Dit artikel is gesjreve (of begos) in 't
Mestreechs
. Laes
hie
wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs omgaon.
De
Waal
is 'n
reveer
in
Nederland
. 't Is de veurnaomste tak vaan de
Rijn
in zienen
oonderluip
en de groetste vaan de drei
Groete Revere
in 't
Reveregebeed
vaan Midde-Nederland.
Heer strek ziech euver 82 kilometer oet en begint kort nao
Millingen aan de Rijn
, neet wied vaan de Duitse grens. Dao vertek ziech de Rijn in de
Nederrijn
(in de vorm vaan 't
Pannerdens Kenaal
) en de Waal. Heer lop door tot aon
Woudrichem
en
Dalem
(bij
Gorinchem
), boe heer met d'n
Aofgedamde Maos
samekump en
Merwede
geit heite.
Euver de ganse luip is de Waal, aanders es de Maos, vaan
kribbe
(steine demkes die de struiming mote regele) veurzeen. Twie groete kenale rake de Waal: 't
Maos-Waalkenaal
bij
Nimwege
en 't
Amsterdam-Rijnkenaal
bij
Tiel
. De reveer is euveral oongeveer 400 meter breid.
De Waal bestoont al in prehistorische tije en waor in de Romeinsen tied al 'n reveer vaan belaank. De naom is vaan
Germaansen
oersprunk en liet zien aofleie oet
*woh
'drej', nao de vaol
meanders
in de reveer. De Rijn (noe Nederrijn/Awwe Rijn) waor toen nog wel belaankrieker. Dit veranderde in de
middeliewe
sterk. In de zeventienden iew gong oetindelek 90% vaan 't de Nederlen inkoumend Rijnwater door de Waal. Dit zorgde veur probleme; daorum groof tosse
1701
en
1709
't Pannerdens Kenaal. Sindsdeen ligk d'n oersprunk vaan de Waal, die vreuger bij
Tolkamer
kort nao de grens laog, get wijer stroumaofwaarts.
De groetste
stad
aon de Waal is Nimwege, wat vaanaajds aon de linkerkant ligk meh sinds kort ouch bebouwing aon de rechterkant heet (de zoegeneumde
Waalsprong
). Aander stei en stedsjes zien
Tiel
(rechs),
Zaltbommel
(links) en Woudrichem (bij 't indpunt, links). Kort veur 't ind ligk aon de rechterkant, boetendieks, ouch 't Slot
Loevestein
. Versjellende
waarde
(weerde) ligke aon de Waal: aon de linkerkant 't
Riek vaan Nimwege
, 't
Land vaan Maos en Waal
en de
Bommelerwaard
, aon de rechterkant de
Betuwe
. Tot veur kort laog de ganse reveer in de provincie
Gelderland
; sinds Dalem bij de gemeinte Gorinchem huurt, ligk 't leste stokske rechterkant in
Zuid-Holland
.
Euver de Waal ligke brogke bij Nimwege (drei), bij
Ewijk
(gemeinte
Beuningen
), vaan
Beneden-Leeuwen
(gemeinte
West Maas en Waal
) nao
Echteld
(gemeinte
Neder-Betuwe
) en bij Zaltbommel (twie, 'n spoorbrogk en de
Martinus Nijhoffbrogk
). Wijer gief 't e groet aontal
poontvere
. Veur de
binnevaart
is de reveer vaan oetzunderlek belaank: de haves vaan Rotterdam en Amsterdam bedene hei-euver hun Europees achterland.