Small Wikipedia Community Sustainability/ActionPlan/Linguistic-cultural identity/tt

Add links
From Meta, a Wikimedia project coordination wiki
Милл?те?? ??м аны? телен? якты кил?ч?к телисе?ме? ?з куллары?а алчы! Ничек? Бу телд?ге Википедияг? кертем ясарга, тупланган белем ??м т??риб?? бел?н уртаклашырга башла!

Лингвом?д?ни ягымлылык

Other languages:
English  · русский  · татарча / tatarca
Булсын ≪Россия халыклары телл?ренд?ге Википедиял?р≫ ??мгыяте кысаларында, булсын ки?р?к ??м?гатьчелек бел?н, эшл?рлек эш к?п...

К?з алдыгызга т?б?нд?ге х?лне китерегезче: Оныкларыгызны? оныклары Марс орбитасындагы эре космик станциясенд? ?с?. ?ир й?зенд? милли кемлекл?р б?ген бер?р т?б?кт? яки торак пунктта яш??че кешене? территориаль кемлеге д?р???сенд? ген?. Шундый х?лд? балаларны?, ?йтик, кытайча яки испанча, гар?пч? яки французча ?йр?н?л?ре ??м актив кулланулары ?чен махсус тел оясы шартларны тудыру ??м саклап тору ниг? кир?к була ала? ? с?йл?ш?чел?р саны тагын да т?б?нр?к булган башка мирас телл?ре очрагында? ??м д?, моны? ?чен ?з вакыты ??м акчасы бел?н т?л?рг? ?зер булганнары табылса, к?пмилл?тле Россияне? , ?йтик, вепс яки рус ??м башка м?д?ни д?ньяларын яш?т?г? китк?н к?ч ?р?м булмасын ?чен, аларны? озын м?дд?тле тотрыклылыгын ничек оештырырга?

Бар м?д?ни белем аны яш?терлек кешел?р ген? булганда тир?л?ренд?гел?рне? тормышларын баетырга д?вам ит? ала. Тел м?сь?л?сенд?, моны? ?чен этник , милли яки милл?т ??м д??л?т ?стенд?ге лингвистик кемлекл?рне (аеруча халыкара телл?р очрагында) актив яш?т?не ?з кулларына алган ??м ?илк?л?рен? к?т?рг?н кешел?рсез булмый.

Цифрлы эрада планетабыздагы лингвистик к?пт?рлелекне ??м б?йле матди булмаган м?д?ни мирасны саклый ??м кешел?рне? кил?ч?к буыннарына хезм?т иттер? алган яшьл?р, ?смерл?р ??м балаларны? м?д?ни читл?ш?ен? ??м буынара кыймм?тл?р аермасыны? ?с?ен? каршы тора алуга Викимедиа х?р?к?те не? проектлары зур кертем ясый ала.

Моннан ни файда? [ edit ]

“ "Б?ген кулланылган якынча 7000 телд?н ... 5% тан ?зр?генд? ген? ... цифровой чорында да яш??л?рен д?вам ит?рг? м?мкинлекл?ре саклана бир? ?лег?. ... Бу тикшерен?не? н?ти??л?рен алдан кыскача шулай белдерерг? була: ?з Википедиясе булмаган телне? шанслары юк ." [1] ”

??Андрас Корнай

See also: w:en:Wikipedia:Purpose

Ист? тотарлык м?сь?л?л?р [ edit ]

“ [В]акыт ?итте ки, ... тел фикерл?? образларын тасвирлау ысулы ??м коралы сыйфатында гына калды. ... ?сешт?ге тел гад?тт? к?нд?лек тормышыны? бар мохитл?ренд? аралашу ?чен кулланыла. Бер ген? мохитен д? -булсын бер?р ф?н яки с?нгать ?лк?сен, ?итештер? яки хезм?тл?р к?рс?т? тармагын - бу телд? аралашудан (ягъни фикерл?? образларын тудырудан) чыгару ? аны т?зелм?слек килеш сугып б?р? була, бу телне юкка чыгаруга булыша. ... [Кешел?рне? д?нья турындагы] я?алыкларны бу телд?ге т?гъбирл?рд?н к?т?л?рен? ашкынырга кир?к. ”

??Гайнулла Ф. Шайхиев [2]

“ "Телне ??м м?д?ниятне саклау ?лк?сенд?ге парадокс - ?зг?р?л?ре аркылы гына сакланыла алуында. ?зг?решл?рд?н ф?кать ?ле (юкка чыккан) м?д?ният ??м телл?рне ген? тулысынча саклап була." [3] ”

?? Annika Pasanen , Janne Saarikivi

Планетабыздагы лингвистик ??м м?д?ни к?пт?рлелекне? озын м?дд?тле торыклылыгы ??м аны? телл?ренд? шифрланган м?д?ни белемне? югалмавын ?з суверен д??л?те булмаган милл?тл?рне? этник кемлекл?рен яки аларны? лингвистик кемлек д?ньясындагы аналогларын бар яшьт?гел?р арасында популярлыгы буенча алар яш?г?н мохитт?ге доминант м?д?ни кыймм?тл?рд?н ким булмаган д?р???г? чыгару бел?н ген? оештырырга м?мкин.

Этно-милли ??м дини кемлекл?р [ edit ]

?з ватандашлар арасында ?з с?яси максатлары ?чен илк?л?м граждан милл?те ???миятен? ышануны бертуктаусыз в?газьл??че милли д??л?тл?рд?н тыш, планетабызны? туктамаган глобальл?ш?е ??м белем икътисадына к?ч?е аркасында барыбызда глобаль ватандашлык кемлеге ?сеп кил? (барыбыз ?крен-?крен к?бр?к космополитлашабыз ) . Шул ук арада, т?рле илл?рд?ге региональ х?к?м?тл?р ??м элиталар ?з т?б?к яки торак пункт эченд? ?ирле икътисади ?сешне алга с?р?г? ?стенлек бир?л?ре аркасында еш т?б?к яки ?ирле кемлекне к?ч?йтерг? тырышалар. Моннан тыш кешел?рне? игътибарын шулай ук т?рле дини кемлекл?р идеологлары да ?зл?рен? ??леп итерг? тора. Ягъни кемлек с?яс?те ?лк?се кешел?рне? игътибарын ??леп ит? ??м идеологик ?стенлек ит? ?чен кагыйд?л?рсез сугыш кыры булып тора ? н?ти??д? монда туктамыйча ?зг?р? торган шартларга иял?ш? алучы актёрларга гына урын бар. Массак?лем ?лемг? китер? алучы в?згыять, башка т?рле эре фа?ига, кешелек тормышында радикаль технологик яки и?тимагый трансформация урын алмаса, гомумкешелек кемлеге озын м?дд?тт? башкалардан барыбер ?стен чыгачагына охшаган. Н?ти??д?, ?з суверен д??л?тл?ре булмаган кече теркемн?рене? кемлекл?ре ?чен заманча ??мгыятьт?ге берд?н-бер м?мкинлек ? яш??л?рен тартым к?чен? ия булган хобби яки башка маргиналь булмаган м?д?ни кемлек д?р???сенд? д?вам ит?.

Этном?д?ни изоляционизм [ edit ]

“ "Яшьл?рне? ?зл?рен мирас телл?ре бел?н ти?л?штер? ?чен, бу тел бел?н б?йле булган кызыксындыргыч кыланыш ?рн?кл?рен таба алулары зарур. ?й ??м м?кт?п кебек тел кулланылыш мохите инде ?ит?рлек т?гел, ?тк?н турында ностальгия хисл?рен? нигезл?нг?н фольклор м?д?нияте бер д? кызыксындырмый. Шулай да, яшьл?р м?д?ниятен аларны? м?д?ни т?ркемен? керм?г?нн?рг? т?з? читен ? ?з м?д?ниятен ??м кызыксындыргыч кыланыш ?рн?кл?рен яшьл?р ?зл?ре ген? булдыра ала. Модернизация процесслары аркылы узучы ?ирле тел ??мгыяте в?килл?ре ?чен бу игътибарны тал?п ит?че бик зур авырлык булган м?сь?л? булып тора." [4] ”

??Анника Пасанен, Янне Саарикиви

Я?алыкка ?аман ачык булган яшьл?р, ?ичшиксез, глобальл?ш? ??м к?птеллелек китерг?н м?мкинлекл?рне куллану яклы. Шул ук арада, ?з суверен д??л?те булмаган халык яки милл?тне? телен яхшы бел?че олы буын в?килл?ренд? бу я?а игътибар к?нд?шл?рене? барлыкка кил?л?ре ?ичшиксез алар яраткан телне? ?лемен? китер?ч?к диг?н курку туа. Шундый в?згыять алар кабул итк?н яш?? м?гън?л?рене? , ?зл?ре ??м элекке буыннар ?чен ???миятле булган м?д?ни кыймм?тл?рене? онытылуга китер? алачак дип б?ял??л?ре еш этном?д?ни изоляционизм стратегиясен сайлауларына китер?. Кызганычка, бу ф?кать когнитив диссонанс ??м м?д?ни ятсынуга гына китер? ? аеруча аларны к?з?тк?н яшьл?р арасында.

Лингвистик д?вамлылык [ edit ]

Лингвистик азчылыклар очрагында, телл?рене? д?вамлылыгы м?сь?л?сенд? и? з?гыйфь чылбыр килеш "аларда с?йл?ш?че ?смер, студент ??м яшь специалистлар популяциял?ре ?чен кызыклы булган контентны? барлыгы" булып тора. Бу буыннарны? тагын д? яшьр?к ?чен телне куллану м?сь?л?сенд? позитив ?рн?к булулары (ягъни телне кулланырга д?вам ит?л?ре) ?чен, бу тел мохите ??м аны? ресурслары аларга кир?к булган ш?хси коммуникатив максатларда у?айлы корал ролен башкара алырга тиеш. Гад?тт? ис? бу яшьт?ге с?йл?ш?чел?рне? ихтыя?лары булсын телне ?зл?штер? , булсын тел я?арышы бел?н кызыксынучы т?ркемн?р яки традицион , гаил? ??м башка м?д?ни кыймм?тл?рне саклауны ???миятле дип к?рг?н ?лк?нн?р ягыннан игътибарсыз кала.

Кылырлык гам?лл?р [ edit ]

??рбер проектны башкара алу ?чен у?айлы шартлар, кир?кле гам?лл?р планы ??м аларны кылырлык такымны? барлыгы тал?п ител?.

Шартлар [ edit ]

Википедия ? продукт [ edit ]

See also: Wikipedias in the languages of Russia/Readership

Кешел?р ?з вакытларын ф?кать ?зл?ре ?чен кызык яки кыймм?тле булган ?йберг? сарыф ит? ? дим?к ??рбер телд?ге Википедия тартым к?чен? ия булырга тиеш

  • Т?рле аудиториял?рен кызыксындырган темаларны? булуы [6]
    • Балалар ? мультфильмнар, уеннар, ?семлекл?р ??м хайваннар, д?нья ??м кеше т?не т?зелеше, гуманитар ??м т?г?л ф?нн?р, технологиял?р, т?рле ??н?рл?р, динн?р, ?.б. турында кименд? яхшы м?кал?л?р
    • ?смерл?р ? т?рле кызыгулар, гаил?д?ге м?н?с?б?тл?ре м?сь?л?л?ре, спорт, музыка, гендер рольл?ре, кинематограф, популяр ш?хесл?р, ш?хесара м?н?с?б?тл?р, секс, китаплар, ?.б.
    • Студентлар ??м яшь специалистлар ? с?ях?тл?р, ш?хси ?сеш, белем алу ??м карьера буенча махсус темалар, и?тимагый м?сь?л?л?р, балаларны т?рбиял??, ?.б.
    • Олылар ??м ?лк?нн?р ? тарих, м?д?ни мирас, я?а ф?нни ачышлар ??м технологик прогресс, д?нья ??м?гатьчелегене? к?н т?ртибенд?ге вакыйгалар, ышанулар, ?.б.
      • Бу аудитория телне и? яхшы бел? ??м ?з ??мгыятенд? и? зур т?эсир к?чен? ия. Моны? аркасында м?кал?л?рне булдыру ??м ресурсны популярлаштыру ?чен беренче чиратта н?къ аларны ??леп ит?рг? кир?к. Аларны? игътибарына лаеклы булу ?чен ис? проектта сайланган м?кал?л?р д?р???сенд?ге эчт?лек булуы зарур.
  • Энциклопедия сыйфаты
  • Я?а ?йберл?рне ачу ?чен портал
    • М?гъл?матка бай булган Баш бите
    • Планнар ??м х?зерге вакыйгаларга багышланган ??мгыять ?з?ге ??м башка битл?ре
    • Махсус м?мкинлекл?рг? багышланган бит ?стенд? калкып чыгучы SiteNotice ??м CentralNotice игъланнары

Википедия ??мгыяте [ edit ]

See also: w:tt:Википедия ??мгыяте , Community Capacity Development/ru and Events

Википедия ирекле волонтёрлар кертеме аркасында ?итештерел? ??м т?п ?сеш ?з вакытлары бел?н ярд?м ит?рг? ?зер булучылар барлыгыннан тора.

Шулай ук карагыз [ edit ]

Иск?рм?л?р [ edit ]

  1. ↑ "Of the approximately 7,000 languages spoken today ... less than 5% ... can still ascend to the digital realm. ... To summarize a key result of this study in advance: No wikipedia, no ascent ." Digital Language Death by Andras Kornai
  2. ↑ (Russian) "[Н]астал момент, когда ... язык стал лишь инструментом, средством выражения образов мысли. ... Развивающийся язык находится обычно в общении во всех сферах жизненного цикла. Исключение хотя бы одной сферы, будь она разделом какой-то науки или искусства, производства или услуг, из общения на этом языке, т.е. из производства образов мысли, наносит языку непоправимый удар, способствует его вымиранию. ... Надо стремиться, чтобы новость ожидали из формулировок этого языка." Шайхиев Г.Ф. "Язык разума. Мы думаем и по-татарски, и по-русски, и по-английски..." Казань, изд-во ≪Х?тер≫: 2000 ISBN 5-900004-83-X сс.230-231 Глава V Раздел 9 Асимметрия в эволюции мышления.
  3. ↑ (Russian) "Парадокс сохранения культуры и языка заключается в том, что они сохраняются исключительно путем изменения. Только мертвые языки и культуры можно полностью обезопасить от перемен", from Замятин К., Пасанен А., Саарикиви Я . " Как и зачем сохранять языки России "./ Часть I. Многоязычное общество и многоязычный индивид. Глава "Изменяющаяся роль языков", 35 с.
    (" Россия телл?рне ничек ??м ни ?чен сакларга ". / I баб - "К?птелле ??мгыять ??м к?птелле индивид", "Телл?рне? ?зг?р?че роле" ?леше, 35 б.)
  4. ↑ (Russian) "Для того, чтобы отождествлять себя с родным языком, молодежи требуются привлекательные образцы для подражания, связанные с этим языком. Такие сферы употребления языка, как дом и школа, уже не вполне достаточны, ностальгирующая по прошлому фольклорная культура нисколько не привлекает. Однако молодежную культуру сложно конструировать извне ? только молодежь может сама создавать свою культуру и образцы для подражания. Это представляет большую трудность для модернизирующегося сообщества носителей локального языка, на которую следует обращать внимание.", из Замятин К., Пасанен А., Саарикиви Я . " Как и зачем сохранять языки России "./ Часть III. "Пути сохранения языков под угрозой исчезновения. Практические советы", Глава "Преподавание на языке меньшинства в школе", раздел "Что кроме школы и после школы?", 162 с.
    (" Россия телл?рне ничек ??м ни ?чен сакларга ". / III баб - "Юкка чыгу куркынычы янаган телл?рне саклау юллары", "М?кт?пт? азчылык теленд? укыту" ?леше, "М?кт?пт?н тыш ??м м?кт?пт?н со? н?рс??" б?леге, 162 б.)
  5. ↑ Р?шит Суняев: ≪ Необходимо, ... чтобы дети, обучающиеся в татарских школах, имели в интернете свою энциклопедию, где можно было бы узнать о современном состоянии дел по любому вопросу ? от истории до математики, экономики, медицины, политики, агрономии и машиноведения. ... Без этого все разговоры об усилении преподавания татарского языка останутся разговорами. ≫
  6. ↑ Жажда знаний илюбопытство будут удовлетворены ? или на поддерживаемом, или на доминирующем языке. Очень важно избежать возникновения когнитивного диссонанса и культурного отчуждения, что возможно когда человек открывает, что он в своё время упустил чего-то важное, т.к. это не было доступным в культурной среде на его родном языке или даже было специально подвергнуто цензуре.
Retrieved from " https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Small_Wikipedia_Community_Sustainability/ActionPlan/Linguistic-cultural_identity/tt&oldid=26106563 "