Dit artikel is gesjreve (of begos) in 't
Mestreechs
. Laes
hie
wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs omgaon.
Graffiti in Pompeii, e vreug veurbeeld vaan Vulgair Latien
Vulgair Latien
of
Volkslatien
(eige naom
sermo vulgaris
) waore de volks- of spreektaolege dialekte vaan 't
Latien
in lateren tied. De taol oontwikkelde ziech min of mie oet 't Klassiek Latien (zuug oonder) en week dao ummer mie vaanaof tot ze in de vreug
middeliewe
oetereinveel in de
Romaanse taole
.
't Latien had ziech in d'n tied vaan de
Romeinse Republiek
lankzaamaon tot volweerdege sjrieftaol oontwikkeld, met 'n rieke literatuurtraditie. In de
ierste iew veur Christus
oontstoont wat me neump 't
Gouwe Latien
: stylistisch geperfectioneerd Latien, veural geassocieerd met
Cicero
en zeker ouch te vinde bij
Caesar
,
Ovidius
en
Vergilius
. Dit waor e zoegenaomp
acrolek
: de taol vaan 'n bovelaog. In de taol vaan 't gewoen volk zaote dus eleminte (waord, idioom, verbuiginge, oetspraokvariante etc.) die es
substandaard
gezeen woorte en die me aofkaorde.
In de volgende iewe woorte vaol mie veranderinge doorgeveurd, meh euver wienie welke verandering op geng kaom zien de bronne sjaars. 't Vulgair Latien woort naomelek neet opgesjreve umtot me op sjaol Klassiek Latien lierde sjrieve. De Latiense sjrieftaol oet veural de twiede en derde iew nao Christus, 't
Laatlatien
, vertuint deks evels wel spoere vaan taolveranderinge die in de volkstaol hadde plaotsgegrepe. De terme
Laatlatien
en
Vulgair Latien
weure wel doorein gebruuk, toch is 't versjel dudelek: Laatlatien is "ech" Latien, bij benadering geliek aon 't Klassiek Latien, in principe grammaticaal correk en 'n sjrieftaol, Vulgair Latien is de volkstaol die dudelek d'n euvergaank nao ander taolfases markeert.
De definitie vaan 't Vulgair Latien is neet ummer dezelfde. Me liet 't neet ummer op 'tzelfde momint beginne (soms al bij 't oontstoon vaan 't Klassiek Latien, dewijl de ech groete loker pas in de daarde iew nao Christus vele), neet op 'tzelfde momint indege (wat sommege beveurbeeld veur Aajditaliaans aonzien kin iemes anders nog Vulgair Latien neume) en daoneve is neet dudelek welke
sociolekte
nog veur
Vulgair
Latien mote weure aongezeen. In de Romeinse sameleving moot e
dialekcontinuum
hobbe bestande vaan 't
basilek
- 't meis volkse Latien - en 't acrolek - Klassiek Latien met allein e paar oetspraokversjelle. De grens tosse "good" en Vulgair Latien waor daan ouch neet sjerp. Um 't nog lesteger te make moot me constatere tot in sommege gebiede de volkstaol bij 't begin vaan de middeliewe vaol mie versjelde es orges anders. Zoe heet me in Italie nog vaol langer in 't Latien kinne preke es in (Noord-)Gallie.
Wie gezag zien bronne sjaars umtot sjrievers gebruuk maakde vaan Klassiek Latien. Toch kin me, op basis vaan gesjreve bronne, eint en andert oetmake euver de taol.
Um te beginne hanteerde neet alle klassieke sjrievers de normatief taol vaan Cicero. Veural diechters wie
Catullus
en
Martialis
sjreve mie in "gewoeneminsetaol" en gebruukde daobij waord en oetdrokkinge die in formeel Latien neet veurkaome (en neet mochte veurkoume). Post-klassieke sjrievers hobbe nog vaol minder probleme met 't gebruuk vaan neet-klassieke waord en ouch zij zien 'ne belaangrieke bron.
Inscripties door oongesjaolde of slech gesjaolde sjrievers (beveurbeeld graafsjrifte vaan vreug Christene) geve nog mie pries. Ech Vulgair Latien woort aamper op sjrif gesteld, meh de
graffiti
in
Pompeii
en
Herculaneum
laote zien tot de volkstaol ouch opgesjreve woort en geve e zeldzaam inziech in 't Volkslatien vaan de ierste iew nao Christus. Oet de late daarde iew is d'n
Appendix Probi
bewaord gebleve, dee 'n opsomming gief vaan vaol veurkoumende taolfoute, die dudelek hunnen oorsprunk in de spreektaol hobbe. 't Geit hei um oetspraokvariante en grammaticaal hervorminge.
Teslotte kint me gans get vaan de taol reconstruere door vergliekende taolwetensjap: oet haor dochtertaole (
Aajdfrans
,
Aajdoccitaans
,
Aajdspaons
,
Aajdportugees
,
Aajditaliaans
,
Sardiens
,
Roemeens
), aon de hand boevaan ouch veurziechteg dialectische versjelle in 't Vulgair Latien vasgesteld kinne weure, en aon de hand vaan lienwaord in beveurbeeld de
Germaanse taole
en 't Grieks.
De belaangriekste en mies algemein doorgeveurde verandering in de Volkslatiense fonologie is 't monoftongisere vaan diftonge: twieklaanke weure einklaanke. 't Klassiek Latien had drei diftonge:
ae
,
au
en
oe
, boebij aongeteikent moot weure tot de leste relatief zeldzaam waor. De
ae
veranderde vrij consequint in [?], iers in neet-beklemtoende syllabes (dat begos al in d'n iersten iew veur Christus), later ouch in beklemtoende. De
au
woort tot [?]. Dit gong relatief geleidelek: al in de klassieken tied kaom dat bij sommege waord veur (
caudex
>
codex
en get later
Claudius
>
Clodius
). De
oe
woort 'n [e].
Vaan de foneme /?/ en /?/ weurt aongenome tot ze in 't Klassiek Latien neet bestoonte. Dat had dus tot gevolg tot 't aontal vocaolkwaliteite umhoeg gong vaan vijf nao zeve: /a/, /e/, /?/, /o/, /?/ en /u/. De /y/, in 't Klassiek Latien presint in
Griekse
lienwaord, veranderde in /i/. Dao zien sterke aonwiezinge tot liegopgeleide lui, die gei Grieks koste, dat altied al dege: de letter
y
woort
i graeca
("Griekse i") geneump. Me geit trouwes devaan oet tot de klassieke korte
e
en
o
ziech ouch vaan [e] en [o] tot respectievelek [?] en [?] oontwikkelde.
'n Belaangrieke verandering in 't weste vaan 't Romeins Riek -
Gallie
en
Iberie
- waor 't verdwijne vaan 't versjel tosse lang en korte vocaole:
isochronie
.
Italie
en
Dacie
dege dao neet aon met. Dat versjel is dudelek te hure es me
Spaans
en
Italiaans
nevenein huurt praote: de ierste taol kint allein korte vocale, in de twiede taol kin 'n vocaal dudelek gerek weure. Dit had tot gevolg tot in de Wesromaanse de Latiense
dreisyllabewet
desintegreerde. Ouch woort 't woordaccint dao noe dynamisch in plaots vaan muzikaal, in groete tegestelling tot 't Italiaans, wat zoe sterk op zien vocale steunt dat e woord in die taol neet mie op 'ne consonant
kin
indege. Euveregens verdween ouch in 't Italiaans de langen indvocaal: de leste vocaal in e woord kin allein mer kort zien.
De oetgeng
-am
en
-um
, hoegfrequint in 't Latien en vaan vitaal belaank in de ierste respectievelek twiede declinatie, woorte iers - en al hiel vreug - genasaliseerd tot
-a
en
-o
/
-~u
(dit moot me oet secundair bronne aofleie umtot dat neet oetgesjreve woort) en woorte daonao tot gewoen oraal vocale
-a
en
-o
. Dit droog bij aon de desintegratie vaan 't naomvallesysteem (zuug oonder bij "grammair").
In vaol Volkslatiense dialekte waor 'n neiging tot 't diftongisere vaan de aw monoftonge
e
en
o
, 't umgekierde vaan 't ieder besjreve perces vaan monoftongisatie dus.
F
o
cus
(in 't Klassiek Latien "heerd", later "vuur" en daomet vervaanger vaan 't klassiek
ignis
) woort
f
uo
co
in 't Italiaans,
f
ue
go
in 't Spaans en
f
eu
in 't Frans (in 't Aajdfrans
f
ou
nog es twieklaank oetgesproke). In 't
Roemeens
,
Catalaans
en
Portugees
traoj dat neet op (
f
o
c
,
f
o
go
). Diftongering vaan de
e
traoj op in 't Spaans en 't Roemeens (
t
e
rra
>
t
ie
rra
).
De mieste variante vaan 't Vulgair Latien - allein 't
Dalmatisch
en 't
Sardiens
dege dao neet aon met - veurde 'n sterke
palatalisatie
door bij de letters
c
[k],
g
en
t
. Veur 'n
e
- of
i
-klaank veranderde de
c
en
g
in respectievelek [t?] en [d?], en de combinatie
ti
woort [tsi] (
praefatio
[pr?faːtsio]). Die verandering heet ziech neet al te vreug doorgezat, zoe bliek oet lienwaord in ander taole.
Caesar
woort in 't Proto-Wesgermaans es *
kaisar(s)
euvergenome, wat bliek oet de modern vorm die dao direk vaan aofstamme (
keizer
,
Kaiser
). In d'n tied tot deile vaan Germania bezat woorte spraok 't volk ('t waore de soldaote, neet de elite, die 't Latien nao ander deile vaan 't Riek brachte) de
c
dus nog euveral es /k/ oet.
De aw haafvocaole
j
en
w
(in 't Latiens alfabet es
I
en
V
gesjreve) veranderde in echte consonante [d?] en [β].
Consonantclusters vaan 't typ
sC-
(
s
met wellekaorege plosief) aon 't begin vaan e woord weure in de westeleke dialekte vermeje door middel vaan
epenthese
. Dao kump 'n
e-
veur 't woord te stoon:
sperare
> Spaans
esperar
;
statium
> Aajdfrans
estage
(modern
etage
). 't Italiaans deit hei neet aon met meh vertuint wel spoere devaan. Zoe maag 't lidwoord veur waord met de bewoste clusters neet op 'ne consonant indege:
il secolo
("de iew") meh
l
o sp
oso
"de verloofde").
In 't Vulgair Latien voont 'n zeker vererming vaan 't lexicon plaots. Vaol Latiense synoniempare verdwene met ein vaan de leie. Veurbeelde daovaan zien
brassica - caulis
"kuul",
cruor - sanguis
"blood",
equus - caballus
"peerd",
ferre - portare
"drage",
magnus - grandis
"groet",
pulcher - bellus
"sjoen" en
sidus - stella
"staar". In vaol gevalle gol 't leste synoniem langen tied es 'volkstaol'; in 't Vulgair Latien bleef bijgevolg zjus dat woord allein euver. Toch duke die waord ouch hei en dao in de klassieken tied op: e woord wie
bellus
kump bij Catullus al veur.
In 't Vulgair Latien zuut me ouch waord vaan beteikenis verandere, deks vaan 'n inferieur beteikenis nao 'n normaal beteikenis, wat verband helt met zien status es volkstaol.
Domus
"hoes" weurt
casa
(Klassiek Latien: "hut"),
edere
"ete" weurt
manducare
("vrete"),
emere
"koupe" weurt
comparare
("verglieke", "ruilhandel plege"),
ludere
"speule" weurt
jocare
("witse make"),
os
"moond" weurt
bucca
("bek") en
scire
"weite" weurt
sapere
("wies zien").
Opvallend is ouch tot zelfs hiel basaal en vaolgebruukde partikele wie
an, at, autem, donec, enim, ergo, etiam, haud, igitur, ita, nam, postquam, quidem, quin, quod, quoque, sed, utrum
en
vel
oet de taol verdwijne.
Door versjellende oorzake trof me in de Vulgair Latiense grammair vaol versumpelinge aon t'n opziechte vaan 't Klassiek Latien, veural in de naomwaord.
Wie 't begos is neet dudelek, al sjrieve sommege 't touw aon invlood vaan 't
Koine
-Grieks (in 't christelek Keizerriek veurnaom es taol vaan 't
Nui Testamint
), meh in 't Vulgair Latien kump lankzaam 't
lidwoord
op.
Vulgair Latiense lidwaord oontstoon oet veurnaomwaord. Bronne laote zien tot veural
ille, illa, illud
("dee/die/dat bij haom") en
ipse, ipsa, ipsud
("zelf") dit lot trof. Hun beteikenis verzwak vaan aanwiezend tot e vormwoord met gein aander beteikenis es
bepaoldheid
. Zjus wie ieder in 't
Klassiek Grieks
en oongeveer tegliekertied (of get later?) in de
Germaanse dialekte
weurt e lidwoord verpliech. In de mieste gevalle wint
ille
, wat in bekans alle Romaanse taole aon de basis vaan 't lidwoord gestande heet (
Frans
le/la
,
Occitaans
lo/la
,
Spaans
el/la
,
Italiaans
il/la
). 't Weurt neet noedzakelek
veur
't substantief gezat; in 't
Roemeens
kump 't drachter (
lup
ul
"de wouf"). In 't
Sardisch
evels geit 't lidwoord (
su, sa
) trok op
ipse
. 't Is neet met zekerheid bekind wienie 't lidwoord definitief doorbraok. Laat-Latiense tekste vertuine al dudeleke spoere vaan lidwoordvorming c.q. vererming vaan beteikenis bij
ille
en
ipse
; aon d'n andere kant oontbrik 't nog gans in de
Eide vaan Straasborg
oet de
negende iew
, wat de aajds bekinde Franse teks is. In Noord-Gallie daan wel Noord-Fraankriek moot 't dus pas later zien doorgekomme.
E neveneffek vaan 't oontstoon vaan lidwaord is de noedzaak um de verlore gegange aonwiezende veurnaomwaord door get anders te vervaange. In wetstekste oet 't Keizerriek trof me deks
praedictus
en
supradictus
aon, te vertaole es "tevaoregeneumde" (in veural juridisch Nederlands bekind:
voornoemde
) meh met gein ander beteikenis es
dee/die/dat
. Dao-oet leit me aof tot
iste
of
ille
al neet dudelek genoog mie waor. In de volkstaol begos me aonwiezende beteikenis te benaodrokke met
ecce
("zuug [dao]"):
ecce ille
en
ecce iste
(> Aajdfrans
cel
,
cest
).
Hic/haec/hoc
verdwijnt hielemaol.
't Oonbepaold lidwoord kaom neet in 't Grieks veur en zien orizjien moot welzeker in 't Latien gezoch weure. Al in de klassieken tied kaom 't veur: zelfs de perfectionistische en perceize Cicero sjrijf
cum
uno
gladiatore nequissimo
boebij
unus
neet es telwoord ("ein") meh es indicator vaan oonbepaoldheid deent.
Quidam
, met 'n vergliekbaar beteikenis ("einen of andere"), haolde 't Vulgair Latien neet.
't Neutrum of oonzijeg verdwijnt gans of gooddeils in 't Vulgair Latien. Dat kump in de ierste plaots doortot de bulk vaan de manneleke en oonzijege waord tot de twiede (o-) declinatie huurt en in de mieste naomvalle dezelfde oetgeng hobbe. Door de versumpeling en desintegratie vaan 't naomvalssysteem (zuug oonder) verdwene vaol versjelle en gong teslotte 't structureel versjel tosse mannelek en oonzijeg verlore.
Dees verandering begint neet al te vreug. 't Ierste gebaorden 't met oonzijege waord die geinen herkinbaren oonzijegen oetgaank hadde, wie
cadaver
. Waord op
-er
zien in 't Latien meistal mannelek en op d'n door woort 't ouch zoe begrepe (op de mor vaan Pompeii velt
cadaver mortuus
i.p.v.
cadaver mortuum
te leze). 'tzelfde gebaorde met oonder mie
corpus
en
tempus
(gen.
corporis
en
temporis
, verregelmaoteg tot
corpi
en
tempi
). Bij
Petronius Arbiter
vint me al vaol waord die oorsprunkelek op
-um
indegde, meh noe
-us
kriege:
balneus
,
caelus
en
fatus
veur
balneum
,
caelum
en
fatum
. Door 't bove besjreve perces vaan verluus vaan de slot-n moot me rekene tot e woord op
-um
in 't Volkslatien met
-o
woorte oetgesproke. In alle taole boete 't Aajdfrans zouw
-o
ouch de normalen oetgaank - ouch in de nominatief - weure veur 't mannelek. 't Perces vaan nivellering werkde dus twie kante op.
'n "Obstakel" bij 't laote verdwijne vaan 't neutrum waor 't miervoud. Oonzijege Latiense waord indege in 't miervoud op
-a
. Soms begreep me dit es vruiwelek inkelvoud. Zoe kos e woord wie
gaudium
"vraogde", via 't es inkelvoud geinterpreteerd miervoud
gaudia
, in 't Frans terechkoume es
la joie
. In 't Roemeens leide dit detouw tot oonzijege waord in 't inkelvoud mannelek zien en in 't mievoud vrouwelek:
bra?
"e.rm",
bra?e
"erm". In 't Italiaans kump zoeget nog bij e paar waord veur:
l'uovo fresco
"'t veers ei" (mannelek),
le uova fresche
de veerse eier (met vrouwelek lidwoord en oetgaank). In 't Spaans is 't oonzijeg woordgeslach bewaord gebleve in verzelfstendege adjectieve, die daan 't lidwoord
lo
(i.p.v.
el
) kriege:
lo mejor
"'t betste".
Sterke reductie vaan naomvalle
[
bewirk
|
bron bewerke
]
Tot 't Vulgair Latien in zoe hoeg tempo zien naomvalle verloor had veural te make met klankveranderinge die de versjelle tosse de naomvalle oondudelek maakde. Ter herinnering:
- De
-m
aon 't ind vaan e woord verdwijnt;
- 't Versjel tosse korte en lang vocale verdwijnt i.e.g. in de slotsyllaab.
Heidoor griepe de volgende veranderinge plaots:
|
a-declinatie
|
o-declinatie
|
| mannelek (
-us
)
|
oonzijeg (
-um
)
|
| Klassiek
|
Vulgair
|
Klassiek
|
Vulgair
|
Klassiek
|
Vulgair
|
| nominatief
|
rosa
|
rosa
|
campus
|
campus
,
campo
|
ovum
|
ovo
|
| genitief
|
rosae
|
rose
|
camp?
|
campi
,
campo
|
ov?
|
ovi
,
ovo
|
| datief
|
rosae
|
rose
|
camp?
|
campo
|
ov?
|
ovo
|
| accusatief
|
rosam
|
rosa
|
campum
|
campo
|
ovum
|
ovo
|
| ablatief
|
ros?
|
rosa
|
camp?
|
campo
|
ov?
|
ovo
|
| vocatief
|
rosa
|
rosa
|
campe
|
campe
,
campo
|
ovum
|
ovo
|
Opmerkinge:
- De vorm
campus
met
-s
bleef behawwe in Noord-Gallie, en daomet ouch 't versjel tosse nominatief (Aajdfrans:
cas sujet
) en accusatief (same met alle ander naomvalle in de
cas regime
terechgekomme):
camps - camp
. Euveral anders valle nominatief en accusatief same.
- De genitief op
-i
liekent snel te verdwijne en gliekgesteld te weure aon d'n datief. In stoonde constructies, wie femilienaome, bleef 'r in 't Italiaons euverind.
- In vaol dialekte verdwijne ouch de genitief en datief, doortot ze umsjreve weure met
de
resp.
a(d)
. Zuug oonder bij
syntaxis
. De genitief-datief is tot d'n daag vaan vendaog bewoerd gebleve in 't Roemeens.
't Miervoud weurt minder gebruuk, en oonder invlood vaan de versumpelinge in 't inkelvoud verdwijne dao ouch de mieste naomvalle. Sterker nog: hei verdwijne in de mieste dialekte algaw alle naomvalle en blijf mer eine vorm veur 't mievoud euver. In Hispanie, Zuid-Gallie, Noord-Italie en op Sardinie weurt d'n accusatief miervoud de norm (Portugees
tempos
, Spaans en Catalaans
tiempos
, Occitaans, Sardiens
tempos
), in Italie ten zuie vaan de
La Spezia-Riminilijn
en Dacie bleef de nominatief euver (
tempi
). In Noord-Gallie, boe de tegestelling nomatief-accustief bleef bestoon (zuug bove), bleve bei vorm bestoon, entans bij manneleke waord (Aajdfrans
camp - camps
"velder", nominatief respectievelek accusatief).
De Latiense bijwaord op
-e
en
-iter
verdwene. Daoveur in de plaots kaom 't bijwoord op
-mente
. Dit had zienen oorsproonk in 'n ablatiefconstructie met
mens
"geis", beveurbeeld
forti mente
"met 'n sterke geis". Catullus sjrijf al:
- Nunc iam illa non vult; tu, quoque, impotens, noli
- Nec quae fugit sectare, nec miser vive,
- Sed
obstinata mente
perfer, obdura.
't Werkwoord raak neet zoe geerodeerd en versumpeld es 't naomwoord. Aanders es de naomvalle verdwijne de versjellende flecties nao persoen, tied en modus neet. 't
passivum
en d'n imperatief veur de derde persoen goon wel verlore. 't
Futurum
verdwijnt ouch ('t liekent te vaol op de
conjunctief
), meh daoveur in de plaots kump e samegesteld futurum met
habere
, oontliend aon de
Germaanse taole
, wat ziech oetindelek tot ei woord oontwikkelt (Klassiek Latien
veniam
, Vulgair Latien
venir-habeo
, Italiaans
veniro
, Frans
je viendrai
). Zjus wie in de Germaanse taole kump in 't Vulgair Latien e samegesteld
perfectum
met
habere
plus
voltoejd deilwoord
(
factum habeo
), wat neve 't einvormeg perfectum (
feci
) blijf bestoon (Frans
passe indefini
en
passe defini
). Heidoor kinne zakes die in 't verleie gebaord zien in de Romaanse taole met 'n groete percisie weure oetgedrok, vergliekbaar met 't
Aajdgrieks
(literair Frans:
je cherchais
,
je cherchai
,
j'ai cherche
,
j'avais cherche
,
j'eus cherche
). Dit samegesteld perfectum weurt wel verpliech veur 't
plusquamperfectum
en 't
futurum exactum
, boevaan de aw vorm verdwijne (
amaveram
>
amatum habebam
>
j'avais aime
;
amavero
>
amatum haber-habeo
>
j'aurai aime
). Dao kinne twie plusquamperfecta gevormp weure (Frans
plus-que-parfait [j'avais aime]
en
passe anterieur [j'eus aime]
). 't Roemeens deit aon vaol vaan dees oontwikkelinge neet met, geisoleerd en wied vaan 't Germaans taolgebeed es 't ligk.
't Feit tot zoevaol vaan de vervoging bewaord blijf kump doortot de klaankversjuivinge die in 't Vulgair Latien weure doorgeveurd de werkwoordsoetgeng neet zoe oonherkinbaar maakde. Die veranderinge - verdwijne vaan de slot-
m
, nivellere vaan 't versjel tosse korte
e
/
i
en tosse korte
o
/
u
, minder belaank veur 't versjel tosse lang en korte vocale - griepe wel plaots en dat is in de vorm ouch trok te vinde. 'n Wijer verandering is tot 't Vulgair Latien gein
-t
aon 't woordind verdraog. De
-t
, in 't Klassiek Latien (en zoevaol mie Indogermaanse taole) zoe kinmerkend veur de daarde persoen inkelvoud, velt dus euveral eweg. Dit moot in Italie al hiel vreug gebaord zien, want in Pompeii leus me al
quisque ama valia
("alwee leefheet maag laank leve") veur
quisquis amat valeat
. Tenao moot ziech dat euver de res vaan 't Latiens taolgebeed hobbe verspreid. In (midde- en zuid-)Italie oontwikkelde ziech de werkwoordsvorm wijer, tot ze allemaol op 'ne vocaal indegde: in 't Italiaans maag e woord jummers (haos) neet op 'ne consonant indege. In 't Aajdfrans bleef de
-t
in sommege waord behawwe, meh intern klaankwette zorgde veur 'n enorm corpus aon oonregelmaotege werkwaord (Vulgair Latien
volere - volt
> Aajdfrans
vouloir - veult
), boevaan sommege later weer regelmaoteg gemaak woorte (Aajdfrans
amer - aime
, Nuifrans
aimer - j'aime
). De Ibero-Romaanse taole, in 't bezoonder 't Castiliaans, zien 't kortste bij de vermeujeleke Vulgair Latiense vorm gebleve. Es veurbeeld volg noe d'n tegewoordegen tied vaan
amare
:
| Klassiek Latien
|
Vulgair Latien
|
Italiaans
|
Spaans
|
Frans
|
| am?re
|
amare
|
amare
|
amar
|
aimer
|
| am?
|
amo
|
amo
|
amo
|
j'aime
|
| am?s
|
amas
|
ami
|
amas
|
tu aimes
|
| am?t
|
ama
|
ama
|
ama
|
il aime
|
| am?mus
|
amamos
|
amamo
|
amamos
|
nous aimons
|
| am?tis
|
amates
|
amate
|
amais
|
vous aimez
|
| am?nt
|
aman
|
amano
|
aman
|
ils aiment
|
In de syntaxis verdwiene e paar constructies, die neet good mie functionere met 't verluus vaan de naomvalle. Zoe verdwijne d'n
acuusativus cum infinitivo
,
accusativus cum participio
en
ablativus absolutus
.
De genitief en datief weure in vaol dialekte umsjreve met
de
respectievelek
a
. 'ne Klassiek Latiense zin wie
frater Auli servo librum dat
("'t broor vaan Aulus gief ziene slaaf e book") weurt
(ille) fratre de Aulo a (ille) servo (uno) libro donat
. 't Touwgenome gebruuk vaan
veurzetsels
is universeel in 't Vulgair Latien en de Romaanse taole.
Veur dit artikel is gebruuk gemaak vaan de corresponderde
Ingelse
en
Duitse
artikele.