Dit artikel is gesjreve (of begos) in 't
Mestreechs
. Laes
hie
wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs omgaon.
Jacob Cats
(
Brouwershaven
,
10 november
1577
-
D'n Haag
,
12 september
1660
) waor 'ne Nederlandsen diechter, rechsgelierde en politicus. Zie werk, wat veural besteit oet belierende gediechte besteit, woort iewelaank hiel vaol geleze.
Cats woort gebore in Brouwershaven, 'n klein stad op
Schouwen-Duiveland
(provincie
Zieland
), es veerde keend vaan 'ne rezjent. Zie geslach is neet verwant met de hiere vaan
Kats
(
Noord-Beveland
). Cats doorleep 't
gymnasium
in
Zierikzee
en gong daonao rechte studere in
Leiden
. Heer promoveerde in
Orleans
en lag zienen eid es avvekaot aof in D'n Haag.
Nao zienen eid gong 'r in 1603 aon 't werk in
Middelburg
, boe heer ziech specialiseerde in zake euver de
kaapvaart
. Ouch woort heer tot stadsavvekaot aongesteld. In 1905 trouwde Cats (in de Nui Kerk in
Amsterdam
) met de
Antwerpse
Elisabeth van Valckenburg. In 1609, met de sleting vaan 't
Twelfjaoreg Bestand
, veel de kaapvaart stel. Cats lag ziech noe touw op 't inpoldere vaan stokker land in
Ziews-Vlaondere
. Dees investeringe vele good oet en Cats woort in e paar jaor 'ne rieke
groetgroondbezitter
.
Daonao begos heer naom te make in de politiek. Vaan 1621 tot 1623 waor heer
stadspensionair
vaan Middelburg, daonao vaan
Dordrech
en in 1636 woort heer tot
raodspensionair
vaan
Holland
beneump, oongeveer de hoegste functie die 'ne borger in de
Rippubliek
kos bekleie. Nao de
Groete Vergadering
vaan 1651 naom heer oontslaag.
De leste jaore vaan zie leve brach heer door op zien drei hoezer: Zorgvliet (Sorghvliet) in D'n Haag, de Munnikenhof bij
Grijpskerke
(
Walcheren
, Zieland) en de Catshoeve bij
Groede
(Ziews-Vlaondere). Zorgvliet, boe heer ouch storf, steit vaandaog bekind es 't Catshoes; 't is de ambswoening vaan de Nederlandse minister-president.
Cats heet sinds 1829 e standbeeld in Brouwershaven, vaan de hand vaan Philippe Parmentier.
Jacob Cats begos al in ziene studententied met 't sjrieve vaan diechwerk; zien ierste bundels bevatde
neo-Latiense
poezie nao klassiek veurbeeld. Vaanaof 1618, meh veural op zienen awwe daog (naotot heer in 1651 op pensioen waor gegaange), publiceerde heer bundel nao bundel in 't
Nederlands
. Zie werk besteit veural oet
epigramme
met 'nen didactische, deks moraliserenden inhaajd.
Al tijens zie leve woort zie werk good verkoch. Nao zienen doed is 't mie es twie iewe laank kier op kier herdrok, gemeinelek in de (intosse sterk verawwerde) zeventienden-iewse spelling. Cats zie verzameld werk (in diverse oetgave) is, nao de Biebel, 't mies geleze en verkoch werk in de Nederlandse historie. Door de otoriteit die zien spreuke hadde stoont heer bekind es
Vadertje Cats
. Pas in de negentienden iew begos zien positie oonder vuur te koume. De literaire criticus
Conrad Busken Huet
publiceerde e zier kritisch werk euver Cats (en veural euver zien contemporain naovolgers), en vaol literatore volgde Busken Huet in zien kritiek. Ouch in 't satirisch bundelke
Grassprietjes
(vaan
Frederik van Eeden
) weurt heer belachelek gemaak. Pas in d'n twintegsten iew raakde heer ech oet de mode, wie de moraol deen 'r veursjreef oet d'n tied raakde.
Diverse vaan zien veerze zien
spreekwaord
gewore, soms in aongepasde vorm. Me kin daan beveurbeeld dinke aon "Al draagt een aap een gouden ring, zo is het toch een lelijk ding."
Dit artikel is gebaseerd op, en gedeiltelek vertaold oet, 't corresponderend Nederlandstaoleg artikel, en wel in
dees versie
.