Dit artikel is gesjreve (of begos) in 't
Mestreechs
. Laes
hie
wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs omgaon.
Jan Engelman (met zwarte brel) krijg de ANWB-pries veur 1958 oetgereik veur
Twee maal Apollo
.
Johannes Aloysius Antonius (Jan) Engelman
(
Utrech
,
7 juni
1900
-
Amsterdam
,
20 miert
1972
) waor 'ne Nederlandsen diechter, criticus en vertaoler.
Engelman woort in 1900 in Utrech gebore es keend vaan Johannes Engelman, 'ne vesboer, en Carolina Engelkamp. Nao de lieger sjaol woort heer nao de
HBS
gesjik, boe heer 't evels neet volheel; heer gong nao de
mulo
en deeg dao veer jaor later exame. Um zie talent veur taol besloot heer journalis te weure; heer gong werke bij de kathelieke gezet Het Centrum. Heer zouw nog laank bij diverse kathelieke daagblajer werke, veural es meziek- en kunsrecensent.
In 1922 trouwde Engelman met de zes jaar awwer Bep Oosterman. Kort nao hun trouwe deeg heer zien ierste gediechte publicere, in 't katheliek blaad De Nieuwe Eeuw. Oet 't houwelek kaome twie kinder voort, meh 't waor neet gelokkeg. Dinkelek had dit te make met Engelman zie constant vreempgoon. Zoe had heer in die jaore 'n getrouwde vrouw es muze, die in zien gediechte oonder de naom
Ambrosia
optrejt. Wie wied zien betrekkinge met aander vrouwlui gonge is neet bekind. Sinds 1931 leefde Bep en heer gesjeie vaanein. Vaanaof 1937 waor Engelman met zengeres
Joanna Diepenbrock
(dochter vaan componis
Alphons Diepenbrock
). Ze trouwde noets en gonge ouch neet bijein woene. Same kraoge ze eine zoon.
In d'n Twiede Wereldoorlog verloor Engelman ziene goje vrund
Hendrik Marsman
. Same met Diepenbrock organiseerde heer diverse kuns-aovende veur sjrievers en musici die ziech neet bij de
Kultuurkamer
hadde aongeslote. In 1953 volgde heer
Anton van Duinkerken
op es lierer nui kunshistorie en
esthetiek
aon de
Mestreechse
Jan van Eyckacademie
. Heer publiceerde in deen tied nog wel, meh zie werk gol intosse es verawwerd. D'n doed vaan Diepenbrock in 1966 lete depe spoere in haom nao: heer kaom noets mie dreuver heer en woort spontaon zelf kraank. In 1972 storf Engelman op 71-jaorege leeftied.
Engelman stoont es beginner oonder invlood vaan 't
expressionisme
, meh heel oetindelek wel de traditioneel veersvorm aon. Die combineerde heer met 'ne sterke naodrok op 't lyrisch karakter. Vaol vaan zien gediechte, boe-oonder zjus de bekindste, valle oonder de
absolute poezie
of koume dao entans kortbij in de buurt. Umtot in 't Interbellum, veural in de jaore daarteg, in Nederland de
Nui Zakelekheid
dominant waor, die zjus gein zeutvleujende lyriek wouw en liever gebruuk maakde vaan alledaogse, 'prozaische' beelder, waor heer 'n oetzundering. Veur de
Vieftegers
, die nao d'n Oorlog de aondach opeisde, waor zie werk vaols te awwerwets.
E belaankriek thema in Engelman zie werk is de
erotiek
. Veural in de gerochmakende bundel
Tuin van Eros
kump dit nao vaore. Ouch de kathelieke mystiek spaolt 'ne groete rol. Zien bekindste gediechte zien "En rade (Vocalise voor Cavalcanti)" en "Vera Janacopoulos".
[1]
- 1927 -
Het roosvenster
- 1930 -
Sine nomine
- 1931 -
Parnassus en Empyreum
- 1931 -
Torso
- 1932 -
Tuin van Eros
- 1934 -
Tuin van Eros en andere gedichten
- 1937 -
Het bezegeld hart
- 1937 -
Bij de bron. Een bundel religieuze liederen
- 1937 -
De dijk. Een gedicht
- 1942 -
Noodweer
- 1945 -
Vrijheid. Tijdgedichten en berijmde schotschriften
- 1960 -
Verzamelde gedichten
- 1969 -
Het Bittermeer en andere gedichten
- 1938 -
Om de dooje dood niet, of Jan Klaassen komt naar huis
op meziek vaan
Henk Badings
- 1945 -
Kindje wiegen. Een kerstspel
- 1950 -
Philomela
. Tragische opera in zes tafereelen en een metamorphose
. Libretto veur
Hendrik Andriessen
- 1933 -
Tympanon. Opstellen over kunst en gewijde kunst
- 1955 -
Twee maal Apollo. Brieven uit Griekenland
- ↑
Dees twie gediechte zien opgenome in C.J. Aarts en M.C. van Etten,
Domweg gelukkig, in de Dapperstraat. De bekendste gedichten uit de Nederlandse literatuur.
Bert Bakker, Amsterdam, 1990.