жители, Бризбе?н со над 1.800.000 жители и Перт со 1.500.000 жители.

Австралиските домородци го населуваат копното ве?е 42.000 години. По спорните посети на рибарите од север и еропските истражувачи и трговци во XVII век , Велика Британи?а ?а запоседнала источната половина на островот во текот на 1770 г., каде државата пра?ала лу?е по казна во колони?ата наречена Нов ?ужен Велс , ко?а е формирана на 26 ?ануари 1788 г. Како растел бро?от на населението и како биле октриени нови територии во текот на XIX век биле формирани уште пет големи автономни британски прекоморски територии. На 1 ?ануари 1901 г., шест колонии ?а формирале федераци?ата по име Државна Заедница Австрали?а . Како федераци?а , Австрали?а воспоставила стабилен либералдемократски политички систем, останува??и членка на Кралските зем?и на Комонвелт.

Потекло на поимот

уреди
 
Поглед на пристаништето ?ексон, местото на кое е основан градот Сидне?

Името ?Австрали?а“ доа?а од латинскиот назив Australis , што значи ?уг . Легендата за ?непознатата зем?а од ?угот“ (terra australis incognita) датира уште од времето на Римското Царство . Во 1521 , Шпанците биле ме?у првите кои заполовиле во тихоокеанските острови. Првата употреба на зборот Австрали?а во англискиот ?азик било во 1625 г. во делото на Мастер Хаклит - ? Белешка за Австрали?а, зем?ата посветена на светиот дух “. Името Australische го користеле холандски офици?алисти во Батави?а од 1638 г., во значе?е за новоотркиеното копно на ?угот . Името Австрали?а користено е и во 1693 г. во предовот на книгата ? Авантурите на Жак Седер во текот на истражуа?ата и патува?ата во ?ужната зем?а “, од францускиот автор Габриел де Фони? , ко? пишувал под псевдонимот Жак Садер . [9]

Александар Далримпел го користел истиот термин во делото ? Историски собир на патува?ата и открити?ата во ?ужниот Тихи Океан “ од 1771 г., во значе?е за цецлата ?ужнотихоокеанската област.

?ор? Со и ?е?мс Смит во 1793 г. ?а об?авиле книгата ? Зоологи?а и ботаника на Нова Холанди?а “ во ко?а пишувале за огромниот остров , или подобро кажано - континент Австрали?а, Австралази?а или Нова Холнади?а .

Името ?Австрали?а“ се раширило под вли?ание на книгата на Мет?у Флиндерс , ? Патува?ето во ?ужната зем?а (Австрали?а) “, првиот човек за ко? се знае дека го препловил континентот . Со оваа книга Мет?у Флиндерс на то? збор дал општо значе?е.

Гувернерот на Нов ?ужен Велс , Лаклан Маквари , подоцна го користел то? збор во офици?алните извештаи кои ги пра?ал во Англи?а , за да во 1817 г. предложи то? збор да биде усвоен како офици?ално име на континентот. Британската морнарница во 1824 г. офици?ално ово? континент го нарекла Австрали?а.

Истори?а

уреди
 
Абори?инска карпеста уметност.

Човековото присуство на територи?ата на Австрали?а е забележано уште од пред 42.000 и 48.000 години [10] . Овие први доселеници можеби биле предците на денешното староседелско население- Абори?ини . Овие лу?е биле ловци, со сложена орална и духовна култура.

Првата европска посета на Австрали?а била од холандскиот истражувач Вилем ?ансон ко? пристигнал во 1606 . За време на XVII век западниот и северниот брег бил претставен на карта од Холан?аните и бил наречен ?Нова Холанди?а“. Подоцна во 1770 ?е?мс Кук пристигнал на источниот брег на Австрали?а и го нарекол регионот ?Нов ?ужен Велс“.

 
Првата мапа на Австрали?а од атласот на Николас Валард од 1547 година

Британската кралска колони?а на Нов ?ужен Велс била основана со формира?е на населбите во пристаништето ?ексон , на 26 ?ануари 1788 г. Ово? датум подоцна станал и Национален ден на Австрали?а . Ван Дименова Зем?а , или сегашна Тасмани?а , населена била во 1803 г., а во 1825 г. станала посебна колони?а . Обединето Кралство во 1829 г. формално воспоставило контролна над западниот дел на Австрали?а. Од деловите на Нов ?ужен Велс биле формирани и одвоени колонии: ?ужна Австрали?а во 1836 г., Виктори?а во 1851 г. и Квинсленд во 1859 г. Северна Територи?а е формирана во 1911 г., со издво?ува?е од провинци?ата ?ужна Австрали?а . ?ужна Австрали?а е воспоставена како слободна провинци?а и како таква никогаш не била казнувачка колони?а . Виктори?а и Западна Австрали?а исто така биле основани како слободни, но подоцна прифа?але и осуденици. Доведува?е осуденици во колони?ата Нов ?ужен Велс било прекинато во 1848 г., по притисокот на тамошните доселеници. [11]

Пристигнува?ето на Кук било вовед за основа?е на британска колони?а во Австрали?а. На 26 ?ануари 1825 година била основана Британската кралска колони?а на Нов ?ужен Велс ко? денес се слави како национален ден во Австрали?а. Тасмани?а започнала да се населува од европски народи во 1803 , но станала посебна колони?а во 1825 година.

Австралиските доморди, чи? бро? во времето на доа?а?ето на Европе?ците е проценет на 350.000 [12] , се смалувал во текот на наредните 150 години, на?многу поради новите болести , присилното раселува?е и културната дезинтеграци?а . Одво?ува?ето на децата од семе?ствата , кои некои историчари и австралиски староседелци го сметаат за геноцид [13] , на?веро?атно придонел за тоа смалува?е. Таквите интерпретации на абори?инската истори?а другите историчари го критикуваат, смета??и ги за претерани или исконструирани поради политички и идеолошки причини [14] . Оваа дебата во Австрали?а е позната под името Историски во?ни (анг. History Wars). По референдумот од 1967 г., федералната влада била областена да спроведе политика и донесе закони поштува??и ги Абори?ините и нивната традици?а . Старата сопственсот на зем?иштето било признаено дури во 1992 г., кога во случа?от Мабо против Квинсленд (бр.2) отфрлено толкува?е на Австрали?а како ?празна зем?а“ (лат. terra nullius) во време на доа?а?ето на Европе?ците .

 
Мелбурн во 1830

Златната грозница во Австрали?а започнала во средината на XIX век , а побуната на рударите против порезот на дозвола за копа?е од 1854 г. била прв ран израз на гра?анска непослушност и австрали?ската демократи?а . Изме?у 1855 г. и 1890 г., во секо?а од 6-те колонии воспоставиле локални влади кои раководеле со на?големиот дел на внатрешните работи, остава??и притоа дел од Британското Царство . Колони?алната канцелари?а во Лондон задржала дел од овластува?ата по некои праша?а, како што се надворешните работи, одбраната и ме?ународната пловидба. По десетгодишните подготовки, колониите на 1 ?ануари 1901 г. создале федераци?а , ко?а е наречена Државна Заедница Австрали?а и организирана е како владение на Британското царство. Австралиската престолинска територи?а била формирана во 1911 г., од делот на територи?ата на Нов ?ужен Велс , како би бил обезбеден просотр за предложува?е на главен град на федераци?ата Канбера ( Мелбурн бил престолнина од 1901 до 1927 ). Северна Територи?а била изопштена од контролата на владата на ?ужна Австрали?а и во 1911 г. предадена на управата на Комонвелтот .

Австрали?а доброволно учествувала во Првата светска во?на. [15] Многу Австрали?ци го сметаат за пораз на Воените сили на Австрали?а и Нов Зеланд на Галапо? како настан во ко? е родена австралиската наци?а.

Со Вестминтерскиот статут од 1931 г., ко? во Австрали?а е прифатен во 1942 г., формално се прекинати сите уставни врски ме?у Австрали?а и Обединето Кралство . Шокот предизвикан со поразот на Велика Британи?а во Ази?а во текот на 1942 г. и заканите од ?апонска инвази?а , вли?аеле во Австрали?а да им се сврти на САД како нов со?узник и заштитник. Од 1951 г., Австрали?а и формално станала воен со?узник на САД под покровителство на АНЗУС договорот. По Втората светска во?а, Австрали?а ?а потикнувала масовната емиграци?а од Европа , од седумдесеттите и укинува?ето на Белата политина на Австрали?а, оспорена е имиграци?ата од Ази?а и другите неевропски делови од светот. Како последица на тоа, австралиската демографи?а, култура и општата слика драматично се смениле. Последните уставни врски поме?у Австрали?а и Велика Британи?а биле прекинати во 1986 г., со усво?ува?ето на Австралискиот акт во 1986 г., со што британската улога во австралиската власт е завршена. Во 1999 г., Австрали?ците на референдум ос 50% мнозинство го отврлиле предлото на Австрали?а таа да стане република , со претседател ко? би го избрал парламентот . [16] Од изборите на Витлам Гоф за премиер во 1972 г., Австрали?а е насочена на иднината во рамките на подрач?ето на Ази?а-Тихоокеани?а .

Географи?а и клима

уреди
 
Климата на Австрали?а.

Австрали?а има вкупна површина од 7.617.930?км 2 [17] . Австрали?а е опколена со мори?а и океани, па така на исток се нао?аат Коралното Море и Тасмановото Море , на север се Арафурското Море и Тиморското Море , на ?уг и на запад е Индискиот Океан . Австралискиот брег е долг 34.218?км (не рачуна??и прекуморски острови) [18] .

На?големиот дел од австралиското копно е пустина или полупустински предел и со тоа Австрали?а е наречена како на?рамен континент во светот со на?стара и на?неплодна почва . Само ?ужниот и ?угоисточниот дел од Австрали?а се плодни и погодни за живот. Густината на населението на Австрали?а е 2.8 жители на километар квадратен и тоа ?а прави една од на?ненаселените држави во светот. Северниот дел од Австрали?а е тропски со многу прашуми, шумски предели и пустини. Климата во Австрали?а е тропска и има вли?ание од ооколните океани и мори?а.

 
Топографска карта на Австрали?а

Големиот корален гребен , на?голем од то? вид во светот [19] се нао?а во близина ан североисточниот брег и се простира на површина од над 2.000?км 2 . Планината Аугустус , ко?а се смета за на?голем монолит на светот [20] се нао?а во Западна Австрали?а . Со 2,228 метри надморска височина, Кош?ушко е на?големата планина на австралиското копно , иако врвот Мосон е на оддалеченост од Австралиската територи?а Херд и Макдоналд висок 2,527 метри.

Природни регии

уреди

Австрали?а може да се подели на три големи природни регии: Источна висорамнина , Средишна низина и Западно плато .

Во источната висорамнина се нао?аат на?високите планини на Австрали?а. Во споредба со другите високи планини во светот тие планини се сразмерно ниски. На?високиот планински врв на подрач?ето и цела Австрали?а е Кош?ушко , висок 2228 метри. Поднож?ето ги допира песочните плажи и карпестите спили по дожината на брегот на Тихиот Океан . во подрач?ето на поднож?ето па?аат и на?многу врнежи во Австрали?а. тоа е основна причина зошто ?угоисточниот дел на подрач?ето од Бризбе?н до Мелбурн, е на?густо населен дел на Австрали?а. На нешто повисока надморска височина се нао?аат висорамнините. Некои восорамнини имаат и плодно тло и се користат за зем?оделство, додека другите се под шумска површина.

Средишната низина е на??ужниот простор во Австрали?а. Во ово? кра? провладуваат рамнини. Поголемиот дел од низината е доста сув и топол за посе?ува?е. Поради тоа потребно е наводнува?е на зем?оделските површини. Во западниот дел на подрач?ето се простираат и песочните пустини. Во некои делови во близина на северниот или ?ужниот брег, толото е прекриено со груба треба или грмушки. Тие простори се користат за напасува?е на стока. На ?угот на Средишната низина, каде има и пове?е падини, зем?оделците се?ат пченица. Во подрач?ето нема поголеми градови, така што два на?големи се Маунт Иса и Брокен Хил кои имаат едва? по околу 30.000 жители. Тоа всушност се два рударски градови.

Западното плато зазема 2/3 од Австрали?а. Реги?ата е нешто повисока од Средишната низина, но во поголемиот дел всушност е рамнина. Средишниот дел на Западната рамнина е полупустина и пустина. Кон ?уг и североистокот од пустината постапно преминува во простор со трева и грмушки. Поголемиот дел од таквата зем?а се користи за напасува?е на добитокот. Ниските планини исто така се пасишта. На?многу дождови има на кра?ниот север и ?угоисток, пто овозможува разво? на зем?оделството .

Флора и Фауна

уреди
 
Црвениот кенгур (Macropus rufus)

Иако на?големиот дел од Австрали?а е составен од пустина и полусушни области, таа опфа?а широк спектар на природни површини, од планински врвови до тропски дождовни шуми , а исто така се вбро?ува и во една од зем?ите со на?голем биодевиризитет . Поради староста, но и како последица од тоа самата зем?а има ниска плодност на зем?иштето, изразито некарактеристичен распоред на вода и долготра?на географска изолаци?а, австралискиот жив свет е разновиден и единствен. Околу 85% цветни растени?а , 84% цицачи , над 45% птици и 89% риби од умерениот копнен по?ас припа?аат на ендемските видови. [21] Човечката активност загрозува многу австралиски екорегиони и видови кои го населуваат континентот. Федералниот Акт за заштита на животната средина и конзерваци?ата на биодивиризитетот од 1999 г. е правна рамка за заштита на загрозените видови. Во рамките на националниот Акционен план за биодевиризитет, формирани се бро?ни заштитени зони како би се сочувале и заштитиле загрозените видови. Во рамките на националниот акционен план и биодевирезитет, формирани се бро?ни заштитни зони за да се сочуваат и заштита единствените екосистеми; 64 мочурливи подрач?а запишани се на списокот на Рамсарската коневнци?а, додека 16 локации се под заштита на Светските градини. Австрали?а во 2005 г. била рангирана како 13-та зем?а на светото според индексот на оджливиот разво? на околината. [22]

Поголемиот дел од австралиските дрвни растени?а се зимзелени, но многу, како евкалиптусот и акаци?ата , се прилагодиле на долготра?ни суши и чести пожари. Во добро познатитеавстралиски животини спа?аат: едноотворни ( клунарот и клунестиот еж ); торбари ( кенгури , коали , вомбати ) и птиците ему и кокабура . Динго е пренесен во Австрали?а околу 3000 години п.н.е. , преку трговците од Австрали?а. [23] Многу растителни и животински видови изумреле по доа?а?ето на лу?ето, вклучува??и ?а и австралиската мегафауна, останатите исчезнале со доа?а?ето на Европе?ците , а ме?у нив и тасмански тигар . [24]

Хидрографи?а

уреди

Хидрографи?ата на Австрали?а е сиромашна. Поради пропустливото зем?иште и недоволно количество врнежи, реките во Австрали?а се малубро?ни. На?познати се Мари и Дарлинг во ?угоисточна, а Флиндерс во северна Австрали?а. Сите други реки се со куси и повремени текови. Се влеваат во мори?ата и во околу 700 солени езера што се нао?аат низ цела Австрали?а.

Политички систем

уреди
 
Парламентот во Канбера, отворен во 1988 година, заменува??и ?а старата зграда од 1927 година

Австрали?а е уставна монархи?а со парламентарен систем на власт . Кралот Чарлс III е австралискиот монарх , а неговата улога се разликува од позици?ата ко?а ?а има во останатите кралски зем?и на Комонвелтот . На со?узно ниво кралот претставува генерален гувенер на Австрали?а , додека гувернерите од понизок ранг се нао?аат на чело на државната членка. Иако уставот дава широки овластува?а на генералниот гувернер, то? ги користи само со препорака од премиерот . На?познат случа? на употреба на овие овластува?а без согласност од пермиерот било распушта?е на Витламовата влада во текот на уставната криза од 1975 г. [25]

Системот на подлебата на власт во Австрали?а го сочинуваат:

  • Законодавна власт : Парлемент на Австрали?а , ко? го сочинуваат кралот , Сенатот и Претставнички дом ; кралот го претставува генералниот гувернер на Австрали?а, чии мо?и се сведени на пристанува?е на законите.
  • Извршна власт : Со?узен извршен совет , на чие чело се нао?а генералниот гувернер (управник), ко? го советуваат извршните советници; во пракса они кои стварно го советуваат гувернерот се премиерот и државните министери.
  • Судска власт : Високиот суд на Австрали?а и други со?узни судови. Со усво?ува?ето на Австралискиот акт од 1986 г., државните судови станале независни од британскиот Судски комитет од Та?ниот совет.
  • Дводомен парлемент го сочинуваат кралот , Сенатот (горен дом) со 76 сенатори , и Претставнички дом (долниот дел) со 150 членови. Членовите на долниот дом се бираат на изборите, во рамките на посебните изборни единици кои даваат по еден претставник. Бро?от на пратениците од секо?а држава одреден е врз основа на бро?от на населението, при што на секо?а држава и е загарантиран минимум од 5 претставници. Во сенатот, секо?а држава е претставувана од 12 сенатори, а територи?ата ( Австралиска престолнинска територи?а и Северна Австрали?а ) по два. Изборите за двата дома се одржуваат на секои три години; мандатот на сенаторите трае шест години, па на секои избори се бира половината од горниот дом, освен во случа? на таканаречено дво?но распушта?е. Партиите со на?голем бро? на претставници и Претставничкиот дом формираат влада, а не?зин водач станвуа премиерот.

Три на?големи политички партии се: Лабуристичката , Либералната и Националната . Неколку помали партии вклучува??и ги и зелените и австралиските демократи имаат свои претставници во парламентот, како и неколку независни кандидати.

Административна поделба

уреди

Австрали?а се состои од шест држави, три територии на матично копно и седум мали прекоморски територии. [26] Државите се: Нов ?ужен Велс , Квинсленд , ?ужна Австрали?а , Тасмани?а , Виктори?а и Западна Австрали?а . Две знача?ни континентални територии се Северната Територи?а и Австралиската престолнинска територи?а. По многу праша?а териториите функционираат како држави. Единствена разлика е правилото дека федералниот парламент може да поништува закони на територи?алните парламенти. Наспроти тоа, актите на федераци?ата можат да се суспендираат од страна на државите само во случаи кои се дефинирани со Член 51 од уставот на Австрали?а, додека сите останати законодамни овластува?а, вклучува??и и области од здравството, образованието, полици?ата, правосудството, сообра?а?от, ?авниот транспорт и локалната самоуправа, исклучиво се во надлежност на државниот парламент.

Секо?а државата и територи?а има свои законодавни органи (еднодомни во случа?от со Северната Територи?а , Австралиската престолнинска територи?а и Квинсленд , односно дводомни во сите останати држави). Долниот дом е познат под независен Законодавен парламент (Парламентарен дом во ?ужна Австрали?а и Тасмани?а ), а горниот како Законодавен совет. Шефовите на владата во секо?а државата и територи?а се нарекуваат премиери, односно главни министри. Државниот гувернер е преставник на кралот во секо?а држава, управник во Северната Територи?а , а главен гувернер (федерален) претседава со Австралиската Престолнинска Територи?а .

Во составот на Австрали?а се и неколку помали територии; федералната влада контролира одвоена област во Нов ?ужен Велс - Територи?ата ?еривисбе? , како морнарничка база и пристаниште за главен град . Покра? ова, Австрали?а контролира и неколку други населени територии надвор од австралискиот континент: Корални Острови , островот Херд и Макдоналд , и Австралиска Антарктичката Територи?а.

Регионална поделба

уреди
  • Источна Австрали?а ?а карактеризираат Големите Разводни Планини и Австралиските Алпи, со на?висок врв на континентот, Кош?ушко, висок 2 234м.
  • Централна Австрали?а е претставена со голема Австралиска Низина, ко?а се нао?а ме?у Карпентарскиот и Големиот Австралиски Залив.
  • Западна Австрали?а зафа?а пространи ридско-планински масиви и пустини. Такви се: Хамерзли, Мзгрев и Макдоналдовите Планини и Големата Песочна Пустина, Големата Викториина Пустина, Гибсоновата Пустина и други.

Надворешна политика и одбранбени сили

уреди

Во текот на последната децени?а, австралиската надворешна политика се темели на потесната врска со Соединети Американски Држави , низ АНЗУС пактот , но и соработката со државите од подрач?ето на Ази?а-Тихоокеани?а , преку договорот АСЕАH и форумот на пацигичките острови. Австрали?а во 2005 г. станала членка на Источноазискиот самит, за да потоа го потпише договорот за при?ателство и соработка. Австрали?а е членка на Комонвелтот , чии водачи се собираат на посебни собити на шефови на зем?ите од Комонвелтот. Зем?ата активно се труди за либерализаци?а во светската тргови?а. Го предводела формира?ето на Каирнс групите и АПЕК , членка е на Организаци?ата за економска соработка и разво? и Светската трговска организаци?а. Австрали?а иницирала неколку важни билатерални договори за слободна тргови?а, ме?у кои е на?новата Австралиско-американска спогодба за слободна тргови?а. Една е од зем?ите основачи на Обединетите нации, а учествува и во ме?ународната програма за помош, ко?а делува во пове?е од 60 зем?и. Во бу?етот за 2005 - 2006 г., предвидено е 2,5 мили?арди австралиски долари за програми за помош на зем?ата во разво? [27] , што во односот на австралиските БДП е помалку отколку што зем?ата требало да одови по стратеги?ата на Обединетите нации за Милениумските разво?ни цели.

Австралиските одбрандбени сили се состо?ат од Австралиската морнарица, Австралиските копнени бо?ски и Кралските австралиски воздушни сили, а тоа се над 51.000 припадници во редовите, односно 21.000 во резервниот состав. [28] Сите во?ни сектори се ангажирани во регионални и светски мировни мисии на Обединетите нации (последните во Источен Тимор, на Соломонските острови и во Судан ), во санира?ето на последиците од катастрогата како и во вооружените конфликти, вклучува??и инвази?а на Ирак од 2003 година. Владата го поставила шефот на одбранбените сили , бира??и го од редовите на еден од три сектора: актуелен шеф на одбранбените сили е шеф на воздухопловните сили маршалот Ангус Х?устон . Во бу?етот за 2006 ,/ 2007 г. во областа на одбраната се предвидени 22 милиони долари. [29]

Стопанство

уреди

Офици?ална валута на Австрали?а е австралискиот долар . Оваа валута се користи на Божи?ен Остров , Кокосови Острови , Норфолшки Остров , Кирибати , Науру и Тувалу .

БНП на Австрали?а по глава на жител е за ни?анса поголем од Обединетото Кралство , Германи?а и Франци?а . Според индексот на човеков разво? во 2007 Австрали?а била рангирана на третото место и шеста според квалитетот на живее?е. Според истражува?ето за на?добри градови за живее?е, австралиските градови високо котираат на листите, па така Мелбурн бил на 2 место во 2008 година, Перт на 4 место, Аделаида на 7 место и Сидне? на 9 место. Економскиот разво? на Австрали?а во последните 15 години изнесува околу 3.6%.

Население, ?азик и религи?а

уреди
 
Абори?инец од Австрали?а.

Австрали?а има население од околу 21,8 милиони жители и скоро сите се потомци на колони?ални доселеници, на?често емигранти од Европа и Ази?а . Доселениците сочинуваат 90% од вкупното население. На?голем дел од доселениците биле од Велика Британи?а или Ирска . Според пописот од 2006 година, населението се из?аснило како: австрали?ци (37.13%), англичани (31.65%), Ирци (9.08%), Шкоти (7.56%), Итали?анци (4.29%), Германци (4.09%), и Кинези (3.37%).

Староседелското население на Австрали?а, Абори?ините , сочинуваат околу 2.2% од вкупното население, или 410.003 жители. Абори?ините се соочуваат со висок степен на невработеност, ниско ниво на образование и со пове?е трошоци одошто останатото население.

Англискиот ?азик е национален ?азик во Австрали?а, со сво? специфичен ди?алект наречен австралиски англиски ко? е сличен со британскиот англиски ди?алект. Англискиот го зборуваат околу 80% од населението, потоа следува кинески ?азик и итали?ански ?азик .

Австрали?а нема офици?ална религи?а. Според пописот во 2006 година, 64% од населението се из?асниле како христи?ани , 19% без религи?а и 12?% немале одговор. На?голема растечка религи?а во Австрали?а е будизмот .

Поголемиот дел од Австрали?ците се потомци на европските доселеници од XVIII и XIX век , посебно Британци и Ирци . Од кра?от на Првата светска во?на, австралскаа популаци?а се зголемила за четири пати, [30] поттикнувана од амбициозни програми за имиграци?а. По Втората светска во?а, па сe до 2000 г., дури 5,9 милиони лу?е мигрирале во зем?ата, што значи дека два?ца од сите седум Австрали?ци се родени во странство. [31] Имигрантите во главном биле обучени, но имиграционата квота опфа?а и категории за членови на семе?ства и избеглици. Во 2001 г., пет на?големи групи кои даваат 23,1% од Австрали?ците родени во странство, потекнуваат од Обединето Кралство , Нов Зеланд , Итали?а , Виетнам и Кина . Набргу по укинува?ето на Белата австралиска политика во 1973 г., владата организирала и поттикнувала вро?ни иници?ативи, како би промовирала расна хармони?а заснована на политиката мултикултурализмот. Во Австрали?а во 2005 г. емигрирале вкупно 123,424 жители. Од нив, 17,736 биле од Африка (5,654 од Судан , 4,594 од ?ужна Африка итн.), 54,804 од Ази?а (4,239 од Филипини , 3,036 од Сингапур , 2,936 од Малази?а , 1,936 од Ирак итн), 1,506 од ?ужна Америка и 1,813 од ?ужна Европа (371 од Срби?а и Црна Гора , 310 од Македони?а , 115 од Албани?а итн.). [32]

Австралиските староседелци, Абори?ините и Жителите од Островот на Торесовиот мореуз, според пописот од 2001 г. било 410.003 (2,2% од вкупната популаци?а), што е знача?но зголемува?е во однос на 1976 , кога нивната бро?ка изнесувала 115,953. Нивото на невработеноста ка? австралиските домородци е над австралискиот просек, почесто се предмет на апсе?а, полошо се образувани и со помалку животно искуство во одност на останатото население. [33] .

Како и другите високоразвиени зем?и, и Австрали?а се соочува со изразени промени во старосната структура на населението, кои го зголемувале бро?от на оде?е во пензи?а, смалува??и го обемот на работно активното население. Големиот бро? на Австрали?ци (759,649 во периодот 2002 - 2003 г. [34] ) живее надвор од државата во ко?а се родени.

Службениот ?азик е англискиот [35] , со ко? се зборува и пишува во обликот ко? е познат како австралиски англиски. Според пописот од 2001 г., англискиот како единствен ?азик во ку?ата користи околу 80% на населението. Следе??и го на?учествуваниот ?азик е кинескиот (2,1%), итали?анскиот (1,9%) и грчки ?азик (1,4%).

Многу припадници на првата или втората генераци?а на потомците на мигрантите зборуваат два ?азика. Се верува дека во времето на првите контакти со Европе?ците, ме?у 200 година и 300 година постоел австралиски абори?ински ?азик. До денес сe на сe прежиевеале 70, од што само 20 не се во опасност од изумира?е. Домородечкиот ?азик останал основен ?азик за околу 50.000 лу?е (0,25%). Знаковниот ?азик познат како Ослен (англ. Auslan) користи околу 6,500 Австрали?ци.

Австрали?а нема државна религи?а. На пописот од 2006 г., 68% од Австрали?ците се сметаат за христи?ани : 26% се из?асниле како католици , а 19% како англичани . Австрали?ците кои не се из?аснуваат како христи?ани , ги има околу 5%. Околу 19% од испитаниците не поддржуваат ниту една религи?а (што опфа?а атеизам , хуманизам , агностицизам и рационализам ), додека 12% од испитаниците одбиле да се из?аснат или да дадат адекватни одговори. Како и другите западни зем?и, активното учество на гра?аните во црковните активности е на знача?но пониско ниво; црквата еднаш неделно ?а посетуваат околу 1,5 милиони Австрали?ци, т.е. околу 7,5% од популаци?ата. [36]

Школското образование е обавезително од 6-15 години (16 во ?ужна Австрали?а и Тасмани?а , односно 17 во Западна Австрали?а ), што вли?аело на тоа стапката на неписменост да биде помала од 1%. Австрали?скат влада има поддржано развива?е на 38 универзитети и, иако во ме?увреме се отворени неколку приатни, поголемиот дел се финансираат со средства од бу?етот. Постои и државен систем на коле? за стручна обука, познат како институти ТАФЕ, а многу синдикати организираат обука на нови работници. Околу 58% од Австрали?аните ме?у 25 и 64 години имаат стручно или високо образование, а со 49% факултетски образовано население, Австрали?а е на прво место ме?у зем?ите членки на Организаци?ата за економска соработка и разво?. Односот на домашните и странските студенти на австралиските факултети на?голем е во ОЕЦД. [37]

Религи?а

уреди
Верници во Австрали?а
Католици
  
22,6?%
англиканци
  
13,3?%
Други Христи?ани
  
16,3?%
Муслимани
  
2,6?%
Будисти
  
2,4?%
Хиндуисти
  
1,9?%
Други
  
1,7?%
Нема Религи?а
  
30,1?%
Не Наведени
  
9,6?%

На?големи градови

уреди
 
На?големи градови во Австрали?а
податоци од 2019 од Австралиското биро за статистика [38]
Бр. Држава Нас. Бр. Држава Нас.
 
Сидне?
 
Мелбурн
1 Сидне? Нов ?ужен Велс 5.312.163 11 ?илонг Виктори?а 275.794  
Бризбе?н
 
Перт
2 Мелбурн Виктори?а 5.078.193 12 Хобарт Тасмани?а 236.136
3 Бризбе?н Квинсленд 2.514.184 13 Таунсвил Квинсленд 181.668
4 Перт Западна Австрали?а 2.085.973 14 Кернс Квинсленд 153.951
5 Аделаида ?ужна Австрали?а 1.359.760 15 Дарвин Северна територи?а 147.255
6 Гоулд Коуст ? Твид Хедс Квинсленд / Нов ?ужен Велс 693.671 16 Тувумба Квинсленд 138.223
7 ?укасл ? Ме?тланд Нов ?ужен Велс 491.474 17 Баларат Виктори?а 107.652
8 Канбера ? Квинби?ан АПТ / Нов ?ужен Велс 462.136 18 Бендиго Виктори?а 100.991
9 Санша?н Коуст Квинсленд 341.069 19 Олбери ? Водонга Нов ?ужен Велс / Виктори?а 93.603
10 Волонгонг Нов ?ужен Велс 306.034 20 Лонсестон Тасмани?а 87.382

Култура во Австрали?а

уреди
 
Кралска изложбена палата во Мелбурн е прва градба во Австрали?а ко?а во 2004 година е сместена на листана на УНЕСКО за светски градини.

Од 1788 г. па сe до средината на XX век , англо-келтската културна традици?а била основа на австралиската култура и се развивала под големо вли?ание на специфичното опкружува?е и културата на староседелците. Во текот на последните 50 години, австралиската култура се развивала под силно вли?ание на американската поп култура (телевизи?а и филм пред се), масовни емиграции од зем?ите на неанглиско говорно подрач?е и азиските соседи. Богатата и оригинална австралиска умнетност - книжевност , филм , опера , музика , сликарство , театар , танци и занаeти е позната и признаена ширум светот.

Австрали?а има долга истори?а на ликовни уметности, кои ?а зачнале австралиските домородци, црта??и по пештерските ?идови или на кожа. Од доа?а?ето на Европе?ците кон кра?от на XVIII век , на?голем мотив за австралиското сликарство е австралискиот пе?заж, виден во Артур Стретон , Артур Бо?да и Алберт Намат?ире , поме?у другите. Традици?ата на староседелците воглавном е преносена усно и во тесна врска со обичаите и предани?ата за ткн. правреме (Dreamtime). Музиката на австралиските Абори?ини, нивниот танц и сликарство, видно вли?аат на современата ликовна и сценка уметност. Австрали?а има жива традици?а во музиката, балетот и тетарската уметност, многу театарски групи се финансирани од федералниот бу?ет, преку Австралискиот Совет. Секо? главен град има симнфониски оркестар, додека Австралиската опера станала позната со позната на дивата ?оан Сатерленд; австралиската музика опфа?а класична, ?ез и многу популарни жанрови.

 
Сидне?ска опера , изградена во 1973 година, е една од на?препознатливите знаменитости на Австрали?а

И австралиската книжевност е инспирирана од опкружува?ето, дел од писателите како Бен?оа Петерсон и Хенри? Лоусон донесуваат впечатливо доживува?е на австралиската дивина. Обележ?ата на колони?ална Австрали?а, отелотворени во раната книжевност, се разлагаат сe до периодот на Модерна Австрали?а , нагласува??и ги идеите на еднаквост, поврзаност ме?у лу?ето. Патрик Ва?т е единствен Австрали?ец ко? во 1973 г. добил Нобелова награда за книжевност , многумина го сметаат за еден од на?знача?ните писатели на англиски ?азик во XX век . Австралискиот англиски е основна вари?анта на англискиот ?азик, неговата граматика и изговор воглавно се засновани на британскиот англиски, но е обогатен со бро?ни локални лексички правила и грази, од кои некои влегле и во стандардниот англиски ?азик.

Австралискиот фудбал настанал во Виктори?а во доцните педесетти години од XIX век , а се играл како аматерски спорт, така и на професионално ниво. Се работи за спорт ко? привлекува на?големо внимание во публиката на Австрали?а, натпреварите се доста псоетени, а чланството во клубовите е масовно.

Австрали?а има два ?авни сервиси ( Е? Ви Си и пове?е?азинчен Ес Би Ес ), три комерци?ални телевизиски мрежи, неколку претплатнички Тв Сервиси, и бро?ни ?авни, непрофитабилни телевизиски и радио-станици. Австралиската филмска индустри?а доживеала критички и комерци?ални успеси. Сe поголеми градови имаат дневни весници, а на ниво на целата зем?а излегуваат два дневни листа, Острелиан (англ. The Australian) и Острелиан фа?нешел рив?у (англ. The Australian Financial Review). Според податоците на Репортери без граници, Австрали?а во 2006 година била на 35 место на листата зем?и по слободни медии, после Нов Зеланд (19) и Велика Британи?а (27), но пред САД . Вака ниска позици?а е последица на ограниченост во поглед на можностите на приватното влашниство над медиите во Австрали?а, имено, поголемиот дел од австралиските штампани медии се под контрола на ?уз корпоре?шн , односно Ферфакс меди?а .

Спортот е важен дел од австралиската култура. Специфичната клима допушта бро?ни надворешни де?ности. 23,5% од Австрали?ците постари од 15 години редовно учествуваат во организирани спортски активности. На ме?ународно ниво, Австрали?а има слини тимови во крикет , хоке? , нетбол (игра слична на кошарка), рагби , а добри резултати остваруваат и во велосипедизмот, весла?ето и плива?ето. Други популарни национални спортови се австралискиот фудбал, трки со ко?и, фудбал и автомобилизам. Австрали?а учествувала на сите Летни оломписки игри опд новото време, како и на сите Комонвелтски игри . Во 1956 г. Австрали?а била дома?ин на Комонвелтските игри во 1938 , 1962 и 2006 г. Во останатите знача?ни ме?ународни спортски настани кои редовно се организираат во Австрали?а се и Отвореното превенство на Австрали?а, први од четирите гренд слем тениски турнири, годишни ме?ународни турнири во крикет и Големата награда на Австрали?а во формула еден. Во Австрали?а е обича?но владата или компаниите стипендираат успешни спортисти. Телевизиските преноси на спортските натпревари се многу популарни, во на?гледаните телевизиски програми спа?аат Летните олимписки игри и финалните домашни или ме?ународни фудбалски натпревари (австралиски, односно европски фудбал). [39]

Стопанство

уреди

Австрали?а има развиено, мешовито стопанство од западен тип, со нешто повисок бруто-домашен производ во однос на Велика Британи?а , Германи?а и Франци?а , наб?удувано низ купувачката мо?. Зем?ата се нао?а на трето место на листата Индекси на оптествен разво? на Обединетите нации за 2006 г., додека во однос на општиот квалитет на животот во 2005 г. го заземала 6-то место на списокот на магазинот Економист . Отсуството на извозно ориентирани преработувачки индустрии на?често се означува како клучна слабост на австралиското стопанство.

Ме?утоа се поразвиениот туризам и растечкиот извоз на роба ширум потрошувачката ?а прават сета критика помалку важна. Австрали?а сепак е четврта зем?а на светот по висина на домашниот дефицит , изразено во апсолутни цифри (во релативни, тоа изнесува 7% од БДП ). Некои економисти сметаат дека ова е проблематично, посебно поради тоа што се подудара со висината на трговската размена и ниските каматни стапки ки ги смалуваат трошоците на отплата на надворешниот долг. [40]

Хоуковата влада започнала процес на економски реформи со воведува?е на пливачки курс на австралискиот долар и делумната дерегулаци?а на финансискиот систем. [41] Хауардовата влада го продолжила процесот на микроекономските реформи, вклучува??и и делумна дерегулаци?а на трудовиот пазар и приватизаци?а на државните фирми, пред сe во областа на телекомуникаци?ата . [42] Посредните порески системи во суштина се реформирани во ?ули 2000 г., со воведува?е порез на добра и услуга од 10%, што е незнача?но смалено цврстото ослонува?е на австралискиот порески систем на порез од пригоди на поединци и фирми.

Во ?ануари 2007 г., невработеноста во Австрали?а била 4,6% [43] , со 10,033,480 вработени лу?е. Во текот на последната децени?а, инфлаци?ата воглавно се движела ме?у 2-3%, а минималните каматни стапки ме?у 5-6%. Секоторот на услиги, вклучува??и го и туризмот, образованието и фанансиские услуги, дава 69% од бруто-домашниот производ. [44] Зем?оделството и природните суровини даваат 3-5% од БДП , но знача?но придонесуваат во вкупната надворешна трговска способност на зем?ата. Австрали?а на?многу извезува во ?апони?а , Кина , САД , ?ужна Коре?а и Нов Зеланд . [33]

Белешки

уреди

{{|group="Б"|30em}}

Наводи

уреди
  1. It's an Honour?? Symbols?? Australian National Anthem Архивирано на 9?ноември 2007?г. ; ?National Symbols“ (PDF) . Parliamentary Handbook of the Commonwealth of Australia (29th. изд.). 2005 [2002]. Архивирано од изворникот на 2007-06-11 . Посетено на 7 June 2007 . CS1-одржува?е: бот: непознат статус на изворната URL ( link )
  2. ?Pluralist Nations: Pluralist Language Policies?“ . 1995 Global Cultural Diversity Conference Proceedings, Sydney . Department of Immigration and Citizenship. Архивирано од изворникот на 20 December 2008 . Посетено на 11 January 2009 . "English has no de jure status but it is so entrenched as the common language that it is de facto the official language as well as the national language."
  3. Collins English Dictionary . Bishopbriggs, Glasgow: HarperCollins. 2009. стр.?18. ISBN  978-0-00-786171-2 .
  4. ?Population clock“ . Australian Bureau of Statistics . Commonwealth of Australia . Посетено на 29 June 2015 .
  5. Австралиско биро за статистика (31 October 2012). ?Australia“ . Кус преглед на статистичките податоци за 2011 г . Посетено на 21 June 2012 .
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 ?Australia“ . International Monetary Fund. April 2015 . Посетено на 25 April 2015 .
  7. ?OECD Economic Surveys: Norway 2012“ . Архивирано од изворникот на 2014-08-12 . Посетено на 2015-09-16 .
  8. ?2014 Human Development Report Summary“ (PDF) . United Nations Development Programme. 2014. стр.?21?25 . Посетено на 27 July 2014 .
  9. -{Sidney J. Baker, The Australian Language, second edition, 1966.}-
  10. -{Gillespie, R. (2002). Dating the first Australians. Radiocarbon 44:455?72}-
  11. -{Open Australian Bureau of Statistics 1998 Special Article}- - -{The State of New South Wales}-
  12. -{Smith, L. (1980), The Aboriginal Population of Australia, Australian National University Press, Canberra}-
  13. -{Tatz, C. (1999).}- -{Genocide in Australia}- Архивирано на 17?септември 2008?г. , -{AIATSIS Research Discussion Papers No 8, Australian Institute of Aboriginal and Torres Strait Islander Studies, Canberra}-
  14. -{Windschuttle, K. (2001).}- -{The Fabrication of Aboriginal History Архивирано на 6??ануари 2009?г. , The New Criterion Vol. 20, No. 1, September 20.}-
  15. -{Bean, C. Ed. (1941).}- -{Volume I - The Story of Anzac: the first phase Архивирано на 28?август 2008?г. , First World War Official Histories, Eleventh Edition.}-
  16. -{Australian Electoral Commission (2000).}- 1999 -{Referendum Reports and Statistics}- , Посетено на 17. 4. 2013.
  17. -{Australia's Size Compared.}- Архивирано на 24?март 2007?г. -{Geoscience Australia.}- Поселедни, пристапено 19?ма? 2007.
  18. -{State of the Environment 2006.}- -{Department of the Environment and Water Resources.}-
  19. -{UNEP World Conservation Monitoring Centre (1980).}- -{Protected Areas and World Heritage - Great Barrier Reef World Heritage Area. Архивирано на 31?август 2006?г. Department of the Environment and Heritage.}-
  20. -{Mount Augustus}- . -{The Sydney Morning Herald.}-
  21. -{Department of the Environment and Heritage.}- -{About Biodiversity}- Архивирано на 5?февруари 2007?г. , Пристапено 17. 4. 2013.
  22. 2005 -{Environmental Sustainability Index}- (стр.112). Архивирано на 11?септември 2011?г. -{Yale University}-.
  23. -{Savolainen, P. et al. 2004.A detailed picture of the origin of the Australian dingo, obtained from the study of mitochondrial DNA. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 101:12387?12390 PMID}-
  24. -{Additional Thylacine Topics: Persecution.}- Архивирано на 14?август 2011?г. -{The Thylacine Museum}- (2006).
  25. -{Parliamentary Library (1997).}- -{The Reserve Powers of the Governor-General}- Архивирано на 26??ули 2010?г. , Пристапено 17. 4. 2013.
  26. State and Territory Government - australia.gov.au http://www.australia.gov.au/State_and_Territory_Government Архивирано на 12?октомври 2008?г.
  27. -{Australian Government. (2005).}- -{Budget 2005?2006}- , Пристапено 17. 4. 2013.
  28. -{Australia in brief,}- страна 65, 48. изда?е, -{WHH Publishing,}- 2007.
  29. -{Australian Department of Defence (2006).}- -{Portfolio Budget Statements 2006?07.}- Стр. 19.
  30. -{Australian Bureau of Statistics, Population Growth}- - -{Australia’s Population Growth}- [ мртва врска ] , Посетено на 17. 4. 2013.
  31. -{Background note: Australia}- . -{US Department of State.}-
  32. -{Inflow of foreign-born population by country of birth, by year}- , Посетено на 17. 4. 2013.
  33. 33,0 33,1 -{Australian Bureau of Statistics.}- -{Year Book Australia}- 2005
  34. -{Parliament of Australia, Senate (2005).}- -{Inquiry into Australian Expatriates}- Архивирано на 8??ули 2008?г. , Посетено на 17. 4. 2013.
  35. -{Pluralist Nations: Pluralist Language Policies?}- -{Department of Immigration and Multicultural Affairs (1995).}- Послед?и, Посетено на 18. 9. 2005.
  36. -{NCLS releases latest estimates of church attendance}- ,-{ National Church Life Survey, Media release}-, 28 февруари 2004
  37. -{Education at Glance 2005}- Архивирано на 23??ули 2013?г. -{by OECD: Percentage of foreign students in tertiary education.}-
  38. ?3218.0 - Regional Population Growth, Australia, 2018-19“ . Australian Bureau of Statistics .
  39. -{Australian Film Commission. What are Australians Watching?,}- -{Free-to-Air, 1999?2004 TV}- , Посетено на 17. 4. 2013.
  40. -{Colebach, T.}- -{We're on a long and slippery slide to disaster}- , 2?март 2005,-{ The Age}-
  41. -{Macfarlane, I. J. (1998).}- -{Australian Monetary Policy in the Last Quarter of the Twentieth Century . Reserve Bank of Australia Bulletin, October}-
  42. -{Parham, D.}- (2002). -{Microeconomic reforms and the revival in Australia’s growth in productivity and living standards . Conference of Economists, Adelaide, 1 October}-
  43. -{Australian Bureau of Statistics. Labour Force Australia. Cat#6202.0}-
  44. -{Department of Foreign Affairs and Trade (2003). Advancing the National Interest,}- -{Appendix}- 1 , Посетено на 17. 4. 2013.

Надворешни врски

уреди


Грешка во наводот: Има ознаки <ref> за група именувана како ?Б“, но нема соодветна ознака <references group="Б"/> .