La
filusufia
a l'e una scenza (u
disciplina
) che la dupera la
logica
u el
ragiunament per cerca de da una spiegaziun del mund, de la natura e del post de l'om
in del
mund
(e, in manera pussee estesa, in de l'
Univers
); l'e stada anca definida cume el
studi
dii cuncett fundamentaj ingabulaa cunt el
pensee
, l'aziun, la
realta
. In general la filusufia la gh'ha no un metud rigid, vist che anca quel che rapresenta la filusufia el cambia a segunda de la cultura de riferiment.
El termin filusufia l'e staa cataa dal
grech
: "Φιλοσοφ?α" (
filosofia
) al vor di
amur per la cunuscenza
.
La filusufia l'e no, uviament, una
scenza esata
, vist che i quistiun filusofich se poden minga trata cunt un metud empirich, ma l'e gnanca cume la
religiun
perche l'e minga nassuda da una rivelaziun. Una definiziun la vegn dal
Diziunari Oxford de Filusufia
, che la definiss la riflesiun filusofica cume derivada diretament da la pratica nurmal de tutt i camp de ricerca inteletual. In di ann indree, defat, la
fisica
l'era insci ligada al cuncett filusofich che l'era ciamada
filusufia natural
; prima ammo, al temp di
grech antich
, la filusufia l'era cunsiderada semplicement cume desideri de
cunuscenza
e dunca cume studi, cume usservaziun del mund, spartii da i rob materiaj cunsideraa roba "bassa".
Ghe vor di che, generalment, in del parla de tutt i di, se dupera la parola
filusufia
de indica tutt i credenz e i maner de vede la vita di diferent persun.
La filusufia la gh'ha tanti broch diferent, vist che se po trua una "filusufia" per tutt i rob ca vegnen studiaa; in particular, pero, gh'e una quaj broca che la gh'ha pussee impurtanza di alter:
- Epistemulugia
: la parla de la filusufia de la
scenza
; segund un'altra manera de vedela, pero, la sa po riferi anca a la filusufia de la cunuscenza (
gnuseulugia
);
- Estetica
: el studi de quistiun cume l'
art
e ul
bel
;
- Etica
: sa sforza de vede se una quaj aziun a l'e giusta u sbajada, e de cume se po dupera per remedia a prublem de cuscenza;
- Metafisica
: dal prefiss
grech
meta
, el studi de tutt i rob fora del dumini del percepibil;
- a gh'hin po anca tutt i
filusufii
di diferent scenz che se studien, che varden el ben e el mal del studi scentifich e cerchen de da una man a remedia a i prublem che nassen de meneman che se va inanz cunt el studi: se studien dunca la
filusufia de la
pulitica
, la
filusufia de la
storia
, la
filusufia de la
biulugia
, e.v.i..