Француз Полинезиясы

	Франциянын де?издеги коомдук аянты
	Француз Полинезиясы
	фр. Polynesie francaise
Желек ;	Герб ;
Урааны : Tahiti Nui M?re'are'a
Гимни : ≪Марсельеза≫
Абалынын тарыхы	1842 : Протекторат жарыяланды ; 1946 : Аянттык абалы ; 2003 : Жамааттык абал ; 2004 : ?лк? абалы
Борбору	Папита
Ири шаары	Фааа
Расмий тилдери	Француз тили
Таанылган аймактык тилдери	Тахити тили ? Тубуаи тили ? Раивавае тили ? Рапа ? Мангарева ? Туамутан ? Маркезан
Этникалык улуттар	11% Европалыктар
Демоними	франциялык, полинезиялык
?км?т?	деволюциялык парламенттик курулуш
Президент	Мутай Бротерсон
Мыйзамы	Француз Полинезиясынын Ассамблеясы
Аянты
? Жалпы	4,167км 2
? Жер	3,521км 2
? Суу (%)	12%
Популяция
? Калкынын саны	278.786 (2022)
? Жыштыгы	79 киши/км 2
Экономикасы
? Жалпы ИД?	6.01 млрд$
? Ар бир жанга ИД?	21,615$
Акча бирдиги	Тынч океандык франк (?)
Убакыт аралыгы	UTC-10
Телефон коду	+689

Француз Полинезиясы ( фр. Polynesie francaise [p?linezi f???s?ːz]; таити. P?r?netia Far?ni ) ? Франциянын океандагы коому жана ?лк?. Тынч океандын т?шт?г?нд? 2000 километрден ашык созулган, курамында Маркиз , Туамоту , Тубуаи , жана 121 арал , атолл . Француз Полинезиясынын жалпы жер аянты 3,521 чарчы километр, калкы 278,786 (август 2022 -ж.), анын ичинен кеминде 205,000 Коом аралдарында жашайт, ал эми калган калкы архипелагдын калган б?л?г?нд? жашайт.

Сыпаттама [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Маруроа атоллунда 1996-ж. чейин ядролук куралдарды сыноо ж?рг?з?л?п келген. Аянты 4,1 ми? км ². Калкы 291,0 ми? (2010); негизинен полинезиялыктар (≪де?из калкы≫ деп аталып, жылдыздуу асмандын картасын, шамалдын багытын жакшы билишет), ошондой эле француздар, кытайлар да жашайт. Административдик борбору ? Папеэта (Таити аралында; Франциядан 17 100 км аралыкта). Административдик-аймактык жактан 5 административдик б?л?н?шк? ? Айдарым аралдары, Ылымта аралдары (эк?? те? Коом аралында), Туамоту-Гамбье, Маркиз аралдары, Острал (Тубуаи) аралдарына жана 48 коммунага б?л?н?т. Акча бирдиги ? француздук тынч океан франкы.

Демографиясы [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Калкынын 43% ин жаштар т?з?т (20 жаштан т?м?н). Калкынын жашынын орточо узактыгы эркектериники ? 74,4 жаш, аялдарыныкы ? 79,5. Элинин 98% и билимд??. Динге ишенгендери протестанттар, католиктер. Расмий тили ? француз жана таити тилдери. Шаар калкы 58%. Полинезия 19-кылымда Франциянын ээлиги болуп жарыяланган. 1958-жылдан Франциянын ≪де?издеги алыскы аймагы≫. Аралды Франция президенти дайындаган жогорку комиссар башкарат. Аткаруу бийлиги ? аймактын министрлер ке?еши. Жергиликт?? парламент ? аймактын ассамблеясы (54 депутаттан туруп, 5 жылга шайланат). Ошондой эле аймактын тургундары Франциянын 1 сенаторун, парламенттин 2 м?ч?с?н шайлоого укуктуу. Полинезияда Франциянын конституциясы кабыл алынган. Аралдын тургундары - Франциянын жарандары. Беш саясий партиясы бар.

Климаты аралдын борбордук б?л?г?нд? тропиктик, пассаттык, т?нд?г?нд? субэкватордук. Э? ысык мезгилде температура 27?32°С. Жылдык жаан-чачынынын саны 1700 мм. Н?ш?рл?г?н жамгыр жаайт. Тропиктик урагандар, к?чт?? толкундар болуп турат. Аралдарында жанартоо топурагы, атоллдорунда кум басымдуу. Дарыялары кууш терен ?р??нд?р аркылуу агат. Шаркыратмалар к?п. Анча чо? эмес к?лд?р? бар. Жанартоолордун айдарым капталында дайыма жашыл т?нт токой, ылымта беттеринде ч?п ?с?мд?кт?р? ?с?т. Шуру аралдары кокос пальмасы менен тегиз капталган. Жаныбарларга жарды.

Экономикасында балык кармоо жана кендир буласын ?нд?р?? негизги ролду ойнойт. Ички д?? продукциясынын (ИДП) к?л?м? 4,7 млрд АКШ долларын т?з?т (2004). Аны киши башына б?л?шт?рг?нд? 18,0 ми? доллардан туура келет. Андагы тейл?? ч?йр?с?н?н ?л?ш? (% менен) 76, ?н?р-жайдыкы 20, айыл-чарбаныкы 3,5. 2007-ж. 0,6 млрд кВт-с электр энергиясы ?нд?р?лг?н. Аймагынын 1%и гана иштетилет. Кокос, ваниль, жашылча-жемиш, кофе айдалат. Аймагынын 31% ин токой ээлейт. ?й куштары багылат. Эт-с?т багытындагы мал ( Туамоту аралы-нда эт ?ч?н ит) асыралат. Айыл-чарба продуктулары кайрадан иштетилет. Белек-бечкектер даярдалат. Экономикасынын негизин туристтерди тейл?? т?з?т. Кийинки кездери соода, кол ?н?рч?л?к ?н?г??д?. Таити аралында ?нд?р?р?лг?н кара бермет д?йн?г? белгил??. Балыкчылык ?н?кк?н. Сыртка кара бермет, кокос, ваниль, акула эти, белек-бечкектер чыгарылып, сырттан отун, азыкт?л?к, ?н?р-жай товарлары, машина жана анын жабдуулары алынат. Университет (1987), техникалык жогорку мектеби, мамлекеттик лицей, атайын окуу жайлары бар. Алгачкы билим алуу акысыз жана милдетт??. Туристтердин кел??с? жылдан-жылга (жылына 180 ми?) ?с??д?. Аларды суу д?йн?с? жана аралдардын бай фаунасы (таш бака, акула, де?из жылдызы, ?зг?ч? кооз балыктар) кызыктырат. Аралда эч жерде кезикпеген музейлер (Таити тарыхы, с?р?тч? Гогендин, кара бермет жана ?л?л) бар.

Колдонулган адабияттар [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

“Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы : 6-том. Башкы редактору Асанов ?. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2014. 816 бет, илл. ISBN 978 9967-14-117-9
≪Кыргызстан≫. Улуттук энциклопедия: 7-том / Башкы ред. ?. А. Асанов. К 97. Б.: ≪Кыргыз энциклопедиясы≫ башкы редакциясы, 2015. - 832 б., илл. ISBN 978-9967-14-125-4

↑ Бул катасыз жазылган, шаардын аты Faaa
↑ https://www.ispf.pf/content//uploads/RP_2022_Conference_de_presse_sur_la_presentation_des_nouveaux_chiffres_de_population_legale_22_novembre_2022_65eba56a35.pdf

[1] Бул катасыз жазылган, шаардын аты Faaa

[2] ttps://www.ispf.pf/content//uploads/RP_2022_Conference_de_presse_sur_la_presentation_des_nouveaux_chiffres_de_population_legale_22_novembre_2022_65eba56a35.pdf

[1]

[2]

Океания ?лк?л?р?
Эгеменд?? мамлекеттер	Австралия • Вануату • Жа?ы Зеландия • Кирибати • Маршалл Аралдары • Микронезия • Науру • Палау • Папуа-Жа?ы Гвинея • Самоа • Соломон аралдары • Тонга • Тувалу • Фижи
Ассоциацияланган мамлекеттер	Кук аралдары • Ниуэ аралы
К?з каранды аймактар	АКШ тышкы кичи аралдары • Америка Самоасы • Гавайи • Гуам • Жа?ы Каледония • Исла-де-Паскуа • Норфолк аралы • Питкэрн аралы • Токелау • Т?нд?к Мариана аралдары • Уоллис жана Футуна • Француз Полинезиясы