Dit artikel is gesjreve (of begos) in 't Valkebergs . Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs omgaon.

Kesjtiel Sjaloen (Nederlands Schaloen) ies gelege in de beemde van de Geul in Oud-Valkeberg . De grach rond 't woonhoes krieg 't water van de meulebeek, 'ne Geultak, dae in de 16e iew de echte luip van de Geul vormde. Achter 'n poorthoes kump me op 'ne plei, woa-aan 't kesjtiel en 'ne veurburch gesitueerd liegke. Op de meulebeek driejt 'n, van mergelsjtein geboewde, Sjloensmeule , 'n watermeule oet 1699, allewiel allein es demonstratiemodel. In de kesjtieltuin, daobie, haet de plaatselike vereiniging van 't I.V.N. 'ne Limburgse heem tuin , later 'ne kesjtieltuin geneump.
Op 'n paar honderd maeter aafsjtand liegke de kerk van Sint Jan en 'n ander oud kesjtiel Genhoes .

De boew [ bewirk | bron bewerke ]

't Rechheukig kesjtiel ies geboewd van mergel en dateert oarsjpronkelik oet de 14e iew . Toen waor 't get kleiner. In de volgende iewe ies 't oetgebreid, meh in 1575 bekans gans aafgebrend. Op de kaart van Jacob van Deventer oet 1550 ies 't kesjtiel met naamsvermelding Sloenes dudelik te zeen in zien vorm. In de miedde sjteit 'ne woontore met 'ne oetboew es ingank. Aan twie kante 'ne vleugel aangeboewd. De arkelteurentsjes sjtamme oet de 16e iew. Rontelum liek 'n breij grach. In 1656 restaureert Johan Reinier Hoen van Cartils 't kesjtiel, naodat 't jaorelank laeg haet gelege. 'n Inscriptie in 't Latien vertelt, dat nao de brand in 1575, 't echpaar Hoen van Cartils en Johanna Maria van der Merwijck 't pand gered hobbe en hersjteld. De toesjtand in 1656 ies ouch 'n rechheukig geboew met 4 boewlaoge onder 'n zadeldaak en 'ne gewelfde kelder. Aan de versjillende soorte mergel ies te zeen, dat materiale hergebruuk zin bie de diverse retauraties. In 1721 en in 1738 volge wir restauraties. Nao de Franse bezetting in 1814 kump 't kesjtiel in eigendom aan de familie De Villers Masbourg d'Eclaye . Zie liet 't hoes wir restaurere in 1894, waarsjienlik onder leiding van Pierre Cuypers . Toen ies 't kesjtiel gewore es wie 't d'r noe bie liek: met 'ne aangeboewde westelike tore en traptore aan de veurzie en verhuegde arkelteurentsjes. De gevele kriege dan 'n nuuj, reigelmaotiger indeiling, de veurgevel krieg 'ne erker en de achtergevel 'n balkon. 't Interieur weurt dan geliek vernuujd. Nao de inkwartering van Amerikaanse soldaote op 't ing van de Twiede waereldoorlog (1946) ies 't hoes gans oetgelaef. Nao restauratie in 1956 ies 't hoofgeboew wir gesjiek veur beweuning.

De veurburch, aan de weskant, zou sjtamme oet de Mieddeliewe gezeen zien ovaal vorm. Dees ies opgetrokke van baksjtein met sjpeklaoge van mergel. Brandmoere hobbe trapgevele. De ingeng hobbe rondbaogpoorte. Bove ein van die bevingk ziech 'n baogversering en inscriptie. Op de veurgevel hange moerankersj, die 't jaortal 1701 oetbeelde. Waarsjienlik geit dat truuk nao de restauratie door Gerard Ernst Hoen van Cartils . 'ne Tiedlank ies in ein gedeilte 'ne kaffee met theetuin gevestig gewaes. (2e helf, 20e iew). Vanaaf 1986 zint'r hotelappartemente in gevestig.

't Poortgeboew, vernuujd gewore in 1718, bevingk ziech achter 'n brokske euver de grach. 't Ies ouch in mergel geboewd en gedek met 'n sjilddaak. Bove de ron poort bevingk ziech 'ne drieheukige tympaan. Op 't daak sjteit 'ne torevormige daakruter. In 1987 weurt 't es beheerdersjweuning ingeriech. Allewiel haet 't 'n horecafunctie.

In 1721 weurt 'r ouch nog 'n tiendsjuur geboewd. Allewiel fungeert die es hotel.

Gesjiedenis [ bewirk | bron bewerke ]

Op 't ing van de 14e iew zint d'r 2 eigenaere: ridder Jan van Hulsberg , sjout van de sjepebank van Klumme en Geraerdt Mulaerdt . Get later deilt iersjgeneumde 't kesjtiel met Gerard van der Linden . Nao 1397 ies Reinier van Hulsberg, eigenaer van 't gans kesjtiel. In 1442 en 1457 ies sjpraoke van 'ne andere Reinier van Hulsberg geneump Sjaloen in de archieve in Mestreech en Tongere . Haom volg Librecht van Hulsberg op en nao ziene doad in 1530 kump 't good aan ziene broor Johan van Hulsberg . Ziene zoon Reinier van Hulsberg weurt de volgende kesjtielhier van Sjaloen. In de Tachtigjaorige oorlog brent Sjaloen aaf. De broor van Reinier, Gerard van Hulsberg , volg haom op en hae krieg in 1605 de rechte op de hierlikheid Oud-Valkeberg . De familie woont op kesjtiel De Dohm in Welte .

Nao de doad van Gerard weurt Johan Reinier Hoen van Cartils eigenaer door vererving. Hae ies ouch nog bezieter van kesjtiel Cartils en daobie golt 'r in 1644 de hierlikheid Sjin op Geul van de Sjpaanse keuning. Rond 1665 volg zien zoon Gerard Ernest Hoen van Cartiels haom op. Deze liet dan 'n aantal geboewe bieboewe, o.m. 'n watermeule en 'n kloes op de Sjaatsberg . Hae ies getrouwd met Anna Agnes van Renesse van Elderen . Zie bringk de titel van graaf in de familie. De Calvariegroep , in de volksmond de Drie Beeldsjes geneump, aan de voot van de Sjaatsberg aan de Geul , ies ouch gesjtiech door de hier van Sjaloen in 1739. Maximiliaan Hendrik haet gein kinger en naef Maximiliaan Hendrik Laurens Hoen van Cartils erf 't good in 1782. Hae ies getrouwd met 'n prinses Hohenzollern-Hechingen . Ze wone neet op Sjaloen. De graaf golt de rewien van 't Kesjtiel Valkeberg , dat tot 1919 in de familie blief.

Zien dochter Philipine Marie Therese Francoise Jeanne trouwt met Ladislas M.J. Francois Antoine de Villers Masbourg d'Eclaye . Tot einde jaore 60 in de 20e iew blief de familie eigenaer van Sjaloen. De familie zelf woont saer 1934 in Brussel .

In 1968 weurt de gemeinte Valkeberg-Houtem eigenaer, meh in 1977 weurt 't wir doorverkoch aan aannummer Woudenberg. Hae restaureert 'n gedeilte met holp van subsidies.

In 1986 golt de familie Bot (aannummer) 't good. Zie geit wone in 't hoofgeboew en begint o.a. met de exploitatie van de veurburch (hotel-appartemente). Zie zal alle geboewe in de jaore die volge restaurere.

In de categorie Kesjtiel Sjaloen van Wikimedia Commons zeen media gerelateerd aan dit ongerwerp te venje

Bron o.a.: Kastelen van Limburg (2005) ISBN 9053452699