Benito Amilcare Andrea Mussolini
, mej cognossuu 'me
Benito Mussolini
(
Dovia di Predappio
,
29 de luj
del
1883
-
Giulin
,
28 de april
del
1945
) l'e staa on giornalista, politegh e ditador
italian
.
Nassuu in
Romagna
, l'era el fioeu d'on faree socialista (
Alessandro Mussolini
) e d'ona maestra de scoeula (
Rosa Maltoni
). Quand che l'era gioven, el s'e vesinaa a la politega e ai ideai del
socialismo
pussee radical: gia che l'era on radical, l'e staa perseguitaa del Statt e 'l gh'ha 'vuu de scappa e de viv in vari paes forest (l'
Austria
, la
Svizzera
, la
Francia
). L'e deventaa vun di esponent pussee important del socialismo italian, e l'e staa direttor del giornal
Avanti!
. L'era semper staa pacifista (l'era staa anca in preson per i so protest contra la
Guerra de Libia
del
1911
) fina al
1914
: in quell ann chi l'ha mudaa idea de vera, e 'l s'e s'ceraa con quei che voreva che l'Italia la tovess part a la
Prima Guerra Mondial
. Per 'sta reson l'e staa scasciaa via del so giornal e del so
partii
, che inveci l'era contra la guerra. De quell moment, el Mussolini l'ha sposaa la causa e i idei del nazionalismo (anca cont el fonda on giornal noeuv, el
Popolo d'Italia
), e l'ha faa anca el soldaa volontari.
A la fin de la guerra el s'e miss insemma a quei che sostegniven l'idea d'ona vitoria scurtada: insci l'ha fondaa quell che 'l saria devegnuu el moviment
fascista
. I fascista, cont on programma nazionalista e bell radical, hann pontaa subet a ciappa el poder, anca cont el picca e coppa i aversari politegh (soratutt i so vegg compagn socialista); dopo 'n para de agn de violenza politega in tutt el Paes (
1919
-
1921
), in del 1922 i fascista hann organizzaa ona marscia su Roma; el re
Vitori Emanuel III
, alora, l'ha ofert al Mussolini de vess lu a fa su 'n governo noeuv. In di primm agn l'ha governaa cont i vegg partii conservador, che pensaven de pode drova el fascismo 'me barrera contra el
socialismo
e 'l
comunismo
; ben prest pero a l'e staa ciar che 'l Mussolini el voreva el poder tutt per lu medemm. Dopo i elezion del
1924
e l'assassini del deputaa socialista
Giacomo Matteotti
(che in del Parlament l'aveva denonziaa i vari imbroeuj faa di fascista duranta i consultazion), in del
1925
el Mussolini l'ha faa nass ona voeulta per tutt la soa ditadura (anca grazzia al sostegn del re).
In di agn che hinn vegnuu dopo, el Mussolini l'ha provaa a fa 'gni pussee stabel el so regimm e 'l so partii: l'ha desviluppaa on
culto
per la soa persona (el se feva ciama
il
Duce
), l'ha provaa a quatta tucc i aspett de la vita in de l'organizzazion del partii, l'ha faa vegni pussee grand i poder del governo. Intrattanta, l'e riessii a resolv el contrast tra l'Italia e la
Gesa Cattolega
(cont el
Concordaa
del
1929
) e l'ha inviaa ona serie de grandi oeuver publegh.
Foeura de l'Italia, l'ha vorsuu porta el so Paes a ona posizion de primm pian, e l'ha cercaa de fa ona politega compagna de quella di Grand Potenz. Per 'sta reson, l'ha invaduu l'Etiopia (
1935
) e l'ha sostegnuu el colp de Statt del Francisco Franco in Spagna (
1936
).
Anca se al princippi l'eva sostegnuu anca di alter paes ocidentai, cont el passa del temp i azion del Mussolini l'hann slontanaa de la comunita internazionala: e l'e staa insci che 'l s'e vesinaa semper pussee a la noeuva Germania del nazista Adolf Hitler, che tra l'alter le tegniva 'me se 'l fudess on modell. In del
1938
ormai i duu paes eren pussee leaa che mai, e per quest anca in Italia hinn staa faa i
legg razziai
contra i
giudee
. L'ann dopo la leanza la s'e strengiuda anmo pussee cont el
Patt de Azzal
.
In del
1939
la
Germania
l'ha invaduu la
Polonia
, e insci l'ha faa s'cioppaa la
Segonda Guerra Mondial
. L'Italia l'era minga pronta a combatt, e donca l'e mia entrada subet in de la guerra; l'ann dopo pero, despoeu ave veduu i gran sucess de la Germania in
Europa
, el Mussolini el s'e convingiuu che la guerra la fudess dree a termina, e insci l'ha portaa l'Italia in del conflitt. Per prova a vess a l'istess nivell del so leaa todesch, el Mussolini l'ha invaduu la
Grecia
e l'ha cercaa de combatt i
Ingles
in
Africa
; pero tucc i front hann vist ona motta de sconfitt per i eserciti talian, che gh'hann avuu de ciamaggh aiutt ai leaa todesch.
In del
1943
i Leaa hinn riessii a riva in
Sicilia
e hann taccaa su l'invasion de l'Italia: el
Gran Consili del Fascismo
el gh'ha tolt el poder a Mussolini, e 'l re l'ha faa aresta. A
settember
l'Italia la s'e renduda ai Leaa; intrattanta pero Hitler l'ha faa libera Mussolini (che l'eva presonee in
Abruzzo
) e l'ha faa porta in del
Nord
del Paes, inde che l'e nassuu on noeuv statt fascista, la
Republega Social Italiana
. Anca se 'l capp del statt a l'era Mussolini, in realta la
RSI
l'era doma on satellit de la Germania, e 'l
Duce
el cuntava quasi pu negott.
Ma la pression di Leaa l'e vegnuda semper pussee forta, e in de la primavera del
1945
i
American
e i Ingles hinn staa bon de passa oltra el Po. El
25 de april
i partigian italian s'hinn rebellaa e hann scasciaa i todesch d'ona quai citta (per esempi
Milan
). El Mussolini l'ha provaa a scappa insemma a la soa morosa
Claretta Petacci
e i so gerarca e anda invers a la
Valtolina
. A
Dongh
(in sul
Lagh de Comm
) pero, di partigian l'hann ciappaa intant che l'era dree a scondes in d'on
camios
todesch vestii 'me on tognin.
L'e staa arestaa e 'l
vintott de april
(dopp d'ave passaa la nott a
Germasen
) l'e staa fusilaa insemma a la Petacci a
Giulin
, ona frazion de
Mezzegra
. El di dopo el so corp l'e staa penduu a testa in gio a
piazza Lorett
a Milan. Del 1957 a l'e mittuu sotta in la
cripta Mussolini
del cimiteri del so paes natal.
El Mussolini el s'e sposaa in del
1915
con la romagnoeula
Rachele Guidi
. De la
donna Rachele
el gh'ha 'vuu cinch fioeu:
La tosa del Romano,
Alessandra
, al di d'incoeu l'e anca lee impegnada in politega.
El Mussolini pero el gh'ha 'vuu anca on mucc de moros e amant, e anca on quai fioeu minga recognossuu.
Eror Lua an package.lua a la linia 80: module 'Modulo:Linguaggi' not found.