Викто?р Мари? Гюго?
фр. Victor Marie Hugo (26 феврал 1802, Безансон ? 22 мая 1885, Париж)- француз т?вар-ван авай шаир. Вири дуьньядиз чидай ≪Нотр дам де Пари≫ кхьенвайди я. Аялвилин ч?авуз ам гьар жуьре чкайра яшамиж жезвай -
Марсел
,
Корсика
,
Эльба
,
Италия
,
Испания
, вучиз лагьайт?а анра адан дахди к?валахзавай. Вични гьар сефердиз абур анай
Париждиз
хкезвай. 1814-1818 йисара ада Людовик Ч?ехидан лицейда к?елзавай. Кьена ам 1885 йисан 22 майдиз 83 йисуз пневмониядивай. Ц?уд йикъан къене ам кучукзавай. Миллион касди ам ээхиримжи рекье хутазвай.
Виктор Гюго
Гюго пуд рухвайрикай виридалайни жегьилди тир, 1809 йиса
Наполеона
генералвилиз кьабул авур графвилиз хкаж авур Жлзеф Леопольд Сигисберт Гюгодинни (1773-1828) адан папан Софи Требушедин (1772?1821) хзанда. Стхайрин аялвал секинтушиз акъатна. Буба ч?ехи къуллугърик квайди хьиз к?вале авачиз дидени к?ан хьайила аялрилай эляч?завай. 1812 йисуз бубани диде чара хьайила, амни адан юкьван стха Евген
Парижда
чпин дидедихъ галаз яшамиш жезвай. 1815 йисуз ч?ехи стха Абель Париждиз атайла бубади пуд стхани санал са интернатдиз (пансион) гана.
Мумкин гьич 10 йисуз Гюгоди кхьиз эгеч?на, фадмаз вичин къаст ?Chateaubriand хьун дахьайт?а зат?ни“ кхьена. 15 йис хьайила ам са шаиракъажунрик акатна ?хъсандиз т?вар кьун“ гана. Адан 16 йис хьайила, адан диде гьелелиг чан кмайла, Евгенахъ галаз къанунхъанвилиз к?елериз фена. 1819 йисуз адаз ц?еирид хьайила ада кьве стхайрихъни галаз санал (гьабурни авай шиирар кхьиз к?анз), са литературвилин журнал Le Conservateur litteraire туьк?уьрна. А ч?авуз абур чпин дидедин фикиррик каткана роялистар тир. 1819 йисуз Гюгодиз са шаиракъажунра 1819 адаз пишкеш гана Париждин литературвилин арада сифте ксар чир авуна вичиз.
1871 йисуз, пачагь Наполеон III алуд авурла, Гюго ракъурунай хтана к?вализ. Ахпа, жегьил Пудлагьай республикадин политикадин уьмуьрда пай кьаз к?ан хьайила адавай хьанач. 1876 йисуз ам Сенатдин Ч?ехи к?вализ хкягъна. 1885 йисан 22 майдиз ам кьейила жемятди фикирзавай, гьик? ам дуьздаказ кучукдат?а.
Гюгодин шиирвиле пара шиирар ава, муьжуьд роман, к?уьд драма, гьабурулай гъейри лап пара куьлуь шииратар. 1849 йисалай геж кхьенвайбурун са кьудлагьай пай вири политикадиз талкуь я. Сифте килигунай адан фикир вич вичиз аксиз аквазва. Инсанрин пис, ажуз фикиррикай хъсандаказ кхьиз ада жемятдин арада гьахъуникай кхьизва.
1830-1843 йисара Виктор Гюгоди кьбилди театр патал к?валахзавай. Ят?ани ада а ч?авуз са шумуд шаирвилин ктабарни кхьена: ≪Зулун пешер≫, ≪Йифен манияр≫, ≪Къенен ванер≫, ≪Экверни ахъвенар≫. ≪Йифен манийра≫ Виктор Гюгоди 1830 йисан Июл инкъилабдикай кьакьан фикирралди кхьенвай.
1841 йисуз Гюго Франциядин академиюядиз хкягънавай, 1845 йиса пэрдин т?вар кьабулна. 1848 йисуз Милли к?ват?алдиз хкягъна. Гюго 1851 йисан гьукуматдин алудуниз акси пад кьуна катна Франциядай. Кьулухъ гьукуматдиз ам кьилди 1870 йисуз хтана.
Лоран Маркеста Виктор Гюгодиз эцигнавай монумент