Ny famoronana ny mazava
- sary nataon' i Gustave Dore
Atao hoe
Testamenta taloha
ny fitambaran' ny boky ao amin' ny
Baiboly
voasoratra talohan' i
Jesoa Kristy
. Ny
Kristiana
dia mampiasa an' io teny io hanondroany ny tapany voalohany amin' ny Baiboly, izay voasoratra talohan' i Jesoa Kristy sady antsoin' ny
Jiosy
hoe
Tanakh
. Ny
Vavolombelon' i Jehovah
dia miantso ny Testamenta Taloha hoe "
Soratra Hebreo sy Aramianina"
.
Ny andian-teny hoe
Testamenta
Taloha
dia fanagasiana ny teny latina hoe
Vetus Testamentum
. Io andian-teny io indray dia fandikana ny
teny grika
hoe
Παλαι? Διαθ?κη
/
Palaia Diatheke.
Ny hoe
palaia
(grika) sy ny hoe
vetus
(latina) dia samy azo adika hoe "antitra", "taloha" na "tranainy" ary ny hoe
testamentum
(latina) na
diatheke
(grika) dia midika hoe "fanekena", "fifanarahana", "fanekem-pihavanana". Ny Testamenta Taloha izany dia ny Baibolin' ny
Jiosy
na Jody, izay antsoina hoe
Tanakh
.
Ho an' ny
Kristiana
, ny Testamenta Taloha sy ny
Testamenta Vaovao
no mitambatra ho Baiboly.
Misokajy efatra ny boky ao anatin' ny Testamenta Taloha, dia ny
Pentateoka
(atao hoe koa Boky dimin' i Mosesy), ny bokin-tantara (na boky ara-tantara), ny bokim-pahendrena (na bokin' ny Olon-kendry), ary ny bokin' ny Mpaminany. Manampy azy ireo sy mitsinjara amin' izy ireo ny boky sokajina hoe
Deoterokanonika
izay tsy tafiditra ao amin' ny Tanakh sy ao amin' ny
Baiboly protestanta
. Marihina fa telo fotsiny ny fizarana ny
Baiboly hebreo
fa tsy efatra.
Ny boky ao amin' ny atao hoe
Pentateoka
(avy amin' ny teny grika hoe
pente
: "dimy" sy
teukhos
: "horonana") na Boky dimin' i Mosesy (na Boky dimin' i Moizy ), izay antsoin' ny Jiosy koa hoe Lalana na
Torah
, dia ny
Genesisy
(na
Jenezy
), ny
Eksodosy
(na
Eksaody
), ny
Levitikosy
, (na
Levitika
), ny
Nomery
(na
Fanisana
), ary ny
Deoteronomia
(na
Deoteronomy
).
Ny
bokin-tantara
na boky ara-tantara dia ny
Josoa
(na Josoe), ny
Mpitsara
, ny
Rota
, ny
Samoela
voalohany
, ny
Samoela
faharoa
, ny
Mpanjaka
voalohany
, ny
Mpanjaka
faharoa
, ny
Tantara
voalohany
, ny
Tantara
faharoa
, ny
Ezra
(na
Esdrasa
) ny
Nehemia
ary ny
Estera
.
Ny
Baiboly katolika
dia ahitana boky fanampiny: ny
Tobia
, ny
Jodita
ary ny
Makabeo
voalohany
sy
faharoa
izay atao hoe
deoterokanonika
(izany hoe "boky kanonika faharoa") nefa ataon' ny Protestanta hoe
apokrifa
("miafina").
Ny
bokim-pahendrena
na bokim-pahamasinana, atao hoe koa Hagiografa, dia ny
Joba
(na
Joba
), ny
Salamo
, ny
Ohabolana
, ny
Mpitoriteny
(na
Kohelety
), ary
Tononkiran' i Solomona
(
Tononkira dia Tononkira
na
Tononkira Fanaperana
). Ny Baiboly Katolika dia mbola ahitana ny
Fahendren' i Salomona
(na
Fahendrena
) sy ny
Ekleziastika
(na
Siraka
) izay boky deoterokanonika na apokrifa.
Ny
bokin' ny mpaminany
dia misy sokajy roa, dia ny bokin' ny "mpaminany lehibe" sy ny bokin' ny "mpaminany madinika".
Efatra ny mpaminany lehibe, dia ny
Isaia
(na
Izaia
), ny
Jeremia
, ny
Ezekiela
, ny
Daniela
, manampy azy ireo ny
Bokin' ny
Fitomaniana
. Atao hoe "mpaminany lehibe" izy noho izy nanoratra lava miohatra amin' ny sasany izay atao hoe "mpaminany madinika". Ny Baiboly katolika dia ahitana koa ny
Baroka
izay boky deoterokanonika na apokrifa.
Roa ambin' ny folo ny mpaminany madinika, dia: ny
Hosea
(na
Osea
), ny
Joela
, ny
Amosa
(na
Amosy
), ny
Obadia
(na
Abdiasa
), ny
Jona
(na
Jonasa
), ny
Mika
(na Mikea), ny
Nahoma
, ny
Habakoka
(na Habakoka)
, ny
Zefania
(na
Sofonia na Tsefania
), ny
Hagay
(na Akjea), ny
Zakaria
ary ny
Malakia
(na
Malaky
). Atao hoe "mpaminany kely" izy ireo noho izy nanoratra kely.
Ny boky fanampiny ao amin' ny Baiboly kaolika no ataon' ny Katolika hoe
deoterokanonika
("kanona faharoa") na ataon' ny Protestanta hoe apokrifa ("miafina"). Ireo boky ireo dia tsy hita ao amin' ny Baiboly hebreo (
Tanakh
) sy ny Baiboly protestanta. Manampy azy ireo ny toko fanampiny amin' ny
Estera
sy ny
Daniela
.