Dit artikel is gesjreve (of begos) in 't Heelesj . Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs omgaon.

Intelligentie is 'n hieel breed begrip oet de psychologie woeebei mieestal gedoeld weed op de cognitieve egesjappe en meugelighede van 'ne persoeen. D'r zint och mierdere vorme va intelligentie, zoewie emotioneel, sjpiritueel en lichameliche intelligentie. De leste vorme van intelligentie hobbe de letste twintig jaor miee algemeen bekankheed gekrieege.

Gesjiechte va 't meete va intelligentie [ bewirk | bron bewerke ]

Paul Broca (1824-1880) en Sir Francis Galton (1822-1911) woare de ieesjte wetesjappers die zich bezighole mit 't meete va intelligentie va d'r miensj. Kenkpunt woar vuur hon de korrelasie tusje d'r umvang va de sjieedel bei d'r knutsj (hersenpan) en de intelligentie. Wie groeeter de sjieedel, wie intelligenter de miensj is. I g'ne zelfde tied sjtelde de Pruusje wetesjapper Wilhelm Wundt (1832-1920) dat 't vermoage va zelfrefleksie ing moat woar vuur intelligentie. Hutsedaags zint die ideee wat ueverhold, meh 't guef bei miensje mit e lieeg IQ, voalal passend bei 'n krankheed die gereleteerd is tot ing beperking, waal dokker inne klingere sjieedelumvank, zoewie bei 't syndroom va Down.

Alfred Binet [ bewirk | bron bewerke ]

De ieesjte modern IQ-tes is in 1904 ontworpe durch de Franzuezisje wetesjappers Alfred Binet (1857-1911) en Theodore Simon (1873-1961) i opdrach va de Franzuesisje minesjterie vuur ongerwies um geretardeerde kinger te ongersjeie va voele leeftiedsgenoate op sjoeel, de Simon-Binettes . Dees tes met vuurnamelig verbaal kapasitete, wie logisch redenere ( Warm-Kaud ), riemwoad zeuke en vuurwerpe beneume. De score va de test (dee gekoppeld weed aa inne mentale leeftied) en de wirkelige leeftied weed bereekent tot ing IQ-score mit de nieegste formule:

Mentale leeftied : Wirkelige leeftied X 100

Wen e kink va zieeve getes weed en d'r kunt inne mentale leeftied va ach oet, dan is zieng IQ-score 114 beivuurbeeld. Hutsedaag is och dees vorm va teste ueverhold, meh de tes woar waal ing durchbraak vuur de cognitiewetesjap i Naord-Amerika en Europa. ^[1]

Mierder theoriee uever intelligentie [ bewirk | bron bewerke ]

I 't algemeen zint d'r twiee theoriee uever 't begrip intelligentie. Heibei geet 't um de vorm va intelligentie. D'r guef ing theorie die d'r va oet geet dat intelligentie is opgebouwd oet of ing algemeen intelligentie ( G-factor ) of ing mieevoudige intelligentie. De theorie va d'r G-factor geet d'r va oet dat intelligentie te reduseere velt tot ing g (general intelligence) . Dees theorie is durch d'r Brit Charles Spearman bedach. D'r g-factor kunt vuer in beivuurbeeld de Raven-Matrixtest . Heibei weed ging reekening gehauwe mit versjillende prestaties (zoewie bei de Wechslertes), meh mit e algemeen begrip va strukture en patroeene. De theorie uever de mieevoudige intelligentie va d'r Amerikaan Gardner geet d'r va oet dat d'r mierder vorme va intelligentie zint, zoewie: inter- en intrapersoeenlig , muzikaal , verbaal , logisch-wiskondig , lichamelig , naturalistisch en ruumtelig inzich . Och is d'r ing theorie uever 't versjil tusje fluide en gekristalliseede intelligentie. De fluide is heibei 't perbleemoplossend vermoage en de gekristalliseerde intelligentie is de algemeen kennis en aagelieerde vermoages.

Modern intelligentiemeeting [ bewirk | bron bewerke ]

't Miees-bekangde idee uever intelligentie kunt va d'r Amerikaanse psycholoog David Wechsler dee intelligentietests ontworpe. Hee definieerde intelligentie es ' t vermoeege um doelgerich te handele, rasjoneel te dinke en effektief mit infemasie um te goa. Twiee Nederlandsje ongerzeukers, namelich Wilma Resing en Pieter Drenth, sjtelde dat de cognitieve intelligentie va 'ne persoeen op de nieegste punte is gebaseerd:

1. Abstrak, logisch en konsestent kanne redenere;
2. Verbeng kanne legke en durchziee;
3. Perbleme kanne oplosse;
4. Regels kanne ontdekke in sjienbaar ongeordend matteriaal;
5. Mit besjtoande kennis nuj perbleme of opdrachte kanne oplosse;
6. Zich fleksibel kanne aapasse aa nuj situasjes;
7. Zelfsjtandig kanne lieere.

Dees punte weede mitgenoame in intelligentietests, zoewie de bekangde Wechslertes. Oet teste die de intelligentie meete va 'ne persoeen kunt e getal oet: 't IQ ( Intelligentie-Coefficient ). D'r oetsjlaag va 'n tes verieert va minimaal 'n IQ va 1 (ein IQ va 0 besjteet namelig neet) tot 'n IQ ronk de 150. D'r zint och teste die tot de 190 en 200 meete. In 't Hollendsj en Duutsj sjproakgebeed guef 't die teste neet.

De miees-aafgenoame IQ-teste zint de Wechsler-batteriee . Dees teste meete de verbaal en performaal intelligentie. De test besjteet oet mierder sub-tests die de algemeen kennis , geheuge , logisch redenere, woadsjat , abstrak redeneringsvermoage (numeriek) en 't ruumtelig inzich va inne persoeen teste. ^[2]

Verbaal en performaal IQ [ bewirk | bron bewerke ]

(Sub)-teste woeebei 't perbleemoplossend vermoage weed getes, meete de performaal intelligentie (PIQ); de teste die de verbale kapasitete va inne persoeen teste, meete de verbaal intelligentie (VIQ). Ieemes dee 'n hoeeg verbaal intelligentie hat, hat traditioneel och beeter en sjneller begrip va tekste, ing groeeter woadsjat en kan algemeen beeter get onger woad bringe es ieemes mit 'n lieeger verbaal IQ. I de Wechslertes weed mit de sub-teste: logisch redenere en woadsjat -teste beivuurbeeld de verbaal intelligentie getes. Doataegenuever is ieemes mit 'n hoeeg performaal IQ beeter in 't oplosse va abstrakte (wiskondige, numerieke en logische) perbleme. Ieemes dee ing hoeeg performaal intelligentie hat, hat e beeter ruumtelig veursjtellingsvermoage beivuurbeeld.

Beede soarte intelligentie weede herbereekend tot ing algemeen IQ: 't TIQ (ofwe Totaal-IQ ).

Betekenis va 't IQ [ bewirk | bron bewerke ]

De mieeste persoeene score op 'n IQ-tes ronk de 100. De sjtandardaafwieking is 15 punte. Persies de helf va de bevolking behaolt onger de 100 en 't ueverige deel boave de 100. Zieer hoeeg of lieeg IQ's zint zeldzaam. De verhauwing va 't IQ va inne persoeen ten opzichte va de res weed oetgedrok in e persenteel. Ongevieer 2 tot 2.5 procent va de bevolking hat of e IQ va onger de 70, of e IQ boave de 130. Dos 95% va de bevolking vilt binne 't bereik 70-130. Doava hant get mieer es 50% 'n IQ tusje de 90-110. 't Persenteel guef dos de frekwensie va 'n IQ aa. ^{[3] [4] [5]}

't Algemeen nut va 't meete va intelligentie [ bewirk | bron bewerke ]

Intelligentie en ongerrich [ bewirk | bron bewerke ]

Uever 't algemeen geld d'r regel dat wie intelligenter d'r miensj is, wie sjneller (en/of) beeter hee of zie kan lieere. In Nederland kriege kinger in de leste grop va de lieeger sjoeel de Cito-toets , wat ing indicatie kan zeen vuur de algemeen intelligentie va 't kink. Hei-aa weed ing sjoeel gekoaze op basis va de prestasie va 't kink. De score va g'n Citotes lup va 501 tot 550 en kump ueveree mit ing intelligentienivo en sjoeeltype va 't veurtgezat ongerrich .

Hei 'n tabel mit 't sjoeeladvees.

^[6]

Och noa 't veurtgezat ongerrich zuut me 't tendens dat miensje mit vuurnoamelig e gemiddeld IQ (90-110) noa 't Mbo goa (Vmbo>Mbo); haviste mit dokker e boavegemiddeld IQ (110-120) noa 't Hbo goa en boavegemiddeld intelligentie of begaafde Vwo-esj noa de universiteit goa. D'r guef waal wier sjoeele vuur hoeegbegaafde, meh die zint nog zeldzaam. De mieeste hoeegbegaafde vingk me dos i 't normaal ongerwies (doks Havo of Vwo). Och zint d'r middelbaar sjoeele vuur versjtendelig bepirkde lieerlinge, die me 't Vso neump. Zjwaakbegaafde lieerlinge mit e good persjpektief op de wirkvloeer vingk me i 't praktiekongerrich.

Intelligentie en wirk [ bewirk | bron bewerke ]

Somwieles guef 't es ongerdeel va de sollisitasie bei inne wirkgeever inne verplichde assessment , woeebei doks de cognitieve egesjappe va d'r nuje wirkneemer getes weede. 't Guef namelig och e verbank tusje 't wirk en de intelligentie va inne persoeen. Miensje die mieer (ongesjoeelde en doks manueel) beroppe doon, zint doks minder begaaf es miensje die (professioneel) beroppe doon woevuur gesjtudeerd is. Mit inne assessment kan me bepaole of d'r persoeen waarsjienlig 't wirk aa-kan.

Kritiek op intelligentiemeeting [ bewirk | bron bewerke ]

't Is algemeen bekank dat intelligentieteste vuurnamelig 'n moment va 't cognitief funsjenieere va inne persoeen meete. Wie inne persoeen cognitief funksjenieert, is good ongerheevig aa (tiedelige) perbleme die konne ontsjtoa durch beivuurbeeld sjlaopgebrek, trauma's, perfeksjonisme en krankheed of ing onrostige omgeeving. Och is 't muijlig de intelligentie va kinger betrowbaar te meete, umdat hon hersene nog neet good zint ontwikkeld. Wie auwer me weed boavedeen, wie mier 't cognitief funksjenieere aafbouwt (vuurnamelig in de verwerkingssjnelheed en begrip va abstraktie) ten opzichte va de leeftied wen me cognitief 't betste ontwikkeld is, namelig: ronk de 25. Vaweege de leste perbleme zint de teste altied g'iekt aa de gemiddelde prestasies en normaal verwachtinge va de leeftiedsgrop. De perbleme ronk de vuurbilder sjloapgebrek of perfeksjonisme zint ernsjtiger en konne ongerech de prestasie va inne persoeen be-ivluuje. Boetelandse herkoms kan noadieelig zeen vuur vuurnamelig de prestasies op verbaal gebeed. Doavuur zint d'r de zoeegeneumde Culture Fair-Tests , die inkel 't perbleemoplossend vermoage teste, zoewie de Raven-tes.

Och kan inne tespersoeen de rizzeltate va de tes manipulere. 't Is och aagegeeve dat me durch oefene signifikant hoeeger kan score.

Bekangde miensje en hon (gesjat) IQ [ bewirk | bron bewerke ]

Weltwieed [ bewirk | bron bewerke ]

• Kim ung-Yung (1963), ingenieur oet Korea IQ 210
• Garry Kasparov (1963), Russische sjaaksjpieeler IQ 190
• Albert Einstein (1879-1955), Juudsch-Dutsche netuurwetesjapper IQ 160
• Bill Gates (1955), oprichter va Microsoft IQ 160
• Napoleon Bonaparte (1769-1821), Franzuezisje keizer IQ 145
• Adolf Hitler (1889-1945), diktator va Dutschland 1933-1945, partieeliejer IQ 141
• Abraham Lincoln (1809-1865), president va de VS IQ 128
• John F. Kennedy (1917-1963), president va de VS IQ 117
• Andy Warhol (1928-1987), konstenaar IQ 86
• Muhammad Ali (1942), bokser IQ 78

Gesjatte IQ va de nieegste miensje [ bewirk | bron bewerke ]

't IQ-meete entsjoa in 1904, wen Alfred Binet en Theodore Simon de ieesjte IQ-tes ontwirpde. D'r zint och sjattinge va 't meugelige IQ va de nieegste bekangde persoeene oet de gesjiechte va voar de ieesjte IQ-teste of hon IQ is noeets getes. De miensje han gruete of zier belangrieke prestasies verrich en zint um die kriterium gesjat.

• William James Sidis (1898-1944), autodidakt, wunderkink va e Oekrainse vlochtelingefamilie i de VS IQ 280
• Leonardo da Vinci (1452-1519), autodidakt, sjilder, oetvingker oet 't Italie va de Renaissance IQ 220
• Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832), Sjriever oet 't Pruusje Thuringen IQ 210
• Isaac Newton (1643-1727), Ingelsje netuurwetesjapper IQ 190
• Marilyn vos Savant (1946), sjriefster oet de VS IQ 186
• Gallileo Galilei (1564-1642), netuurwetesjapper IQ 180
• Plato (427 V. Chr. - 347 v. Chr.), filosoof oet 't auwe Grekeland IQ 170
• Johann Sebastian Bach (1685-1750), komponis oet 't Pruusje Thuringen IQ 165
• Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791), komponis oet Oosteriek IQ 165

^{[7] [8]}

Externe link [ bewirk | bron bewerke ]

Hei 'ne link noa de zoeegeneumde High range IQ-tests . Dees teste meete 't IQ van 120 tot 190. De teste meete 't mieeste de performaal intelligentie: www.ultimaiq.net (Ingelsj)

D'r guef as te dien (aevenes performaal) intelligentie betrowbaar wils meete, och de Mensa-thuistest . In de oetslaag guef 't geen IQ, meh een algemeen verwachtink va dien kans op tolating bei de Mensa. De Mensa is 'n organisasie die de belange va hoeegbegafden perbeert te behatige. Doo kans een kieer per daag de test make. https://web.archive.org/web/20151025135949/http://www.mensa.nl/lid-worden/doe-de-thuistest

Bronne [ bewirk | bron bewerke ]

1. ↑ https://www.123test.nl/geschiedenis-iq-en-iq-test/
2. ↑ https://de.wikipedia.org/wiki/Hamburg-Wechsler-Intelligenztest_f%C3%BCr_Erwachsene
3. ↑ https://www.123test.nl/iq-score-uitleg/
4. ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Intelligence
5. ↑ https://www.123test.nl/theorieen/
6. ↑ https://web.archive.org/web/20160614222002/http://www.vanlodenstein.nl/media/96903/b8%20-%20leerlingkenmerken%20webversie.pdf
7. ↑ http://www.nieuwsblad.be/cnt/g81fs02r
8. ↑ http://wibnet.nl/mens/hersenen/dit-zijn-de-knappe-koppen