|
|
Aogosto
|
Ankapobeny
|
| Anarana
|
Aogosto
|
| Teraka
|
23 Septambra 63 tal. J.K.
|
| Maty
|
17 Aogositra 14 tal. J.K.
|
Fiaviana sy ny andraikitra
|
| Firenena
|
Roma Taloha
|
| Asa
:
|
|
Fiainana manokana
|
|
|
I
Aogosto
no
emperora romana
voalohany, nanomboka tamin' ny 16 Janoary 27 tal. J.K. mandra-pahafatiny tamin’ ny 19 Aogositra 14 taor. J.K. tao Nola. Amin' ny
teny latina
izy dia atao hoe
Augustus
. Teraka tamin' ny 23 Septambra 63 tal. J.K. tany
Roma
tamin' ny anarana hoe Oktavio, amin' ny teny latinina
Caius Octavius
, talohan' ny nitondrana ny anarana hoe
Imperator Caesar Divi Filius Augustus
.
Avy amin' ny fianakaviana manan-karena tao amin' ny sarangan' ny mpiady an-tsoavaly, nianatra tany Roma araka ny fomban' ny aristokrasia repoblikana izy; tamin' ny faha-19 taonany, tamin' ny taona 44 tal. J.K., zanaka natsangan’ i
Jolio Kaisara
dadatoany, fotoana fohy taorian’ ny namonoana an’ ity farany. Niverina tany
Italia
izy rehefa avy namita ny fiofanana momba ny literatiora sy ny filozofia, nahazo ny fanohanan' i
Kikero
(
Marcus Tullius Cicero
) nandritra ny fotoana kelikely hahafahany mitaky ny lovany sy ny anarany vaovao, dia namorona niaraka amin' i
Marko Antonio
sy i Lepido (
Lepidus
), fotoana fohy taorian' izay, ny triomvirata faharoa, mba handresena ireo mpamono an' i Kaisara. Nasain' i Oktavio natao sesitany teo akaikin' ny Tendrombohitra Circeo i Lepido, ary avy eo nitarika diabe miaramila hanohitra an' i Marko Antonio, izay resy niaraka tamin' i
Kleopatra VII
tamin' ny taona 31 tal. J.K. ao Aktioma. Ny famonoan-tenan’ izy roa ireo tamin' ny taona nanaraka dia namela an’ i Oktavio ho hany tompon’ i Roma.
Raha maty
Jolio Kaisara
(
Julius Caesar
), ny zanak' anabaviny na rahalahiny atao hoe Oktavio no nandimby azy. Manamboninahitra nalaza indrindra tamin' ny ady ara-tafika izy; ary rehefa nanjaka izy, dia nataony anarany ny hoe
Kaisara Aogosto
(
"malaza"
na "hajaina", izany.) Ary rehefa izany indray, dia novana ny anaran' ny volana romana
Sextilis
("(volana) fahenina") ka natao hoe
Augustus
, ho fahatsiarovana an' i Kaisara Aogosto. Emperora romana izy tamin' ny andro nahaterahan' i
Jesoa Kristy
.
Taorian' ny fandravana ny triomvirata faharoa dia mody namerina ny andrim-panjakana repoblikana i Oktavio. Na dia an-keviny fotsiny aza ny famerenany indray ny andraikitry ny antenimieran-doholona, ????ny mpitsara ary ny antenimiera mpanao lalana, amin' ny fampiharana dia nitazona ny fahefana aotokratika izy ary nanohy mitantana tsy miresaka amin' ny Antenimieran-doholona. Teo anelanelan’ ny taona 31 sy 23 tal. J.K. i Oktavio, izay lasa nantsoina hoe Aogosto tamin' ny Janoary 27 tal J.K. dia noraisiny tsikelikely, amin' ny fomba ara-dalana, ny fahefana nomen’ ny Antenimieran-doholona azy mandra-pahafatiny.
Aogosto
Na izany aza dia tsy nety nitondra anaram-boninahitra ny mpanjaka izy ary niantso ny tenany ho
Princeps Civitatis
("Voalohany eo an-tanana"). Ny taona 27 tal. J.K. dia nanamarika ny fahatongavan' ny karazam-pitondrana ara-politika vaovao tany Roma: ny
Empira
, izay i Aogosto no mpitarika azy faratampony voalohany, izay nampivangongo amin' ny tenany ny fahefana hibaiko ny tanana sy ny tafika, ny fahefana hanao lalana ary hisakana fanapahan-kevitra sady tsy azo kasihim-batana no masina.
Tamin’ ny andron’ i Aogosto dia nanomboka ny fotoana nampanjaka ny fitoniana teo amin' Roma, izay fantatra amin’ ny anarana hoe
Pax Romana
, taorian' ny fisaratsarahana ara-politika sy
ady an-trano
nandritra ny taonjato maro. Tsy norahonan’ ny ady fananiham-bohitra lehibe na fifandonana tamin’ ny mpifanandrina mitovy hery aminy intsony ny tontolo romana, nandritra ny taonjato roa teo ho eo. Amin' ny ankapobeny dia lasa fiarovana na indraindray natao hanitatrana tany ny ady. Nitombo be ny velaran' ilay Empira tamin' ny fanakambanana an' i
Ejipta
, i
Dalmatia
, i
Panonia
, i
Noriko
ary i
Retia
tao amin' ny fari-tanin' ny Empira ary ny fandresena farany tany
Afrika
sy
Jermania
ary
Hispania
. Afaka nanao izay hahamarin-toerana ny faritra an-tsisintany i Aogosto noho ny fisian' ny fanjakana mpanelanelana ary nahavita nanao fifanaraham-pihavanana tamin' ny
Empira Partiana
.
Nohavaozin' i Aogosto ny rafitra momba ny
hetra
, nampandrosoiny ny lalam-pifandraisan-davitra tamin' ny fampidirana tambajotran-toerana ametrahana fitaovam-pitaterana afaka mandimby ny avy niasa (
soavaly
, sns) isaky ny elanelana, ary nanangana tafika maharitra napetraka tany amin' ny faritany tsirairay, sy niorina teo amin' ny sisin-tany maharitra (atao hoe
limes
). Nanangana ny mpiambina pretoriana izy, izay natao hiaro azy tany Roma, ary koa ireo sampan-draharaha manokana izay natao hitantana ny tananan’ i Roma, toy ny sampan-draharahan' ny polisy miasa alina sy ny an' ny mpamono afo. Tamin' ny nanatanterahany fanavaozana lehibe ara-pitantanana ny renivohitry ny Empira, ny nizarany azy ho vakin-tanana vaovao maro, ny niantohany ny fahasalaman' ny trano sy ny ady amin' ny
tondra-drano
sy ny afo, dia tena nanova ny endriky ny tanana i Aogosto: ampahany lehibe amin' ny tsangambato teo an-tanana no naorina sy nohavaozina ary nohaingoina tamin’ ny fotoana nanjakany.
Maty i Aogosto tamin’ ny taona 14 taor. J.K., tamin' ny faha-75 taonany, angamba noho ny antony voajanahary, fa ny tsaho dia nanondro ny mety ho fanapoizinana noho ny famporisihan' ny vadiny Livia. I
Tiberio
zanany natsangany no nandimby azy tamin’ ny naha-lohan’ ny
Empira Romana
azy. Fotoana fohy taorian' ny nahafatesany dia nataon' ny Antenimieran-doholona ho andriamanitra izy, ary nohamafisin' izany tamim-pahombiazana ny fivavahana vao teraka natokana ho an' ny tenany izay niely tsikelikely nanerana ny Empira.
I Gaio Oktavio no rainy. Ny vadiny dia i Klodia Polkra sy i Skribonia ary i Livia. Ny zanany dia i Jolia Zokiny.
Nisy zavatra nataony izay nahagaga ny sasany. Nisy tempoly natao hoe Tempolin' i Janosy; ary raha nisy ady tamin' ny Romana dia novohany ny varavarana rehetra tamin' izany tempoly izany, fa
nivavaka tamin' ny sampy
ny olona. Ary kosa, raha tsy nisy ady dia narindrina ny varavarany rehetra, fa angamba tsy nisy olona nahita azy mirindrina talohan' izany andro izany. Fa raha teraka Jesoa Kristy, izay lazain' ny Kristiana fa
Zanak' Andriamanitra
, Tompon' ny Fiadanana, dia nandry tsara ny firenena rehetra amin' izao rehetra izao. Tsy nisy ady na tamin' ny Romana aza, dia narindrin' i Kaisara Aogosto ny varavarana rehetra tao amin' ny Tempolin' i Janosy, ary dia faly ny olona maro.